Próbując wstać z kolan.

W 2004 roku Adam Zagajewski pisze dla GW esej o Máraim, bo właśnie wyszło opracowanie jego "Dzienników" w "Czytelniku" (tłumaczenie wspaniałej Teresy Worowskiej); panuje ostra zima, a ja pędzę do księgarni i odnajduję pisarza, który staje się jednym z pięciu najważniejszy w moim życiu. Mam 28 lat, ale wiem, że już do końca życia nie odkryję nikogo ważniejszego; przez kolejne 3 lata mam tę książkę ze sobą prawie zawsze, w każdej podróży bez wyjątku. Wychodzą jego powieści jedna za drugą - kupuje i pochłaniam wszystkie. Zachwyt i lśnienie za każdym razem.

Po 12 latach Czytelnik i Teresa Worowska postanowili wznowić "Dziennik", tym razem w szerszym opracowaniu, w 5 tomach. Dwa tygodnie temu ukazał się pierwszy. Rzucam wszystkie lektury z obawą, że tamten zachwyt opadnie, zblednie, a ja znajdę słabości i (swoje) naiwności. Ale Sándor Márai uderza jeszcze mocniej, jego wejrzenie, uczciwość patrzenia i niemal boski profetyzm elektryzują i pochłaniają cała moją uwagę; i ten język!, ta fraza!, ten styl!, a do tego niebywała czułość i nie występujące już w literaturze dyskrecja i takt.
Jestem cały z Máraim, nawet, gdy muszę odłożyć lekturę, to ciagle z nim.

"Potem" próbuję napisać coś o "Dzienniku" i nie udaje mi się; wszystko przyprawione tanim patosem, skala i przymiotniki się kończą. Przypomina mi się stara krakowska anegdota, jak to malarz Jan Styka, dewocyjny katolik, malował obrazy Matki Boskiej na klęczkach i pewnego dnia ukazała mu sie zagniewana Maria i powiedziała: "Ty mnie Styka nie maluj na kolanach, ty mnie maluj dobrze!"
Ja nie potrafię napisać o wielkim dziele Máraiego dobrze, bo nie potrafię wstać z kolan...

"Gdy to się skończy, będziemy mądrzy jak Hiob na śmietnisku z kawałkiem skorupy w ręce." s.35
[o upadku Europy]

"Z upływem czasu coraz dogłębniej, intensywniej i coraz bardziej osobiście interesuje mnie literatura; i w coraz mniejszym stopniu interesuje mnie życie literackie." s.62

"Dusza ludzka nie posiada prawdziwej wyobraźni. Tylko rzeczywistość ma wyobraźnię." s. 69
[o maskarze Żydów węgierskich]

"Mieszkaniec Europy przez długi czas mógł mowić z pełnym zaufania spokojem <<mój Bóg>>. Potem, z nieoczekiwaną groźbą, ponuro mówił: <<moja religia>>. Jeszcze pózniej z niezdrowym podnieceniem zaczął trajkotać: <<moja ojczyzna, mój naród>>. A teraz, z przekrwionym okiem, wydziera się obłędnie: <<moja rasa>>.
I w tej właśnie chwili przestał być Europejczykiem." s. 132

"Od trzech dni Proust. Był ostatni i największy. Ostatni pisarz w Europie. Po nim było jeszcze kilku poetów; i literaci." s. 213

"Nie wystarczy być szczęśliwym. Do szczęścia trzeba jeszcze cierpliwości i umiejętności, jak do arcydzieła." s. 255

Sándor Márai, "Dziennik 1943-1948", wybór, przekład, opracowanie, przypisy i posłowie Teresy Worowskej, Czytelnik, 2016.

Próbując wstać z kolan.

W 2004 roku Adam Zagajewski pisze dla GW esej o Máraim, bo właśnie wyszło opracowanie jego "Dzienników" w "Czytelniku" (tłumaczenie wspaniałej Teresy Worowskiej); panuje ostra zima, a ja pędzę do księgarni i odnajduję pisarza, który staje się jednym z pięciu najważniejszy w moim życiu. Mam 28 lat, ale wiem, że już do końca życia nie odkryję nikogo...