Moja podróż po kraju w którym budząc się, lepiej nie pamiętać swoich snów powoli dobiega końca. Przeskakując po kolejnych kartkach coraz bardziej oddalam się od tajemnic, których rozwiązanie do dnia dzisiejszego nie ujrzało światła dziennego. Każda przeczytana następna strona niczym odliczane kolejno miesiące i lata zasypuje groby ludzi, których nazwiska należało wymazać z pamięci. Pozostaje tylko niepokój pełen pytań bez odpowiedzi. To strach przed poznaniem motywów działania osób, uznających się za wodzów całych narodów. Jednak dotarłszy do ostatniego akapitu dowiedziałem się wystarczająco dużo na tematy o których być może powinienem nie wiedzieć wcale. Mam wrażenie, że moja zbyt duża wiedza, mogłaby by mi jedynie przeszkodzić w bezpiecznym opuszczeniu tej dusznej atmosfery zakazanego dla reszty świata raju. Bo jeśli się wie za dużo, to istnieje poważne ryzyko stanięcia oko w oko ze śmiercią. Komunistyczna Albania nie wybacza nawet po fizycznym unicestwieniu człowieka.

Któż jak nie Ismail Kadare mógł mnie wprowadzić w tak interesujące szaleństwo domysłów. Kto, jak nie jeden z najwybitniejszych Albańczyków mógł przeanalizować ze mną z matematyczną dokładnością zasady funkcjonowania mózgu tyrana. Czy któryś z europejskich pisarzy potrafiłby przedstawić niebezpieczeństwo wyrażone spojrzeniami? Powyższe umiejętności są chyba zarezerwowane jedynie dla pisarzy wywodzących się z krajów krwawych dyktatur. Kadare spełnia wszystkie wymagane warunki aby zasługiwać na miano eksperta od prób zrozumienia zawiłych myśli styranizowanego społeczeństwa.

W "Następcy" kluczowa jest jedna noc w której wszystko się kończy. To pora dnia, kiedy jadowite ukąszenie władzy nie pozostawia śladów a jedynie plotki, którymi przez kolejne lata można karmić fabułę książek. To właśnie nocą Kadare zaprasza czytelników do podziemi pałacu w którym tajemnicze tylne drzwi otwierają się tylko w jedną stronę. Bardziej przypominają groźne wrota zagłady z których można się spodziewać dotyku śmierci. Bohaterowie "Następcy" boją się myśleć, gdyż grozi to doprowadzeniem do obłędu a strach przed dyktaturą jest większy niż miłosne pożądanie. Pisarz przyznaje, że aby zrozumieć te upodlające lata komunistycznego reżimu trzeba mieć zadatki na paranoika. Irracjonalność systemu była tak nieprzewidywalna, że nawet wspomniani przez Kadarego zachodni analitycy mieli problem z rozszyfrowaniem zamierzeń zbrodniczej władzy.

Chociaż jest to historia oparta na faktach autentycznych, to poprzez analogie dostarczone przez pisarza, nie trudno jest się oprzeć wrażeniu przebywania w świecie pełnym starożytnych mitów. Podobieństwo egipskich piramid daje odczucie uczestniczenia w pochówku osób, uważanych za zbyt groźnych rywali do tronu. Natomiast wątek biblijnego Abrahama stawia nas w sytuacji wyboru pomiędzy władcą a rodziną. Jedyne czego najbardziej żal w tej ponurej powieści to miłość. Okazuje się, że najpiękniejsze uczucia umierają najszybciej a rezygnacja z nich jest potwierdzeniem potęgi zła.

Moja podróż po kraju w którym budząc się, lepiej nie pamiętać swoich snów powoli dobiega końca. Przeskakując po kolejnych kartkach coraz bardziej oddalam się od tajemnic, których rozwiązanie do dnia dzisiejszego nie ujrzało światła dziennego. Każda przeczytana następna strona niczym odliczane kolejno miesiące i lata zasypuje groby ludzi, których nazwiska należało wymazać z...