W historii świata oraz w historii współczesnej zdarzało się i zdarza, że człowiek decydował o losie drugiego człowieka, a nawet, że człowiek decydował o losie jakiegoś narodu. Ważne jest, żebyśmy zdawali sobie z tego sprawę i ciągnęli naukę na przyszłość – walczyć o swoje i o swoim decydować.
„Biada człowiekowi, którego los zawisł od drugiego, ale dwakroć biada narodowi, co zawisł od interesu innego narodu! Narody sumienia nie mają.” - ten adekwatny, świetnie dobrany cytat rozpoczyna książkę „Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 – Zapomniany appeasement” napisaną przez prof. Andrzeja Nowaka, specjalistę od dziejów Europy Wschodniej i wykładowcę na uniwersytetach na całym świecie (m.in. Cambridge, Harvard i UJ). W dziele tym autor przedstawia politykę zachodnich mocarstw wobec wschodu Europy w latach 1919-1920.
W pierwszym rozdziale zapoznajemy się dokładnie ze sceną polityczną od 1914 roku i (powierzchownie) ze wszystkimi „graczami”. W drugim autor przedstawia nam chronologiczny ciąg wydarzeń (najważniejsze miesiące 1920) i konkretne działania zachodnich i wschodnich mocarstw oraz Polski. W trzecim (chyba najciekawszym) poznajemy bliżej poszczególnych aktorów tego wielkiego dramatu 1920 roku – brytyjskich polityków, a tym samym możliwe pobudki ich działań i działania przedsięwzięte; autor uzupełnia też tutaj relację z wydarzeń rozpoczętą w rozdziale drugim. Ostatnia część książki skupia się wokół Polski i pokoju ryskiego.
Myślę, że bardzo cenna w tym studium jest czytelność – podział rozdziałów i jasność myśli autora, którą potrafi on przystępnie przekazać. Warto też zwrócić uwagę na ogromną bazę źródłową tej pracy – liczne opracowania innych autorów, z którymi profesor Nowak niejednokrotnie polemizuje, biografie oraz archiwa zagraniczne i prywatne. Autor często przytacza wypowiedzi polityków w języku oryginalnym. Wartościowym uzupełnieniem są liczne zdjęcia.
Nie jest to jednak wywód z gatunku „Oceń sam”. Pan Andrzej Nowak przedstawia w niej swoje zdanie, lecz opiera się na silnej argumentacji i rzeczowych dowodach (liczne cytaty, konkretne działania).
Myślę, że wielkie dzieło profesora Andrzeja Nowaka jest dziś niezwykle aktualne i absolutnie warte polecenia. Bardzo wysoko oceniają je liczni profesorzy historii i wiele osób z drugiej (lewej) strony „barykady”, co jest najlepszym świadectwem jej rzetelności i niezbitej racji. Książkę polecam wszystkim.

W historii świata oraz w historii współczesnej zdarzało się i zdarza, że człowiek decydował o losie drugiego człowieka, a nawet, że człowiek decydował o losie jakiegoś narodu. Ważne jest, żebyśmy zdawali sobie z tego sprawę i ciągnęli naukę na przyszłość – walczyć o swoje i o swoim decydować.
„Biada człowiekowi, którego los zawisł od drugiego, ale dwakroć biada narodowi,...