Czasem wydawać by się mogło, że gdy przeczyta się już dwie, trzy, może dziesięć książek z obozowymi wspomnieniami, to w zasadzie nic nowego nie da się już dowiedzieć - bo to przecież ta sama wojna, te same obozy, miejsca, sposoby na przetrwanie, ten sam głód, strach, zimno, ogrom śmierci, ktora była na każdym kroku. Ale nie jest tak. Im więcej tych wspomnień się czyta, tym wyraźniej udaje się dostrzec jak bardzo różne i inne są to od siebie opowieści, często ledwo do siebie przystające, czy wręcz wzgledęm niektórych faktów wykluczające się wzajemnie. Powodów jest wiele, w tym te oczywiste - zawodność ludzkiej pamięci, narodowość, płeć i wiek świadka, wstyd, ból, próba zapomnienia o pewnych rzeczach. Autorka tej książki z wszystkich tych rzeczy zrobiła atut, tworząc pozycję zupełnie wyjątkową. Rozmawiając z byłymi więźniami obozów po tak wielu latach (są oni w wieku od osiemdziesięciu do ponad stu lat; część osób, z którymi rozmawiała, zmarło przed publikacją tej książki) musiała liczyć się z zawodnością pamięci. Jednak to zupełnie nie było ważne. Część tych świadków po raz pierwszy zgodziło się na rozmowę, nigdy wczesniej nie opowiadając o swoich obozowych przeżyciach (często ten temat nie bym poruszany nawet w gronie rodzinnym). Są to opowieści tytułowo "rwane", pourywane, nie biegnące chronologicznie, uszczerbione przez mijające dziesięciolecia. Perspektywa czasu pozwala jednak świadkom na większą szczerość, zarówno przez świadomość nadchodzącej śmierci (i poczucia obowiązku świadczenia historii), jak i - jak sugeruje autorka - większą odwagą, śmiałością w mówieniu o rzeczach, o których kilka czy kilkadziesiąt lat temu "nie wypadało" opowiadać - jak choćby o tematach związanych z erotyką. Są to opowieści bardzo emocjonalne i indywidualne, każda z nich ma swoją barwę i dynamikę, dla każdego bohatera opowiadana przez niego historia ma inne centralne punkty, każdy co innego uważał za najgorsze, najstraszniejsze. Innym, zupełnie wyjątkowym elementem jest perspektywa czasowa - to, na czym autorce książki najbardziej zależało, to by usłyszeć o życiu więźniów po obozie, o ich sposobach radzenia sobie ze wspomnieniami, z traumą, z rzeczywistością powojennej Polski. I może to jest właśnie w tej książce najstraszniejsze, najbardziej bolesne? Ta bezdenna samotność, w której zdaje się żyć każdy z bohaterów książki, samotność, ktora rozpoczęła się w obozie i - pomimo rodziny, przyjaciół, innych ocalałych - nie opuszcza ich do późnej starości? Lista rzeczy, trudności, z którymi musieli się zmagać Ci ludzie, jest przytłaczająca i nieprawdopodobnie smutna. Myślę sobie, że ta książka to chyba jeden z najpiękniejszych gestów, jaki można zrobić w stronę tych ludzi - dać im możliwość mówienia, pokazać im, że nie są - jak sami o sobie myślą - zapomniani i nieważni, że ich świadectwo wciąż jest nam potrzebne, że nigdy, przenigdy NIE WOLNO NAM ZAPOMNIEĆ.

Czasem wydawać by się mogło, że gdy przeczyta się już dwie, trzy, może dziesięć książek z obozowymi wspomnieniami, to w zasadzie nic nowego nie da się już dowiedzieć - bo to przecież ta sama wojna, te same obozy, miejsca, sposoby na przetrwanie, ten sam głód, strach, zimno, ogrom śmierci, ktora była na każdym kroku. Ale nie jest tak. Im więcej tych wspomnień się czyta, tym...