Książka Angeliki Kuźniak „Stryjeńska. Diabli nadali” wprowadza nas w świat cyganerii warszawskiej, zakopiańskiej, krakowskiej czy paryskiej. We wszystkich tych środowiskach Stryjeńska pozostawiła trwały ślad swej obecności. A skoro była Stryjeńska to był też Tuwim, Iwaszkiewicz, Lechoń, Witkacy, Leśmian, Pawlikowska-Jasnorzewska, no i Karol Stryjeński, mąż Zofii.
Angelika Kuźniak, podobnie jak Magdalena Grzebałkowska, nie ocenia, nie komentuje ale w sposób bardzo wyważony stara się przedstawić Zofię Stryjeńską taką jaką była i jaką postrzegali ją jej współcześni.
Zofia była najstarszą córką w rodzinie Lubańskich. Jej ojciec Franciszek, posiadał w Krakowie sklep z rękawiczkami do którego mała Zofia często przychodziła i rysowała wzory rękawiczek i ludzkie twarze klientów lub przechodniów. Od dziecka bardzo lubiła malować. Swoją pierwszą edukację malarską rozpoczęła w szkole malarskiej dla kobiet Marii Niedzielskiej. Stryjeńska za wszelką cenę chciała malować. A że na studia kobiet nie przyjmowano, więc podając się za chłopaka [swojego brata - Tadeusza] rozpoczęła studia w Monachium. Koledzy zaczęli podejrzewać, że „Tadeusz” to chyba kobieta, więc Zofia musiała opuścić Monachium aby nie doszło do skandalu.
Powróciła do Krakowa gdzie napisała cykl 18 „Bajek” które miały ilustracje wykonane przez samą Stryjeńską. Potem przyszedł czas na cykl „Bogowie słowiańscy” i „Tańce polskie”. Ten zwrot w stronę folkloru był buntem Stryjeńskiej na szarą rzeczywistość która ją otaczała. Jak to mówiła, mężczyźni noszą szare garnitury, szare kapelusze i szare płaszcze, domu też są szare i ulice szare. Za to stroje ludowe są pełne barw i kolorów. Znała folklor zakopiański i starała się pokazać tę barwę w cyklu „Tańce polskie”. Znany wtedy krytyk Jerzy Warchałowski na łamach tygodnika „Czas” ogłosił, że pojawił się nowy fenomen malarski. Był to 1913 rok.
Potem było niezbyt udane małżeństwo z Karolem Stryjeńskim. Byli swoim przeciwieństwem, Karol towarzyski, miły w obyciu, Zofia bardzie dzika, wybuchowa, mrukliwa. Dwukrotnie Karol umieszczał żonę w zakładzie psychiatrycznym, wierząc że w ten sposób pozbędzie się kłopotów jakie sprawiała mu żona. Jednak, to za sprawą Karola poznała Żeromskiego, Reymonta, Skoczylasa i poetów Skamandra.
Narodziny pierworodnej córki było wielkim rozczarowaniem. Tak bardzo pragnęła syna podobnego do Karola, że nie potrafiła zaakceptować córki. Dopiero wiele lat później, chcąc ratować małżeństwo, urodziła synów bliźniaków.
Stryjeńska nie potrafiła podołać roli artystki, matki, kochanki. Karol nie stronił od kochanek, uciekał od żony i dzieci. Kiedy zaczęła odnosić sukcesy malarskie żyła oddalona od dzieci i męża.
Zaczęła odnosić sukcesy na wystawach międzynarodowych i krajowych, a Mieczysław Grydzewski w „Wiadomościach literackich” nazywał ją „księżniczką malarstwa polskiego”. Kiedy skończyły się oklaski i medale przyznawane na wystawach, Stryjeńska do końca życia borykała się z problemami finansowymi. Pozostała wierna swojemu stylowi i kolorom, jednak większość jej prac wykonywana była na zamówienie. Musiała przyjmować te zamówienia aby zapewnić sobie byt na minimalnym poziomie.
Skandale i ekscesy Stryjeńskiej znała cała bohema, ale tak naprawdę była to kobieta, zamknięta w sobie, nieśmiała i po rozwodzie ze Stryjeńskim prowadziła samotny tryb życia. Drugie małżeństwo z Sochą trwało krótko i okazało się również wielką klapą. Wtedy też bardziej zżyła się ze swoimi dziećmi które mieszkały poza terenem Polski. Po wojnie wyjechała do Szwajcarii aby żyć w pobliżu swych dzieci. Nie była w stanie dostosować się do komunizmu panującego w kraju. Do Polski już nigdy nie wróciła.
Stryjeńską trudno poznać z tak gładko opisywanych życiorysów. Trzeba poznać jej temperament, zachowanie w kryzysowych sytuacjach, jej częste rozchwiania emocjonalne, próby podejmowania decyzji w obronie swej sztuki czy sposobu życia. Zobaczyć jej oczyma gromadę wierzycieli jacy ją otaczali i dramatyczne ucieczki od męża, zleceniodawców i lichwiarzy. To wszystko doskonale oddała w książce Angelika Kuźniak opierając się na listach, wspomnieniach bliskich czy wyszukując wiele cennych informacji w archiwach.

Książka Angeliki Kuźniak „Stryjeńska. Diabli nadali” wprowadza nas w świat cyganerii warszawskiej, zakopiańskiej, krakowskiej czy paryskiej. We wszystkich tych środowiskach Stryjeńska pozostawiła trwały ślad swej obecności. A skoro była Stryjeńska to był też Tuwim, Iwaszkiewicz, Lechoń, Witkacy, Leśmian, Pawlikowska-Jasnorzewska, no i Karol Stryjeński, mąż Zofii.
Angelika...