Ponieważ lubię oglądać wystąpienia Marcusa du Sautoy, to mam z opiniowaną książką kłopot. Niewątpliwie potrafi opowiadać o matematyce, wyczuwa się pasję, ale z pisaniem by na 100% przykuć uwagę czytelnika, jest trochę gorzej (być może to moja wina i mych przesadnych oczekiwań co do książki kogoś, kogo znam z innego medium).

Zacznę od ogólnego narzekania i takich 'meta-uwag'.

Nie lubię, jak w tłumaczeniu kompletnie zmienia się tytuł. To takie odbieranie autorowi elementu wizji własnej pracy (nawet, jeśli zmiana odbyła się za jego zgodą). Książka "The Number Mysteries: A Mathematical Odyssey through Everyday Life" przetłumaczona została na "Poker z Pitagorasem. Matematyka za milion dolarów". Trzeba mieć dużo wyobraźni, by tak przerobić oryginał! Nie bardzo mnie interesuje, że wydawca Carta Blanca (członek grupy PWN) umieścił pozycję w serii, gdzie tytuł angielski nie bardzo pasował. No, ale to nie ma wielkiego znaczenia na sama treść książki.

Przy okazji czytania „Pokera z Pitagorasem”, zastanawiałem się, w jaki sposób oceniać książki faktu i popularno-naukowe, których treść jest nam znana?
Istnieją skrajne podejścia:

• kompletne odrzucenie i niska ocena, w stylu 'nie wiem, po co czytałam/em - wszystko wiedziałam/em wcześniej'
• skupienie się na samej treści, sposobie jej prezentacji, zareklamowaniu mocnych i słabych stron tekstu, bez odnoszenia do poziomu posiadanej wiedzy

Ponieważ uważam, że pierwsze podejście jest bez sensu i o niczym nie informuje potencjalnego czytelnika opinii, zastosuję konsekwentnie to drugie (jak zwykle).

Du Sautoy napisał książkę w formie pięciu wykładów dla młodzieży szkolnej. Cel, jaki sobie postawił, to pokazanie znaczenia liczb w życiu codziennym. Pada bardzo dużo przykładów zastosowań matematyki na różnych polach ludzkiej aktywności i dociekań, od analizy optymalnego kształtu torebki z herbatą, po przyczyny wychodzenia cykad z ziemi raz na 17 lat. Centralne pojęcie, które przewija się w książce, to liczby pierwsze. Dowiemy się u du Sautoy'a o ich definicji, sposobach poszukiwania czy źródłach ich wyjątkowości. Okazuje się, że jest sporo intrygujących problemów, które wciąż czekają na rozwiązanie. Jest też o ich zastosowaniach w technice i naukach przyrodniczych. Autor stawia na pobudzanie intuicji matematycznej u czytelnika; podaje bardzo różne przykłady opisujące każdy prezentowany problem. To duży plus. Jeśli ktoś ma czas i chęć pogłówkowania – ta książka się do tego nadaje znakomicie.

Bardzo ciekawy zabieg, to postawienie na pracę czytelnika z kartką i długopisem. Są zadania do samodzielnego przeliczenia, które autor poprzedził wystarczającym komentarzem tak, by poradził sobie polski uczeń LO. To, co wyróżnia książkę, to spora dawka ciekawych gier logicznych, głównie opartych na liczeniu i zdumiewających własnościach liczb. Du Sautoy podaje adres strony WWW (sprawdziłem 08.08.2017 - działa), skąd można pobrać plansze czy pomocne grafiki. To naprawdę świetna zabawa - kilka sprawdziłem! Polecam w domowym zaciszu poćwiczyć, szczególnie, gdy ma się w rodzinie nastolatki.

Kilka ciekawostek z ksiązki, tak ad hoc pozbieranych:

• czemu linia brzegowa kraju ma właściwie nieskończoną długość (str. 105-110)
• jak 'skutecznie' wyobrazić sobie 4-ty wymiar (str. 126-128)
• czemu wystarczą 4 barwy, by pomalować dowolna mapę, a żadne dwa sąsiadujące kraje nie maja tego samego koloru (str. 136-137)
• czemu torus z włosami można uczesać tak, by nigdzie na jego powierzchni nie było 'pod włos', a w przypadku sfery to nie jest możliwe (str. 136)
• ile w sudoku rozmiaru 9x9 musi być co najmniej liczb odkrytych, by było możliwe tylko jedno rozwiązanie (str. 191)
• jakie cyfry kontrolne zaszyto w systemie numeracji publikacji ISBN (str. 239-241)
...

Niestety, jak wspomniałem, pewne partie mogą nużyć. To wynika z faktu, że czasami brakuje narracji dynamizmu. Nie ma jakiejś tezy czy koncepcji, która nastolatka wciągnęłaby bez reszty. "Poker z Pitagorasem" ma słabsze partie, tak z 30% tekstu. Ponieważ zależy mi nad tym, aby ktoś się nad książką pochylił, skupię się na plusach.

Najciekawszy fragment, w którym pojawiły się bardzo przydatne (w granicach rozumienia użyteczności matematyki) treści, to rozdział o kryptografii (str. 209-272). Du Sautoy bardzo jasno opisał, czemu sedno szyfrowania i poziom bezpieczeństwa treści w intrenecie opiera się na poszukiwaniu liczb pierwszych jako dzielników klucza o iluś tam bitach (typowo 128 lub 256). Szczegóły techniczne poprzedził wprowadzeniem, gdzie podał trochę historii sposobów przekazywania informacji – tak analogowo i elektrycznie. To się czytało naprawdę dobrze.

Niemal równie ciekawe było wytłumaczenie, w jaki sposób starożytni rozwiązywali równanie kwadratowe, bez znajomości wzorów algebraicznych (str. 284-288) . Potrzebne im to było zapewne do poszukiwania rozmiarów pól uprawnych. Jak widać, nieszczęsny wzór na deltę ma zastosowanie, choć nie jest obowiązkowo potrzebny do 'wykucia'. Wystarczy mieć intuicję, wiedzieć, czego się szuka i nie poddawać się. W sumie, przez wszystkie strony książki du Sautoy'a przewija się akcentowanie wagi ćwiczeń umysłu, szkolenia wyobraźni, zadawania sobie pytań i pokora wobec własnej niewiedzy.

Na koniec muszę zareklamować coś, dzięki czemu du Sautoy’a poznałem. Kilka lat temu zrealizował dla BBC mini serial(4 odcinki) o historii matematyki. "Poker z Pitagoresam" jest w dużej części zbieżny z filmem, który jest niemal ideałem dydaktyzmu. Autor książki wystąpił w nim, jako narrator. Widać pasję, gdy opowiada o zadziwiających relacjach między obiektami, jak pochyla się nad odręcznymi notatkami Gaussa, itd. Te 200 minut może dać więcej, niż długie i niestety zbyt często bezowocne godziny spędzone nad matematyką w szkole. Jeśli ten film komuś nie przypadnie do gustu i uzna czas poświęcony na oglądanie za zmarnowany – proszę dać znać – osobiście przeproszę za rekomendację. Film jest z polskim tłumaczeniem dostępny na stronie:

https://www.youtube.com/watch?v=R7IAq3o_2-o&list=PLEnfN7YJPrSL4XdUWmhKlUaRiA_HVYfL1&index=2

Gorąco polecam film i książkę, jako uzupełnienie mini serialu i źródło zabaw z liczbami do wypróbowania w domu.

Ponieważ lubię oglądać wystąpienia Marcusa du Sautoy, to mam z opiniowaną książką kłopot. Niewątpliwie potrafi opowiadać o matematyce, wyczuwa się pasję, ale z pisaniem by na 100% przykuć uwagę czytelnika, jest trochę gorzej (być może to moja wina i mych przesadnych oczekiwań co do książki kogoś, kogo znam z innego medium).

Zacznę od ogólnego narzekania i takich...