Przedstawiony w niniejszym tomie zbiór rozpraw i artykułów prof. Antoniego Podrazy zawiera zarówno teksty pochodzące z lat 60-tych, jak i te powstałe całkiem niedawno. Obrazują one z jednej strony szerokie spektrum zainteresowań uczonego - rozciągnięte zarówno w czasie, jak i przestrzeni geograficznej i problematycznej, z drugiej zaś strony prezentują charakterystyczne dążenie do syntetycznego ujęcia problemu, a jeśli to możliwe, ukazania pewnych prawidłowości. Są tutaj teksty naukowe w ścisłym tego słowa znaczeniu, skupione na bardzo nieraz wąskim zagadnieniu i zaopatrzone w rozbudowany aparat (np. Żydzi a wieś w dawnej Polsce),nieco luźniejsze w formie referatu (np. Europa jako region historyczny),rozprawki popularnonaukowe (np. Początki rządów austriackich w Małopolsce) jak i wypowiedzi bliższe felietonowi (np. Patriotyzm a historia).

Niniejsza publikacja podzielona została na trzy części, z których pierwsze dwie obejmują zdecydowaną większość tekstów, zaś trzecia jest swego rodzaju dopełnieniem zawierającym artykuły, a w zasadzie obszerne felietony traktujące o problemach natury metodologicznej, wzajemnych relacjach między życiem społecznym, polityką a historiografią.