"Huśtawka oddechu" to literatura obozowa, ale zupełnie nie taka, jakiej mógłby spodziewać się pilny abiturient polskiego liceum - czyli taki, który jeszcze czyta sumiennie wszystkie przykazane lektury od deski do deski. Sam proces pisania oparty był tutaj na dość niezwykłej metodzie - otóż relacja byłego więznia stalinowskiego łagru na Ukrainie (który zresztą zmarł zanim zdołał dokończyć pisarce swoją opowieść) łączy się tutaj z pisarstwem samej Herty Muller, z jej własną, artystyczną wizją. Oba teksty tworzą w powieści jeden, spójny, urzekający splot. I właśnie słowo "urzekający" wydaje mi się tutaj bardzo na miejscu, bo jest to - o, paradoksie! - piękna książka o doświadczeniu obozowym. Jest tu jakiś dualizm - z jednej strony sytuacja skrajna, gdzie człowiek cały czas porusza się po krawędzi przeżycia i umierania, z drugiej - bajeczność języka, którym się o tym opowiada; bajeczność przywołująca na myśl malowidła Chagalla (tak, choć może się to wydawać niedorzeczną uwagą). Hercie Muller udaje się uchwycić pełnym niezwykłych, karkołomnych skojarzeń stylem istnienie na granicy między tęsknotą a zobojętnieniem, poddaniem się a przetrwaniem, ocaleniem a zagładą. Kalejdoskopowa konstrukcja powieści złożonej z rozdziałów o radykalnie różnej długości, poświęconych różnym składnikom obozowego świata, sprawia, że - i znowu paradoks - czyta się ją ... przyjemnie. Mam w sobie tylko pytanie, dla kogo właściwie jest ta książka? Otagowana jako "literatura obozowa" przegra przecież w przedbiegach z Herlingiem-Grudzińskim, Sołżenicynem czy Borowskim; niewiele w niej faktografii, za to dużo rozbuchanej, poetyckiej "nadbudowy." Jest więc raczej tylko dla rumuńskich Niemców, dla których zsyłki były przez dziesięciolecia tematem tabu? Dla tych, którzy chcą przeczytać "coś tej noblistki", byleby było pisane bardzo charakterystycznym dla niej językiem? Nie wiem. Ja trafiłem na nią zupełnie przypadkiem i byłem urzeczony.

"Huśtawka oddechu" to literatura obozowa, ale zupełnie nie taka, jakiej mógłby spodziewać się pilny abiturient polskiego liceum - czyli taki, który jeszcze czyta sumiennie wszystkie przykazane lektury od deski do deski. Sam proces pisania oparty był tutaj na dość niezwykłej metodzie - otóż relacja byłego więznia stalinowskiego łagru na Ukrainie (który zresztą zmarł zanim...