Skarżyłam się już przy okazji tomu pierwszego, że nie mogę poradzić sobie z myślą, że dramaty Ibsena pozostają tak boleśnie aktualne. Mogę dokładnie to samo napisać w przypadku tomu drugiego - a przynajmniej jeśli chodzi o jego pierwszą połowę.

"Pani z morza", "Hedda Gabler" i "Kiedy wstaniemy z martwych" przenoszą ciężar "tematyki kobiecej" z podwójnej moralności na kwestię znacznie delikatniejszą i trudniejszą do uchwycenia - poczucie wolności jednostki, jej potrzebę niezależności i samostanowienia. Zdumiewa mnie jak Ibsen, żyjący przecież w czasach mało dla kobiet przyjaznych (matka, żona, najczęściej bezmyślna) potrafi na swoje bohaterki popatrzeć z takim zrozumieniem, z taką wrażliwością i przy niezwykłej delikatności tak precyzyjnie opisać stany, o których trudno jest mówić.
Najmniej ze wszystkich bohaterek lubię i rozumiem antypatyczną, egocentryczną i bezmyślnie destrukcyjną Heddę Gabler, ale myślę, że ona właśnie najbardziej zapada w pamięć.

Nie do końca przemawiała też do mnie tematyka "Budowniczego Solnessa" i "Johna Gabriela Borkmana", chociaż w tej drugiej niewątpliwie postacie były zarysowane wyraźniej, obdarzone fantastycznie nakreślonymi charakterami - żaden z bohaterów nie jest jednostronny, tylko dobry albo tylko zły.

Dodajmy jeszcze, że całość czyta się świetnie, a tłumaczka i redaktorka obu tomów, Anna Marciniakówna, zasługuje na niskie ukłony. Oba tomy są spójne, tematy i problemy kolejnych dramatów w naturalny sposób wynikają z poprzedników. Dostajemy wspaniałą panoramę najważniejszych kwestii, jakie poruszał Ibsen - podwójnej moralności, odpowiedzialności za swoje życie, odpowiedzialności jednostki wobec społeczeństwa, osobistej wolności, wreszcie sposobami na to, jak radzić sobie z życiową pustką.

Wszystkim, którzy zastanawiają się, czy czytać, czy nie czytać, serdecznie radzę, aby nabyli oba tomy na własność. Ibsena nie da się przeczytać i odstawić na półkę; to jest pisarz, którego pamięta się długo i do którego długo się wraca myślami, jeden z tych, których książki dobrze mieć na swojej półce i co jakiś czas podejmować lekturę od nowa. Również dla tej czytelniczej przyjemności obcowania z dramatem perfekcyjnie skonstruowanym.

Skarżyłam się już przy okazji tomu pierwszego, że nie mogę poradzić sobie z myślą, że dramaty Ibsena pozostają tak boleśnie aktualne. Mogę dokładnie to samo napisać w przypadku tomu drugiego - a przynajmniej jeśli chodzi o jego pierwszą połowę.

"Pani z morza", "Hedda Gabler" i "Kiedy wstaniemy z martwych" przenoszą ciężar "tematyki kobiecej" z podwójnej moralności na...