Zastanawiałem się, czy nie zacząć od jakiejś niezwykle wyszukanej definicji pioruna kulistego (oczywiście znalezionej w Internecie). Do tego dorzuciłbym kilka ciekawostek związanych z tym zjawiskiem, dzięki czemu wyszedłbym nie tylko na obeznanego z tematem, ale i bardzo elokwentnego gościa. Jednak nic z tego. Zamiast tego przytoczę krótką anegdotę. Otóż jak byłem mały, a piorunami kulistymi straszono w wieczornych wiadomościach, moja mama zawsze zamykała okno podczas burzy, aby mieć pewność, iż żaden przypadkiem nie wleci do domu. I to tak naprawdę odzwierciedlało poziom mojej wiedzy (i mojej rodzicielki). Po przeczytaniu nowej pozycji od Cixina Liu trochę się w tym temacie zmieniło.

Książka zaczyna się tragedią, która rozgrywa się na oczach głównego bohatera – Chena. Jego rodziców spopiela piorun kulisty. Od tego momentu fascynacja Chena tym nietypowym i rzadkim zjawiskiem meteorologicznym przeradza się w skomplikowaną i bolesną drogę do wyjaśnienia jednej z tajemnic natury. Rozpoczyna współpracę z wojskiem, aby sprawdzić, czy możliwe jest wykorzystanie pioruna kulistego jako broni doskonałej (niszczącej wrogie układy krzemowe, a nie żołnierzy). Podczas swej naukowej przygody Chen poznaje wybitnych fizyków i inżynierów, odwiedza syberyjską bazę oraz podejmuje wiele trudnych decyzji, które niekoniecznie przekładają się na spodziewane efekty.

Cóż, w przypadku „Pioruna kulistego” chińskie nie znaczy gorsze, ale z całą pewnością inne. Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na to, jak autor prezentuje bohaterów swojej powieści. Chen jest dość nijaki, lecz działania, które podejmuje, zyskują naszą aprobatę. Główna postać kobieca sili się na niezależność i zrobi wszystko, aby odnieść sukces. Jednak zapomina, że nadrzędnym interesem jest interes państwa. Można więc odnieść wrażenie, że samodzielność w chińskim społeczeństwie to cecha niepożądana i ostatecznie prowadząca ku klęsce. Ciekawy jest również wątek miłosny, w którym dochodzi wyłącznie do kilku dwuznaczności. To ogromna różnica w porównaniu z tym, jak opisywane są relacje damsko-męskie w literaturze zachodniej. Trzeba więc przyznać Cixinowi Liu, że bardzo dobrze oddał ducha kraju swojego pochodzenia.

Warto także zwrócić uwagę na cienką granicę między fascynacją a obsesją. Główny bohater od początku potrafi ją sobie wytyczyć, nawet mimo potrzeby rozwikłania wszystkich tajemnic pioruna kulistego. O innych bohaterach nie można powiedzieć tyle dobrego. Dążenie do dokonania niewyobrażalnego przełomu – bez zawahania i głębszej refleksji – sprawia, że niektórzy nie cofną się przed niczym, aby tylko móc zrobić coś wielkiego. Obserwujemy więc, jak następuje przesuwanie granicy moralności i tylko od nas samych zależy, po której stronie się znajdziemy.

Ciekawe jest także podejście autora do nauki jako takiej. Nowe technologie to nie tylko szanse, ale również ogromne zagrożenia, więc tak naprawdę do końca nie wiemy, czy obrany kierunek nie zakończy się gigantyczną katastrofą. Jak już wspomniałem, o fizyce nie mam bladego pojęcia. Jednak na żadnym etapie lektury nie czułem znudzenia czy niezadowolenia. Był tylko jeden fragment w książce, przez który trudno było mi przebrnąć. Na szczęście nie wpłynął na moją ocenę powieści jako całości. Ponadto nieco pamiętnikowa forma „Pioruna kulistego” oraz duża przystępność przedstawianych teorii (niekiedy bardzo śmiałych i pociągających) sprawiła, że lektura dostarczyła mi wiele przyjemności.

Wychodzę z założenia, że warto poszerzać horyzonty i podejmować z pozoru trudne wyzwania czytelnicze. Cixin Liu udowodnił, że da się pisać o fizyce w sposób jasny i interesujący. Nie ma zatem sensu tracić więcej czasu niż to konieczne i zamiast gadać czy pisać po próżnicy, zachęcam do przeczytania „Pioruna kulistego”.

Michał Wnuk