Już z racji geograficznego zasięgu władzy Berlina nad ziemiami dawnej Rzeczypospolitej w okresie Wielkiej Wojny, która sięgała od Poznania po Wilno, poznanie sposobu funkcjonowania niemieckiego aparatu okupacyjnego jest niezwykle ważne dla pogłębienia badań nad zagadnieniem, które można nazwać „sprawa polska w czasie Wielkiej Wojny”. […] Niniejsze opracowanie jest zbiorem studiów, którego celem jest nowe spojrzenie na tę problematykę, wykorzystując w tym celu szeroką bazę źródłową, którą zapewniły dokonane przez autorów kwerendy w zbiorach archiwalnych przechowywanych w Polsce, Niemczech, Austrii, Rosji, na Litwie i Białorusi. […] Od początku w zamierzeniach zespołu badawczego, który stworzył niniejszy tom, była intencja porównania pierwszej i drugiej okupacji na ziemiach polskich w dwudziestym wieku. Zagadnienie to zostało poddane analizie uwzględniającej przemiany w kulturze i myśli politycznej Niemiec, które zaszły nad Renem i Sprewą na skutek doświadczeń zebranych przez miliony Niemców na Wschodzie – jako żołnierzy i pracowników niemieckiej administracji okupacyjnej w Królestwie Kongresowym czy na obszarze zajmowanym przez Ober Ost.

ze „Wstępu”



Problematyka polska czasów Wielkiej Wojny niknie w tle ogromu publikacji dotyczących czasów II Rzeczypospolitej. […] Z uznaniem więc należy przyjąć przedłożony do recenzji, dobrze zaprogramowany tom studiów. Prace zbiorowe często w sposób istotny różni poziom merytoryczny i stylistyczny poszczególnych artykułów. Tutaj udało się zebrać dobry zespół autorski, zatem występujące różnice nie rzutują na wysoki poziom dzieła. […] Należy wyrazić nadzieję, że publikacją tą zainicjowany zostanie cykl poświęcony „pierwszej niemieckiej okupacji”. Nadal bowiem istnieje wiele tematów, które nie zostały w pełni opracowane i jeszcze więcej tych wymagających nowego spojrzenia, nowych ocen.

z recenzji prof. dr. hab. Janusza Farysia