Drugi tom rozmów Kazimiery Szczuki, krytyczki literackiej, znanej feministki, z historyczką literatury Marią Janion, prof. IBL PAN i UG, nosi przewrotny tytuł „Prof. Misia”. Sugeruje on familiarny portret wybitnej badaczki romantyzmu. Jeśli jednak ktoś liczy na portret „domowy”, będzie rozczarowany. Maria Janion pozostaje przede wszystkim naukowcem. Nieliczne odpryski codzienności i prywatności (relacje z bratem, postać ojczyma, kwestia relacji koleżeńskich i przyjaźni) tylko to potwierdzają.

Rozmowy obracają się wokół rzeczywistości lat 70. i czasu Solidarności aż po stan wojenny. To czas intensywnej współpracy Marii Janion z Uniwersytetem Gdańskim, gdzie prowadziła wykłady i seminaria (plon literacki - seria „Transgresje”). To także czas wydania publikacji pt. „Romantyzm. Rewolucja. Marksizm”, szeroko w tomie omawianej. Przywołują także rozmówczynie „Romantyzm. Studia o ideach i stylu”, dyskutując o książkach „porządnych” i tych „wystrzałowych”. Ciekawe jest, że jakkolwiek Maria Janion, tytan pracy, niezwykle ceni rzetelną, analityczną pracę badawczą (jak dobrego rzemieślnika) własną i cudzą, to jednak bardziej interesują ją książki wywrotowe. O „Romantyzmie...” mówi, że potrzebny, ale wieje nudą. Podsuwa więc kilka tytułów nowych publikacji, które uznaje za ważne dzisiaj dla humanistycznej myśli. Z jakąś satysfakcją odnalazłam wśród nich własną lekturę. Z dumą małomiasteczkowego inteligenta mogę teraz powtarzać: Ja i Maria Janion uważamy książkę Stanisława Rośka o pośmiertnych dziejach Mickiewicza za bardzo interesującą. Identyfikować bym się mogła jeszcze z innym sądem: (...) na pewno nie zależało mi w życiu na tych wszystkich materialnych rzeczach, które dla wielu ludzi są ważne. Właściwie tylko na książkach. Cóż, wybaczcie ten banalizujący wtręt, podziwiam Marię Janion i nie mam złudzeń, że proporcje mojego pasztetu byłyby jednak inne:

K.S.: A Dorota Sawicka twierdzi, że można z Panią rozmawiać i o Kancie, i o kompocie.

M.J.: No to przecież rozmawiam, ale jednak w stosownych proporcjach, nie tak jak w tym powiedzonku o pasztecie z konia i zająca, czyli, jak się okazuje, jeden zając i jeden koń.

W rozmowie z Kazimierą Szczuką oprócz działalności naukowej i dydaktycznej (tu też o nielegalnym Towarzystwie Kursów Naukowych) pojawia się jeszcze wątek ewentualnej emigracji pomarcowej („Nie interesował Pani wyjazd na Zachód?"), recepcji dzieła M. Janion poza granicami Polski („Maria Janion, poeta krajowy”), pytanie o legitymację partyjną, o opozycję, o Kościół. Interesujące są echa lektury tomu pierwszego. Musiały pojawić się też pytania o doświadczenia homofobii.

Maria Janion jawi się jako niezwykle silna i konsekwentna osobowość, z ogromną samodyscypliną - do dziś. Nie wolno się opuszczać - mówi, odnosząc się także do własnej starości. Wiek pozwala jej z dystansem spojrzeć na własne życie, zarówno na aktywność zawodową („Ale żeby aż tyle tego żreć?”), jak i własne dziwactwa (mania zbieractwa). Wraz z Kazimierą Szczuką czyta własne zapiski z lat 70., coś w rodzaju dziennika i ze stoickim spokojem komentuje wątpliwości rozmówczyni: No i czego Pani w tym nie rozumie? Tak właśnie wtedy myślałam.

Tom rozmów zaczyna się utworem Mirona Białoszewskiego, dedykowanym badaczce i sama postać poety pojawia się w trakcie rozmów na dłuższą chwilę. A oprócz niego J. Iwaszkiewicz, T. Konwicki, niemiecki reżyser W. Herzog i pisarz G. Grass. Oraz Gombrowiczowska niechęć do kiczowatego humanizmu. Którego w rozmowie za grosz.

„Krytyko Polityczna”, kiedy kolejny tom?

Justyna Radomińska