Książka opowiada o Kresach w czasach II RP i konfrontuje ich mit z nauką historyczną. Mimo wielu osiągnięć cywilizacyjnych, ziemie wschodnie targane były konfliktami narodowościowymi i rozwarstwieniem majątkowym, wielu mieszkańców żyło w nędzy (klęski głodu na Wileńszczyźnie!). Książka jest bardzo dobrze napisana, zawiera sporo ciekawych fotografii. Świetna popularna pozycja historyczna.

Książka przedstawia dzieje ziem wschodnich II RP z perspektywy nauki historycznej i siłą rzeczy konfrontuje się z mitem kresowym tak spopularyzowanym najpierw przez Sienkiewicza w Trylogii, a potem we wspomnieniach przesiedleńców zza Buga. Częścią owego mitu jest harmonijne współżycie różnych narodowości, pod przewodnictwem Polaków, jako najbardziej kulturowo i cywilizacyjnie rozwiniętej nacji. Sięgnąłem po tą pozycję z dużym zainteresowaniem, bo część mojej rodziny wywodzi się Kresów.

Pisze Mędrzecki, że z jednej strony państwo polskie wykonało na Kresach wielką pracę: „Zaczynając praktycznie od zera, zdołało zbudować na tych terenach aparat państwowy i samorządowy działających na tych samych zasadach i nie mniej sprawny niż w pozostałych częściach państwa.” Dotyczyło to oświaty publicznej, wymiaru sprawiedliwości itd.

Z drugiej strony na początku XX w. nastąpił rozwój ruchów narodowych na Kresach: Litwini, Białorusini, Ukraińcy domagali się prawa do autonomii, tworzenia reprezentacji politycznej, narodowych szkół i uniwersytetów itd., itp. Starania te spotkały się z gwałtowną polską reakcją, uznano, że „zwycięzca bierze wszystko” a Polacy są jedynymi pełnoprawnymi gospodarzami Kresów, innym nacjom odmawiano prawa do autonomii. Można się spierać, czy ta polityka była słuszna, czy istniała jakaś alternatywa, ale miało to swoje konsekwencje.

I tak bierni Białorusini się podporządkowali, ale Ukraińcy w Galicji Wschodniej uciekali się do aktów terroryzmu, rzucając bomby, napadając na urzędy pocztowe itd., spotykało się z ostrą polską reakcją. Innym przejawem zaostrzenia stosunków narodowościowych były zajścia antyżydowskie w szkołach wyższych: „przemoc stała się codziennym elementem życia akademickiego” tolerowanym przez władze. W ogóle, napięcia narodowościowe trwały do końca II RP.

Z drugiej strony na Kresach było olbrzymie rozwarstwienie majątkowe, obok warstwy dobrze sytuowanej żyły masy nędzarzy, których sytuacja stała się dramatyczna w czasie kryzysu 1929-33r. (10tys procesów o eksmisję we Lwowie w 1933r.!) Na tej kanwie doszło we Lwowie do walk ulicznych w 1936r. w czasie których zginęło kilkanaście osób.

Zaś stosunki rolne na Wileńszczyźnie i Polesiu to był prawie feudalizm: chłop produkował dla siebie, a żeby kupić sól, naftę i zapłacić podatki musiał iść do pracy najemnej, głównie u ziemianina. O nędzy w tym regionie świadczy kilka klęsk głodu, które dotknęły dziesiątki tysięcy ludzi. Dla mnie to są fakty szokujące.

Narzuca mi się jedna myśl, obecnie bardzo jest modne mieszanie z błotem III RP: kolesiostwo, korupcja, układy, itd. Ale w porównaniu z II RP, czasy III RP są mlekiem i miodem płynące. Skok ekonomiczny i cywilizacyjny, jaki wykonaliśmy w ostatnich 30 latach jest niebywały. Zaś w II RP mieliśmy stagnację gospodarczą i bardzo wiele permanentnej nędzy.

Książka jest bardzo dobrze napisana, czyta się ją nieledwie jak powieść sensacyjną, przyjemność lektury potęguje masą ciekawych zdjęć. To świetny przykład dobrej popularyzacji historii.

Książka opowiada o Kresach w czasach II RP i konfrontuje ich mit z nauką historyczną. Mimo wielu osiągnięć cywilizacyjnych, ziemie wschodnie targane były konfliktami narodowościowymi i rozwarstwieniem majątkowym, wielu mieszkańców żyło w nędzy (klęski głodu na Wileńszczyźnie!). Książka jest bardzo dobrze napisana, zawiera sporo ciekawych fotografii. Świetna popularna...