“Europa, dolina płaczu. Europa, nekropolia cywilizacji unicestwionej przez Mengelego, i jego siepaczy z Czarnego Zakonu z trupią główką, zatrutego grotu strzały wypuszczonej w roku 1914. Mengele, wzorowy urzędnik fabryk śmierci, morderca Aten, Rzymu i Jerozolimy, myślał, że uniknie kary. Oto jednak zdany jest tylko na siebie, podporządkowany przetrwaniu, tropiony – współczesny Kain, błąkający się po Brazylii”.

Historię Josefa Mengele zna chyba każdy, kto kiedykolwiek słyszał o Holokauście i Auschwitz. To, co jednak najczęściej słyszymy, czy widzimy, w programach lub książkach, to tylko wycinek z jego życiorysu. Ten najbardziej przerażający i mroczny. Ten związany z eksperymentami, prowadzonymi na więźniach obozu w Oświęcimiu. Na niemowlętach, bliźniakach, osobach chromych i ułomnych, na kobietach, mężczyznach i dzieciach niemalże każdej narodowości. Eksperymentach tak potwornych i nieludzkich, że trudno uwierzyć, jak jeden człowiek mógł uczynić tyle zła.

Prezentowana książka zaczyna się w momencie ucieczki Anioła Śmierci do Ameryki Południowej, mekki zbiegłych nazistów, którzy po przegranej wojnie szukali schronienia. Mengele trafia do Argentyny, gdzie kontaktuje się z innymi pobratymcami, którzy zdołali sobie ułożyć nowe życie. Nierzadko to nowe życie nadal jest pełne luksusów, do jakich przywykli jako najwyżsi rangą oficerowie SS. Nadal wierzą w narodowy socjalizm, budują nową rzeczywistość w oparciu o dawne przekonania. I choć początkowo wydaje się, że widmo pociągnięcia do odpowiedzialności za okrucieństwa, jakich się dopuścili, choć sami tego jako czegoś złego nie postrzegają, to widmo blaknie i oddala się. Mengele odnajduje się szybko w tej nowej rzeczywistości, tym bardziej, że ma wsparcie rodziny, która w Niemczech prowadzi duże przedsiębiorstwo. Wtedy jeszcze tak naprawdę Europa niewiele mówi o okrucieństwach, których się dopuścił. Wtedy jeszcze Europa podnosi się powoli po zakończonej wojnie, próbuje odbudowywać miasta, opłakuje poległych i w procesach norymberskich osądza największych zbrodniarzy. Tych, którzy zniknęli, nikt nie szuka. Wielu znakomitych nazistowskich naukowców znalazło azyl w krajach, w których ich umiejętności mogły zostać wykorzystane do rozwijania przemysłu zbrojeniowego. Których badania mogły przyczynić się do rozwoju genetyki czy różnych gałęzi medycyny. Z czasem Mengele zaczyna czuć się bezpiecznie. I wtedy w końcu zaczynają dochodzić do głosu nieliczne ofiary, które przeżyły. Których nie zdążył zabić.

Zaczyna się polowanie na nazistów.

Książka napisana jest znakomicie. W pierwszej chwili spodziewałam się beletrystyki, coś na kształt filmu “Anioł śmierci”, gdzie opowiedziany był wycinek z życia Mengelego w Ameryce Południowej. Dostałam natomiast wspaniale napisaną biografię, w którą wplecione jest tło historyczne i polityczne ówczesnej Argentyny, Paragwaju i Brazylii. Dostałam przerażający obraz machinacji i manipulacji, mających na celu ukrywanie zbrodniarzy wojennych. Z niemałą satysfakcją odnotowałam, że tylko przez chwilę Mengele mógł poczuć się swobodnie i bezpiecznie. Że w końcu uciekał jak zaszczute zwierzę, opuszczone przez wszystkich, schorowane i bojące się własnego cienia. Z jednej strony żal, że umarł tak po prostu, nie pociągnięty do odpowiedzialności. Ale z drugiej Autor odkrywa przed nami, jak bardzo finalnie Mengele cierpiał z powodu przeróżnych dolegliwości zdrowotnych i to przez długie lata. To za mało, by wynagrodzić cierpienia milionów. Za mało, by wymazać okrutne zbrodnie. Za mało, by ci, którzy przeżyli, mogli spojrzeć mu w twarz w trakcie procesu i … nie. Nie wybaczyć. Żeby mogli spróbować zapomnieć.

A sama książka jest znakomitą metodą, by nie zapomnieć. By pamiętać. I by to się już nigdy nie powtórzyło.

“Europa, dolina płaczu. Europa, nekropolia cywilizacji unicestwionej przez Mengelego, i jego siepaczy z Czarnego Zakonu z trupią główką, zatrutego grotu strzały wypuszczonej w roku 1914. Mengele, wzorowy urzędnik fabryk śmierci, morderca Aten, Rzymu i Jerozolimy, myślał, że uniknie kary. Oto jednak zdany jest tylko na siebie, podporządkowany przetrwaniu, tropiony –...