Islam. Tyle wystarczy, by wzbudzić w nas dreszcze, wywołać niepokoje i pozwolić przebitkom z najbliższych wiadomości wykazać obrazy zbrodni. Wybuchy, ciężarówki taranujące ludzi, pokrzywdzenie i śmierć, a wszystko ku chwale wiary. Nastroje są jasne i klarowne – muzułmanin to zły człowiek, gotowy posunąć się do najgorszych poczynań, byle działać na chwałę najwyższego proroka i należy się go wystrzegać oraz za wszelką cenę potępiać. Dobrze, a co jeśli to wszystko nie jest takie proste?

Powyższe pytanie może być punktem wyjścia do „Archipelagu Islam”, czyli rozmowy Jakuba Winiarskiego i Piotra Ibrahima Kalwasa. Obaj mieszkają za granicą, jeden w Dubaju, drugi w Egipcie. Pierwszy to ateista, drugi zaś od kilku ładnych lat jest muzułmaninem. Zestawienie ciekawe, szczególnie że obaj panowie to ostrzy jak brzytwa intelektualiści, którzy trzymają rękę na pulsie i przygotowani są do tematu jak mało kto.

Okazuje się bowiem, że tak naprawdę, przeciętny obywatel nie zdaje sobie zupełnie sprawy zarówno ze skali problemu, jak i jego newralgiczności. Tego, że Islam to dziesiątki, jeśli nie setki odłamów, zaś te najbardziej agresywne i restrykcyjne jego części wcale nie mogą pochwalić się dominacją na tym poletku. Nie znaczy to, że stają się mniej realnym zagrożeniem. Bardziej uświadamia to, z jak ogromną siłą mamy do czynienia, skoro jeden z jej skrawków zdołał pozbawić mocarstwa poczucia bezpieczeństwa.

Dla Kalwasa i Winiarskiego książka ta, to nie tyle okazja, by opowiedzieć czym jest i skąd wziął się znany nam terroryzm, ale także sposobność, by podrzucić kolejne elementy układanki. Wyjaśnić w jaki sposób poszczególne grupy rozumieją Koran, na jakim etapie rozwoju i adaptacji jest Islam w dzisiejszych czasach. Skąd wzięła się taka popularność właśnie tej religii i na czym polegają problemy współczesnej polityki państw, ale nie tylko, bo sporo miejsca dostaje się także skrajnym w jedną czy drugą stronę mediom.

Zresztą nawet wypisane powyżej aspekty, to zaledwie mała część tego, co znajdziemy w tej lekturze. Choć podział na tematykę rozdziałów jest jak najbardziej określony i obaj panowie próbują go przestrzegać, tak trudno oprzeć się wrażeniu, że to przede wszystkim szermierka dwóch wytrawnych myślicieli, którym żadna dygresja nie przeszkadza, za to stwarza możliwości dalszego rozwoju tematu. Działa to tym bardziej angażująco, że nie ujrzymy tutaj uników bądź odżegnywania się przed niektórymi kwestiami. Choć humoru nie brakuje, trafi się tu wiele sytuacji w których kosa trafi na kamień i nie ma zmiłuj, kwestie drążone będą do samego końca bez względu na ofiary.

Podziw to jedno z pierwszych uczuć, jakie mogą się wyrazić w trakcie lektury, która choć jest rozmową, wcale do łatwych dysput nie należy. Zarówno Winiarski, jak i Kalwas prześwietlają sprawy od każdej strony, nie stronią od gwałtownego języka, dosadnej krytyki, nie szczędząc w niej nikogo. Można odnieść wrażenie, że przez rozpoczęciem tych dyskusji ustalili, iż z takim tematem trzeba się rozprawić bezpardonowo, nawet jeśli nie wszystkim takie działanie będzie w smak.

Ta słowna dezynwoltura, w wielu momentach przesiąknięta filozofią nie jest może najprzystępniejszą lekturą, ale z pewnością ważną, szczególnie w dzisiejszych czasach chaosu i dezinformacji. Archipelag Islam to zarówno dogłębne wprowadzenie kulturowe, jak i socjologiczno-psychologiczne. Pozwala lepiej zrozumieć ludzi zafascynowanych Islamem, ale także ukazać jak zdradliwym mieczem obosiecznym może być ta religia. Odżegnuje się od prostych wniosków ukazywanych na kolejnych stron gazet, w których krzykliwe nagłówki zastępują jakąkolwiek treść. Przede wszystkim zaś efekt rozmów Jakuba Winiarskiego i Piotra Ibrahima Kalwasa to studium problemu współczesnych niepokojów, które pozwalają lepiej zrozumieć czasy w jakich żyjemy i specyfikę egzotycznych dla nas przekonań. Archipelag Islam to nie tylko wprowadzenie do tematu, ale wieloznaczne kompendium zawiłego i złożonego problemu, którego mnogość perspektyw warto poznać, nawet jeśli nie będziemy zgadzać się z pewnymi wypływającymi nań wnioskami.

Patryk Rzemyszkiewicz