Zbiór opowiadań „Sąsiady” w swoim czasie stał się dużym wydarzeniem literackim w Polsce. Zawarte w tej pozycji historie, okraszone czarnym humorem i absurdem, od razu zdobyły uznanie krytyków, a już od jakiegoś czasu można zobaczyć w kinach ekranizację książki Adriana Markowskiego. Na czym polega siła przyciągania „Sąsiadów”? Szczerze napiszę, że ciężko mi odpowiedzieć na to pytanie.

Adrian Markowski w tym zbiorze bawi się formą tekstu oraz stylem językowym. Już sama strona tytułowa, na której widać pod tytułem słowo „poemat”, od razu naprowadza czytelnika na konkretne skojarzenia oraz wymagania. Same historie zawarte w „Sąsiadach” przedstawiają codzienność mieszkańców pewnego bloku, gdzie nic nie jest takie, jakie powinno być. Tutaj rzeczywistość miesza się z koszmarem sennym, logika z absurdem sytuacji, a ludzie nierzadko zaczynają przypominać zwierzęta. Cały ten miszmasz literacki daje efekt bomby z opóźnionym zapłonem – czytelnik podczas lektury „Sąsiadów” tylko czeka, aż coś „wybuchnie”. Jednak trzeba tutaj zaznaczyć jedno – mianowicie to, że Adrian Markowski wyraźnie przedobrzył.

Wszystkie opowiadania, mimo ciekawej formy, w większości przypadków są dość ciężkie w odbiorze. Po lekturze pierwszych historii, które początkowo fascynują i ciekawią samym sposobem przedstawienia świata oraz kontaktów międzyludzkich, przychodzi moment, kiedy czytelnik poczuje wyraźny przesyt. Mam na myśli to, że po jakimś czasie będzie miał dosyć wychwalanych przez krytyków absurdu, czarnego humoru oraz rzeczywistości rodem z sennego koszmaru. Ile razy można czytać o ludziach, którzy nagle stają się królikami? Albo o dziwnych sytuacjach, uznawanych jako normalne? Tutaj fikcja literacka przerasta czytelnika – nawet ci, którzy lubią absurd w literaturze (między innymi ja) poczują się zmęczeni i zniechęceni po przeczytaniu nawet połowy objętości „Sąsiadów”. Nawet sama forma poematu nie poprawia oceny całości zbioru. Ona tylko pogłębia ostateczny efekt trudnego odbioru i dodaje niemały wysiłek w odnalezieniu odpowiedzi na pytanie „ale o co chodzi?”

„Sąsiady” są pozycją wyraźnie przypisana konkretnemu odbiorcy. Krytycy mogą być tutaj zachwyceni, ale nie wszyscy czytelnicy będą podzielać ich zdanie odnośnie opowiadań autorstwa Adriana Markowskiego. Po przeczytaniu całości można obawiać się, jak wygląda ekranizacja filmowa...

Anna Wolak