Trochę niepotrzebnie zasugerowałem się opinią z tylnej okładki, że jest to książka o ludobójstwie Ormian. Jest to spłycenie całej książki i tylko powierzchowne spojrzenie na tematykę Armenii. O czym jest więc ta pozycja? W zasadzie to kilka tematów splata się w całość, nie ma tam jednego tematu przewodniego. Z jednej strony mamy historię rodzinną, którą poznajemy z perspektywy autora, z drugiej strony poznajemy też diasporę ormiańską w Rumunii. To trochę tak, że mikrohistoria(czyli historia rodzinna i historia diaspory ormiańskiej) przeplata się z makrohistorią. Do tej "dużej" historii dotyczą opisy dotyczące I i II wojny światowej, historia Legionu Armeńskiego czy ludobójstwa.
Książka nie jest łatwa w odbiorze. Szczerze przyznam, że początkowo byłem dość mocno rozczarowany, nie będę ukrywał, że rozważania autora brałem za bełkot pseudointelektualny, który na siłę ma zmusić czytelnika do myślenia. Na szczęście książka rozwija się w sposób naturalny i kiedy Vosganian zaczyna opisywać losy poszczególnych Ormian i Rumunów, "Księga Szeptów" wbija w ziemię. No właśnie, bo ta książka to nie tylko Armenia, ale też Rumunia. Udział Rumunii w II Wojnie Światowej, kolektywizacja i dalsze powojenne losy kraju również stanowią ważną część lektury, chociaż bohaterowie może nie są aż tak związani z tym krajem, jak z Armenią.
Bohaterowie-w zasadzie nie ma tu jednego głównego bohatera, bo też nie jest to typowa powieść i nie jest to książka historyczna, co zresztą zauważa autor. Ważnymi postaciami jest wiele osób, czasem są to członkowie rodziny Vosganiana, czasem ważne postacie dla Armenii jak generał Drastamat Kanajan, czasem rumuńscy sąsiedzi.
No i właśnie te fragmenty są chyba najbardziej interesujące i dla mnie stanowią kwintesencje lektury, coś co przynajmniej mi najbardziej zapadło w pamięci i zmusiło do refleksji. Kiedy razem z Legionem Armeńskim lądujemy na tyłach wroga, kiedy wraz z konwojem idziemy do Deir ez-Zor, kiedy popełniamy samobójstwa, mścimy się na Talaacie Paszy i innych Turkach.
Palce w książce maczał Andrzej Pisowicz, więc chylę czoła przed autorytetem i wyjaśnieniom, jeśli chodzi o transkrypcję imion i nazwisk ormiańskich. Nie chcę się wymądrzać na temat tłumaczenia, aczkolwiek tłumaczka popełniła spory błąd, kiedy w tekście można przeczytać, że jeden z bohaterów za działania na Froncie Wschodnim otrzymał Żelazny Krzyż i Virtuti Militari. Przez chwilę myślałem, że mamy tu do czynienia z jakąś nową wersją historii, kiedy razem z Niemcami i Rumunami walczymy pod Stalingradem. Po szybkim googlowaniu okazało się jednak, że chodzi o rumuński order Virtutea Militara. W każdym razie, niesmak pozostał.
Podsumowując, książka ta była potrzebna na polskim rynku wydawniczym. Historia Armenii, to ciągle w Polsce temat mało znany i przyznam, że wciąż jest wiele do odkrycia w tej materii. W każdym razie warto sięgnąć po to dzieło i samemu zapoznać się z losami Armenii, które są przecież podobne do losów polskich.

Trochę niepotrzebnie zasugerowałem się opinią z tylnej okładki, że jest to książka o ludobójstwie Ormian. Jest to spłycenie całej książki i tylko powierzchowne spojrzenie na tematykę Armenii. O czym jest więc ta pozycja? W zasadzie to kilka tematów splata się w całość, nie ma tam jednego tematu przewodniego. Z jednej strony mamy historię rodzinną, którą poznajemy z...