Niezwykle bogata w informacje książka poświęcona kluczowym wydarzeniom społeczno-politycznym w Ameryce Łacińskiej całej drugiej połowy XX wieku. Wiedza Domosławskiego pochodzi z naprawdę rozlicznych źródeł - lektur, podróży, obserwacji, dziesiątek (setek?) rozmów z uczestnikami rozmaitych wydarzeń. To bogactwo źródeł nadaje tej książce cechy kalejdoskopu. W niektórych rozdziałach przeważają subiektywne obserwacje Domosławskiego jako człowieka z zewnątrz, widzącego sprawy niewidoczne dla samych Latynosów; niektóre są klasycznymi reportażami; inne z kolei są po prostu zapisami monologów naocznych świadków; jeszcze inne mają formę miniatur starających się uchwycić znaczenie pojęć i zjawisk niezbędnych dla zrozumienia specyfiki latynoskich doświadczeń - jak choćby terminu “desaparecidos” (“znikniętych”), bez którego trudno pojąć naturę przemocy tamtejszych wojskowych dyktatur. Ta różnorodność stylów, sposobów podawania faktów sprawia, że nie ma tu nigdy miejsca na nudę, naprawdę.

Domosławski robi co może, aby nie dać się sformatować ani na modłę prawicową, ani lewicową. To wrażenie uczciwości, czepiania się detali i subtelności pojawia się już w pierwszych rozdziałach, poświęconych Kubie. Castro jest tu dawnym oswobodzicielem, umarłą nadzieją, a jednocześnie dzisiejszym szaleńcem, cierpiącym na przerost ego i nieznoszącym sprzeciwu komendantem upadłego państwa, obrażonym na tych Kubańczyków, którzy podają w wątpliwość realną wartość rewolucyjnych osiągnięć. W obrazie Kuby mnie uderza tutaj coś, co być może nie do końca zgadza się z intencjami autora - tragizm tej wyspy i tej rewolucji, która w pewnym momencie musiała przejąć wzory Chruszczowa i Breżniewa, bo jako autonomiczna rewolucja kubańska znacznie wcześniej zostałaby zmiażdżona przez amerykańskie imperium. Po Kubie przychodzi pora na opis wojskowej dyktatury w Brazylii - kraju bez pamięci o swoim terrorze - i osobę Heldera Camary, słynnego biskupa najuboższych z ubogich, teologa wyzwolenia, który zawsze konsekwentnie odrzucał przemoc w walce o socjalizm, a jednocześnie wierzył, że powodowane przez kapitalizm skrajne ubóstwo jest nie do pogodzenia z Ewangelią. Sporą część książki zajmuje dawne i obecne Chile. I tu znowu Domosławski dowodzi swojej uczciwości i zdystansowanej przenikliwości pisząc i o rządach Allende i o puczu Pinocheta jak o mitach, które być może na zawsze będą rozdzielać Chilijczyków na dwa wrogie obozy i w pewnym sensie uzupełnią ciągle istniejące tam dramatyczne podziały klasowe - te same, z którymi nie poradził sobie Allende i które potem odtworzył i pogłębił Pinochet, przy okazji zamieniając swój naród w ludzi o wiecznie smutnych twarzach. Kiedy mowa o Argentynie, bardzo porusza opowieść o organizacji babć - matek osób “znikniętych” po 1976 roku - szukających swoich wnuków poprzez prywatne śledztwa i bank DNA założony po upadku junty. O “nocy ołówków”, czyli przeprowadzonej przez argentyńską dyktaturę akcji wyłapywania licealistów (!) zaangażowanych wcześniej w protesty w sprawie ulg na bilety autobusowe (!!!) prawie nie da się czytać z uwagi na kaźń, jaką przeszły te prawie dzieci zanim je też “zniknięto.” Jest tu też znakomity rozdział o łamaniu najbardziej elementarnych praw człowieka, do jakiego posunęły się w Ameryce Łacińskiej kolejne administracje Stanów Zjednoczonych w ramach ogłoszonej jeszcze przez Harryego Trumana strategii “ograniczania” komunizmu. Jest opis eksperymentu neoliberalnego lat 90. i jego konsekwencji w Meksyku, Brazylii i Argentynie; są raporty z miejskich dżungli (wręcz w dosłownym znaczeniu!) Sao Paulo i Rio de Janeiro; w końcu pojawiają się absolutnie kluczowe dla tamtego rejonu postacie ostatnich kilkunastu lat - zapatystowski wicekomendant powstańczy Marcos i nieodżałowany prezydent Wenezueli Hugo Chavez.

Ta książka nie ma wad. Jest potężnym źródłem wiedzy o często lekceważonym w Polsce rejonie świata - wiedzy przekazanej bardzo uczciwie i w formie niezmiernie atrakcyjnej, choć mowa tu często o rzeczach przerażających i budzących odruch wściekłego buntu.

I jeszcze drobna uwaga - gdyby władze Stanów Zjednoczonych miały wypłacić obywatelom omawianych w książce krajów coś w rodzaju rekompensaty/reparacji za cały ogrom zbrodni, które tam inspirowały, wspierały lub współorganizowały, to szefowie instytucji tego państwa aż po prezydenta zostaliby w majtkach i pojedynczych, dziurawych skarpetach. Niestety, północnoamerykańskiego hegemona będzie się pewnie sądzić najwyżej w takich książkach jak ta.

Niezwykle bogata w informacje książka poświęcona kluczowym wydarzeniom społeczno-politycznym w Ameryce Łacińskiej całej drugiej połowy XX wieku. Wiedza Domosławskiego pochodzi z naprawdę rozlicznych źródeł - lektur, podróży, obserwacji, dziesiątek (setek?) rozmów z uczestnikami rozmaitych wydarzeń. To bogactwo źródeł nadaje tej książce cechy kalejdoskopu. W niektórych...