Pełna czułości i emocji opowieść o rodzinnym mieście Pamuka, a jednocześnie autobiografia. Dla tureckiego noblisty niemożliwe jest ukazanie własnego życia bez odniesienia się do historii i atmosfery Stambułu – tak ściśle łączą się one ze sobą. Sam z resztą nie ukrywa, że opisując siebie, opisuje też Stambuł. I nosi gdzieś w sobie – podobnie jak miliony stambulczyków – wewnętrzne rozdarcie między tęsknotą za dawnym wspaniałym Konstantynopolem czasów imperium osmańskiego a docenianiem zalet europeizacji w zachodnim stylu, przeprowadzonej przez Atatürka.

Zawsze intrygowało mnie portugalskie saudade – specyficzny stan ducha, melancholia i nostalgia z cieniem uśmiechu, kontemplowanie przemijania, ale bez rozgoryczenia i żalu, a raczej z towarzyszącym temu podkreślaniem wartości przeszłości. Orhan Pamuk w tej książce pokazuje, że istnieje swoiste tureckie saudade, które tam nazywa się hüzün. I mimo że niesie ono w sobie więcej smutku i tęsknoty za wspaniałą przeszłością, to daje jednak mieszkańcom Stambułu siłę i sposób na przejście przez życie z godnością i wbrew wszystkiemu. Jak pisze sam Pamuk: „Hüzün nie daje jasnego widzenia świata, raczej zasłania rzeczywistość, ułatwiając życie, jak para, która wylatuje w chłodny dzień z czajnika prosto na szybę. (...) Każdy dorosły mieszkaniec Stambułu w pewnym momencie swojego życia dostrzega, że jego przeznaczenie zaczyna się splatać z losem miasta, i nagle zdaje sobie sprawę, że czeka na smutek, który przyjdzie do niego w przebraniu skromności, wrażliwości albo innej namiastki szczęścia”.

Czuć ten hüzün w opisach zmieniającego się miasta, które we wspomnieniach autora jest jednocześnie niezwykłe, jedyne i wyjątkowe, a z drugiej wstydliwie ukrywa niszczejące pamiątki minionej świetności. W zdaniach, z których przebija duma, ale i smutna refleksja nad przemijaniem, we wzruszającym opisywaniu miejsc opuszczonych, nieznanych przeciętnemu turyście. To opowieść o cyprysach i ciemnych dolinach, o mijających się na Bosforze nocą statkach i płonących jak pochodnie drewnianych nadmorskich rezydencjach, o próbach zrozumienia przez dorastające dziecko otaczającego go świata, który na jego oczach przechodzi nieodwracalną przemianę.

Książkę szczególnie polecam tym, którzy noszą w sobie nieco naiwne wyobrażenie egzotycznego, orientalnie kolorowego i baśniowego Stambułu – to miasto ma milion różnych twarzy i zdecydowanie nie zasługuje na tak landrynkowy stereotyp.

Pełna czułości i emocji opowieść o rodzinnym mieście Pamuka, a jednocześnie autobiografia. Dla tureckiego noblisty niemożliwe jest ukazanie własnego życia bez odniesienia się do historii i atmosfery Stambułu – tak ściśle łączą się one ze sobą. Sam z resztą nie ukrywa, że opisując siebie, opisuje też Stambuł. I nosi gdzieś w sobie – podobnie jak miliony stambulczyków –...