Znakomicie napisana historia życia magnata, który w decydującym stopniu przyczynił się do upadku Polski w XVIII wieku. Profesor Łojek pisze tak, że czyta się ową biografię jak powieść sensacyjną. Przy okazji mamy świetnie przedstawiony tragiczny okres historii Polski: upadek państwa i rozbiory w końcu XVIII wieku. Słuchałem audiobooka w znakomitej interpretacji Ksawerego Jasieńskiego.

Rzecz dzieje się w wieku XVIII, gdy ród Potockich doszedł dosyć szybko do olbrzymiego majątku, zgromadzonego przez ojca Szczęsnego, Franciszka Salezego, poprzez korzystną kombinację spadków i ożenków. A wówczas mierzyło się wartość magnata wielkością jego majątku i ilością poddanych. Zatem Szczęsny bez swojej zasługi, wręcz przeciwnie, bo przez całe życie uchodził za miernotę, został najbogatszym polskim magnatem.

Szczęsny Potocki wywarł, mimo swojej tępoty, olbrzymi i negatywny wpływ na historię Polski, były to bowiem czasy (do których wielu tęskni) gdy o pozycji i wpływach człowieka decydowały w decydującym stopniu nie jego osiągnięcia, wykształcenie i inteligencja, ale odziedziczone tytuły i bogactwo. Łojek wręcz pisze, że inteligencja Szczęsnego była trochę powyżej debilizmu, na jakiej podstawie, zgoła nie wiem.

Historia jego pierwszego małżeństwa, z Gertrudą Komorowską, to materiał na znakomity film płaszcza i szpady, godny pióra Dumasa. W ogóle, losy jego trzech małżeństw to materiał na latynoską telenowelę; jeszcze raz mozńa się przekonać, że rzeczywistość jest ciekawsza od fikcji.

Po śmierci rodziców, mając 22 lata, ten półgłówek bez wykształcenia, charakteru, honoru, został najbogatszym magnatem w Rzeczypospolitej, przyczyniając jej niewyobrażalnych szkód, bo był głównym twórcą konfederacji targowickiej i głównym rzecznikiem rosyjskiej interwencji. Nie jest pewne czy bez jego udziału cała rzecz by się udała. Ciekawe jest śledzenie jak król Stanisław August Poniatowski i Szczęsny Potocki, wszelkie swoje nadzieje pokładali w sojuszu z Rosją, czapkowali Petersburgowi, a politycznie byli straszliwie naiwni, Katarzyna II ograła ich jak dzieci. W ogóle, sporo czytamy o irytującej niekompetencji, naiwności i słabym charakterze Stanisława Augusta, no nie miała Rzeczpospolita szczęścia do swoich władców w XVIII, w przeciwieństwie do Prus i Rosji...

Od pewnego momentu (odcinek 20) przestałem słuchać audiobooka, zresztą wspaniale czytanego przez Ksawerego Jasieńskiego: słuchanie o agonii państwa, o rozbiorach, o głupocie, małości, indolencji, łajdactwie ludzi którzy do tego doprowadzili stało się zbyt smutne, zbyt przygnębiające. Dokończyłem lektury czytając książkę wypożyczoną w bibliotece.

Profesor Łojek napisał fascynującą biografię mimo skąpych źródeł, z których część (archiwa moskiewskie), jest wciąż niedostępna. Zwraca uwagę znakomity styl, lekki i nieco archaiczny: niestety, niewielu współczesnych historyków pisze równie dobrze. Szkoda, że ta świetna książka od lat nie doczekała się wznowienia.

Znakomicie napisana historia życia magnata, który w decydującym stopniu przyczynił się do upadku Polski w XVIII wieku. Profesor Łojek pisze tak, że czyta się ową biografię jak powieść sensacyjną. Przy okazji mamy świetnie przedstawiony tragiczny okres historii Polski: upadek państwa i rozbiory w końcu XVIII wieku. Słuchałem audiobooka w znakomitej interpretacji Ksawerego...