Okres kiedy ma się „–naście” lat to czas stawiania wielu pytań. Nieuchronność zbliżających się życiowych wyborów powoduje, że młody człowiek coraz częściej zastanawia się, kim naprawdę jest i jakie jest jego miejsce na tym świecie. Nie trudno wówczas zbłądzić – pójść za głosem kogoś, kto wskaże łatwą, niekoniecznie dobrą i właściwą, odpowiedź. Tak mogło się stać w przypadku głównego bohatera książki – Henryka, który przystąpił do organizacji neonazistów. Jednak opowieść o nim to zaledwie fragment utworu Gortata. Środkową i zarazem najobszerniejszą część książki stanowi opowieść z Auschwitz – prawdopodobny sen, może wizja Henryka, który stracił przytomność podczas wypadku. W tej właśnie części kryje się całe bogactwo książki...
Pierwszy raz spotykałam się z tak wielostronnym i wielowątkowym ujęciem tematu. Gortat ukazał piekło Auschwitz z wieli perspektyw, w małych historiach wielu ludzi – Polaków, Żydów, Niemców, a nawet psa. Ten ostatni, który nosił symboliczne imię „Człowiek” momentami okazywał się najbardziej „ludzki”…Gortat prowadząc czytelnika jego tropem pokazał różne odcienie obozowej traumy, wnikliwie nakreślił portrety postaci (w bardzo mądry sposób odmitologizował więźniów obozu, sprawiając, że stali się oni bliżsi czytelnikowi, a co za tym idzie ich historia dotknęła go jeszcze bardziej) i dolał wiele odcieni szarości do czarno-białego tematu.
Na uwagę zasługuje sposób prowadzenia narracji przez autora : choć jest to literacka fikcja to wrzucona jest do niej historyczna prawda. Świat strasznych mordów, wszechobecnego zła i strachu o każdy dzień – to wszystko znamy z licznych pozycji literackich poruszających ten temat. Teraz podane w innej, zróżnicowanej formie, wciąga jakby bardziej, sprawia, że razem z bohaterami uczestniczy się we wszystkich wydarzeniach : złości, płacze boi się razem z nimi…Wiele fragmentów utkwiło mi w pamięci i jeszcze długo po przeczytaniu książki wywoływało silne emocje.
Na uwagę zasługuje też konstrukcja powieści. Pomysłowa i zwarta równocześnie, stanowiła zamkniętą całość. Obydwie części (ta współczesna i ta z lat wojny) nie mogłyby bez siebie istnieć – zazębiały się i uzupełniały nawzajem, pokazywały jak ważny jest ten temat, jak łatwo można powielić błędy z przeszłości i ile nienawiści tkwi w ludziach.
Książkę czytało się z zapartym tchem, a historię jej bohaterów jeszcze długo tkwiły w świadomości, zmuszając do refleksji. W upatruję jej największą wartość. Swojego czasu trwała dyskusja nad tym, czy nie wprowadzić książki Gortata do kanonu lektur. Myślę, że gdyby była to lektura szkolna, wielu młodych ludzi, nawet tych którzy nie są miłośnikami historii, z pewnością zainteresowałaby się tematem.
Myślę, że „Szczury i wilki” Grzegorza Gortata to propozycja również dla młodych ludzi. Nie zgadzam się z tymi, którzy uważają, że to zbyt trudne ujęcie tematu dla nich. Dojrzałość i wrażliwość młodych ludzi nie tylko pozwala im na głębokie przeżywanie tak trudnych tematów, ale także na wyciągnie mądrych wniosków i na wiarę w to, że można jeszcze zmienić coś na tym świecie (Henryk zobaczył piekło, do którego dążył i zawrócił). Nie odbierajmy im tej wiary. Pozwólmy im czytać takie książki.

Okres kiedy ma się „–naście” lat to czas stawiania wielu pytań. Nieuchronność zbliżających się życiowych wyborów powoduje, że młody człowiek coraz częściej zastanawia się, kim naprawdę jest i jakie jest jego miejsce na tym świecie. Nie trudno wówczas zbłądzić – pójść za głosem kogoś, kto wskaże łatwą, niekoniecznie dobrą i właściwą, odpowiedź. Tak mogło się stać w przypadku...