W pędzie XXI wieku warto pamiętać by znaleźć odrobinę czasu na chwilę odpoczynku, zadumy i refleksji. Jeżeli ma to być przystanek z książką i skłonienie się po raz kolejny do porównania tego co ma nam do zaofiarowania świat nauki i techniki dzisiaj, wobec tego co go kształtowało, a kierunkiem w jakim zdaje się podążać to "Boska cząstka" jest jedną z tych pozycji po jakie warto sięgnąć.

Autor, uznany naukowiec, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki oddaje czytelnikowi lekturę, która jest niezwykłą w formie autobiografią. Gdyby zakreślić tworzącą stożek właściwy rys wspomnianej figury i przyjąć jako oś wydarzeń główną treść książki, to wokół tej osi obrotu znajdziemy chronologiczny zapis pracy jakiej uczony poświęcił swoje życie. Lektura jest jedyną w swoim rodzaju, a to dzięki dowcipnemu usposobieniu Leona Ledermana. Sam przedstawia się przede wszystkim jako fizyk-teoretyk i w przystępny sposób omawia pojęcia, prawa i zjawiska współczesnej fizyki. W tym miejscu zapewne ktoś zdążył pomyśleć i zechce zarzucić, że doniosłość prac i odkryć jakie ukazano na kartach tej książki oddziela się od chwili obecnej dystansem około dwóch dziesiątek lat i nadal się zwiększa. I owszem, jednak tak jak napomknąłem w pierwszych zdaniach tytuł ma swoisty charakter kroniki swojego życia i uprawianej dziedziny. Tak więc, autor w kolejnych krótkich rozdziałach streszcza myśl i odkrycia od starożytnych po pierwsze teorie dwudziestego stulecia w których niepoślednią rolę zaczynają odgrywać atomy, protony, elektrony i neutrony by stopniowo oswajać czytelnika z rozwojem mechaniki kwantowej, poszukiwań praw korespondujących pomiędzy fizyką klasyczną, a najnowszą oraz, co jest jakby najważniejsze z badaniami w których osobiście bierze udział. Z humorem i nieskomplikowanie przedstawia kolejne etapy swojej kariery i rozwoju fizyki w której odniósł wiele sukcesów. Badania nad cząstkami elementarnymi, które opisał autor nie są zupełną przeszłością i wspomnieniem lat minionych. Leon Lederman opisał początki planowania i konstrukcji urządzeń z których o jednym jest w ostatnich latach bardzo głośno. Mowa o Wielkim Zderzaczu Hadronów, który jest europejską i lepszą wersją podobnych osiągnięć technologicznych jakie współtworzył i przy pomocy których odnosił autor sukcesy w Ameryce. Poza tym, jego geniusz stał się słynny na całym świecie. Lederman był wielokrotnie nagradzany, a największego zaszczytu jakiego może dostąpić naukowiec na ziemskim padole, czyli otrzymania Nagrody Nobla ze stosownym potwierdzeniem wyrażającym się liczbą z wieloma zerami we właściwej walucie, dostąpił w 1988r. Uhonorowany został za odkrycie neutrina mionowego, a więc za prace, których rozwój od czasu do czasu przysparza emocji.

Wspomniany humor autora daje znać o sobie za sprawą wprowadzonego bohatera z którym fizyk prowadzi rzeczowe rozmowy. "Przypadkowo" napotkaną personą jest znany skądinąd Demokryt z Abdery, myśliciel i filozof. Element fantastyczny sprowadzony został przez Ledermana do wymiaru współczesnego dialogu uczonych, a raczej do swoistej błazenady, która pozostaje jednak mocno zarysowaną powiastką filozoficzną. Demokryt jest podróżnikiem w czasie, często złośliwym i przemądrzałym. Spotkania obu mężów mają miejsce w przerwach między znaczniejszymi wydarzeniami i nie są wbrew pozorom nacechowane infantylną manierą, ani napuszone w stylu. To niemal amerykańska komedia filmowa na miarę "Czy leci z nami pilot?" Rozmowy z Demokrytem pozwalają Ledermanowi na przemyślenia związane z teorią jaką żyją wszyscy z którymi pracuje. Teoria zakładająca w swoim Modelu Standardowym pewne prawidłowości w zakresie oddziaływań między cząstkami wymaga pewnych uzupełnień i odkryć. Głównym celem poszukiwań jest znalezienie owej tytułowej boskiej cząstki. Nazywa się w ten sposób cząstkę Higgsa, której istnienie przewidziano w teorii tak jak wiele poprzednich. Owa cząstka odgrywa jednak w teorii kluczową rolę i w dalszym ciągu pozostaje mitycznym jednorożcem.

Jest w tym świecie nauk ścisłych więcej przestrzeni jakiej każdy by sobie życzył, aniżeli śmie na co dzień myśleć nastolatek oczekujący na sprawdzian czy odpowiedź przy tablicy. Jest też wiele chwil w których poznajemy mentalne różnice dzielące zamieszkujących na innych kontynentach czy anegdoty związane z pracą badawczą lub galą z okazji corocznego przyznania Nagrody Nobla.

Książka z 1993r. zawiera w polskim wydaniu stosowne uwagi, które wyjaśniają pewne kwestie związane ze stanem prac w owej dziedzinie ze szczególnym uwzględnieniem fizyków amerykańskich. Przypiski za kolejnymi asteryskami rozwiewają też wątpliwości co do lat i dat kolejnych wydarzeń jakie zaszły przed kolejnym wydaniem książki Leona Ledermana.

Zapewne aby elegancko zakończyć to spotkanie z dowcipnym naukowcem należałoby ustosunkować się do rozwinięcia tytułu. Myśl Ledermana przywodzi za podpowiedź pojęcie hypofory, a więc niech będzie, że sam spróbuje na nie odpowiedzieć lub napisze kolejną książkę.

W pędzie XXI wieku warto pamiętać by znaleźć odrobinę czasu na chwilę odpoczynku, zadumy i refleksji. Jeżeli ma to być przystanek z książką i skłonienie się po raz kolejny do porównania tego co ma nam do zaofiarowania świat nauki i techniki dzisiaj, wobec tego co go kształtowało, a kierunkiem w jakim zdaje się podążać to "Boska cząstka" jest jedną z tych pozycji po jakie...