Zachęcam chociażby do przejrzenia. Jest to przykład pracy naukowej, która wspaniale łączy dokładność z refleksją ogólną, w polifonicznie kunsztowny sposób przedstawiając ścierające się poglądy uczonych. Ostracyzm wydaje się na pierwszy rzut oka być instytucją dość egzotyczną. Z jednej stanowi przykład na to, że – jak pisał Machiavelli – republika jako ustrój bywa bardzo niewdzięczna wobec swoich najlepszych synów. Cała procedura przypomina trochę rytuał kozła ofiarnego, a fakt, że nie została zastosowana przez pierwsze 20 lat po jej ustanowieniu, może budzić obawy co do jej skuteczności. Na to jednak Marek Węcowski po pierwsze – przytacza pogląd Sary Forsdyke, że ostracyzm miał złagodzić środki walki politycznej, zapewniając wygnanemu nie tylko możliwość powrotu do pozostawionego w Attyce majątku po 10 latach, ale również korzystania z niego przez cały czas wygnania; po drugie – przypomina, że kozioł ofiarny był wybierany spośród osób nisko stojących w hierarchii społecznej, zatem mógł stanowić jedynie ogólną inspirację dla ostracyzmu; po trzecie – że pierwszym etapem ostracyzmu było wstępne głosowanie, czy w ogóle należy go w danym roku przeprowadzać, co świadczy o stosowaniu i sukcesie instytucji w jej pierwszym dwudziestoleciu.

Określanie celu ostracyzmu można porównać do obiegowych opinii na temat kodeksu Hammurabiego, który choć sprawia wrażenie okrutnego i bezwzględnego, to jednak zapewniał proporcjonalność odwetu i ograniczał stosowanie nieuporządkowanej przemocy. Węcowski w ogóle odrzuca tezę, że funkcją ostracyzmu było unieszkodliwienie naprawdę silnej jednostki, czyli potencjalnego tyrana. Ostracyzm był skuteczny dlatego, że czołowi politycy ateńscy o podobnej pozycji trzymali się nawzajem w szachu, nie dopuszczając do uruchomienia drugiego etapu głosowania (w jego 90-letniej historii, ostracyzm został zastosowany jedynie wobec dwunastu polityków),a wygaszanie atmosfery konfliktu zniechęcało do poszukiwania pomocy u zagranicznych władców. Mechanizm ten zostaje porównany do iterowanego (powtarzanego rok do roku) dylematu więźnia, w którym wygnanie staje się karą od ludu za brak współpracy wśród elit politycznych. Mamy więc do czynienia z pogłębieniem refleksji na temat dążenia do sprawczości przez ateński demos, który – jak się okazuje – nie kierował się wyłącznie zazdrością i chęcią „równania w dół”, a nawet jeżeli, to jego krótkowzroczne emocje polityczne miały dalekosiężny skutek dla stabilności ustroju.

Zachęcam chociażby do przejrzenia. Jest to przykład pracy naukowej, która wspaniale łączy dokładność z refleksją ogólną, w polifonicznie kunsztowny sposób przedstawiając ścierające się poglądy uczonych. Ostracyzm wydaje się na pierwszy rzut oka być instytucją dość egzotyczną. Z jednej stanowi przykład na to, że – jak pisał Machiavelli – republika jako ustrój bywa bardzo...

M. Węcowski pisał już obszernie o ostracyzmie w II tomie "Historii starożytnych Greków", teraz natomiast po kilku latach prac ukończył wreszcie poświęconą mu monografię. "Dylemat więźnia" to świetna książka, w której Autor najpierw stara się przedstawić budzący wielkie kontrowersje mechanizm ostracyzmu i dociec, co w naszym obrazie tej instytucji uległo przez wieki wypaczeniu, następnie zaś próbuje zrozumieć jego pierwotne cele w kontekście przemian ustrojowych epoki Klejstenesa, sięgając po znany z teorii gier model iterowanego dylematu więźnia. W narracji Węcowskiego znakomicie przeplatają się wątki stricte historyczne, filologiczne i archeologiczne, a próba wykorzystania teoretycznego modelu matematycznego wydaje się bardzo dobrym pomysłem. Zwraca uwagę sekwencja działań: najpierw dokładnie omówione zostają źródła historyczne i naukowa dyskusja nad ostracyzmem, dopiero potem zaś sięga Autor po model teoretyczny. Bardzo ciekawa erudycyjna praca, w której wykorzystanie koncepcji iterowanego dylematu więźnia wydaje się oryginalnym wyjściem poza typowe studiów klasycznych.

Tomasz Babnis

M. Węcowski pisał już obszernie o ostracyzmie w II tomie "Historii starożytnych Greków", teraz natomiast po kilku latach prac ukończył wreszcie poświęconą mu monografię. "Dylemat więźnia" to świetna książka, w której Autor najpierw stara się przedstawić budzący wielkie kontrowersje mechanizm ostracyzmu i dociec, co w naszym obrazie tej instytucji uległo przez wieki...