"Milczałam przez kilka sekund przypatrując się obrazowi. Nie był taki, jak się spodziewałam. Vincent nie zadał sobie trudu odwzorowania moich rysów ani zaznaczenia rozmaitych płaszczyzn mojej twarzy czy też krągłości i krzywizn figury. Uchwycił za to coś bardziej prywatnego - i mniej oczywistego niż moja fizyczna powierzchowność. Sportretował mnie taką, jaką sama siebie widziałam - wyczekującą w ogrodzie, z wyciągniętym ramieniem, jakbym zapraszała kogoś do chwycenia mojej ręki."

Ostatnie miesiące życia Vincent van Gogh spędził w niewielkiej miejscowości Auvers-sur-Oise pod opieką doktora Paula Gacheta - homeopaty, malarza - amatora i kolekcjonera sztuki. Był to niezwykle płodny okres w jego twórczości - w ciągu siedemdziesięciu dni powstało ponad siedemdziesiąt obrazów, a wśród nich dwa portrety 21-letniej Marguerite, córki lekarza. Powieść Alyson Richman to próba odtworzenia schyłku życia artysty, jak również literacka wizja powstania ostatnich jego płócien - w tym nigdy nie ukończonego dzieła, o którego istnieniu van Gogh wspomina jedynie w liście do siostry.

Akcja powieści rozpoczyna się w 1890 roku, kiedy to Vincent van Gogh przybywa na francuską prowincję. Ma za sobą wyjątkowo ciężkie chwile - konflikt z Paulem Gauginem, który stał się bezpośrednią przyczyną słynnego incydentu z obcięciem ucha oraz pobyt w szpitalu psychiatrycznym. Poddanie się kuracji homeopatycznej prowadzonej przez doktora Gacheta jest dla niego ostatnią deską ratunku. Gachet, szczycący się przyjaźnią między innymi z Camillem Pissarrem i Paulem Cezannem, niespełniony artysta, jest pod wielkim wrażeniem osobowości i talentu swego pacjenta, podobnie zresztą jak reszta jego rodziny - córka Marguerite i syn Paul.
21-letnia Marguerite od śmierci matki pozostaje pod nadzorem apodyktycznego ojca, pędzi samotne i nudne życie niemal nie opuszczając rodzinnego domu. Gachet nie zadbał o jej wykształcenie i ogładę towarzyską, choć jest już w wieku stosownym do zamążpójścia. Życie wrażliwej, posłusznej i biernej dziewczyny ogranicza się do prowadzenia domu, dbanie o ojca i brata oraz spełnianiu ich zachcianek. Jedynym wytchnieniem są dla niej chwile spędzone w ogrodzie lub przy fortepianie. Marguerite nie jest jedynym więźniem w ponurym domostwie. Wraz z Gachetami zamieszkują go madame Chevalier, "guwernantka" sprowadzona przez ojca po śmierci żony oraz jej córka Louise-Josephine, które mają zakaz pokazywania się we wsi i uczestniczenia w towarzyskim życiu rodziny.
Paul Gachet zgotował swoim kobietom niewesoły los, nic więc dziwnego, że samotna, nieśmiała, marząca o odmianie swego losu Marguerite ulega fascynacji Vincentem, który staje się częstym gościem w domu doktora. Zmagający się z chorobą, ale pełen twórczej pasji, poszukujący natchnienia van Gogh, dostrzegając wrażliwość dziewczyny i jej wewnętrzne piękno, postanawia uczynić ją swoją modelką.


"Zakochana modelka", wbrew tytułowi sugerującemu podrzędne romansidło, nie jest oderwaną od rzeczywistości i pozbawioną oparcia w źródłach historycznych wariacją na temat ostatnich miesięcy życia artysty oraz jego związków z rodziną Gachetów. Alyson Richman przeprowadziła gruntowny research - w swojej powieści wykorzystała nie tylko dostępne materiały faktograficzne, udało jej się także dotrzeć do osób, które znały Marguerite osobiście. Dzięki temu fabuła została wzbogacona w szczegóły, jakich próżno szukać w historycznych opracowaniach, co przydało powieści klimatu i wiarygodności. Autorka, opierając się na autentycznych życiorysach, wykreowała bohaterów może nieco schematycznych, ale za to niezwykle wyrazistych. Bardzo ciekawie nakreśliła toksyczne relacje panujące w rodzinie Gachetów, psychologicznej głębi nie brakło również portretom jej członków; Paul to domowy tyran o podwójnej moralności, który trzyma pod kluczem swoją długoletnią kochankę i nieślubną córkę, egoista nie dbający o dobro tej prawowitej, którą traktuje jak służącą odmawiając jej prawa do własnego życia, niespełniony artysta podbudowujący swoje ego kontaktami ze sławami paryskiej bohemy, cierpiący na nawroty depresji lekarz, który samo sobie nie potrafi pomóc. Jego syn to życiowy nieudacznik, pozbawiony talentu malarskiego, we wszystkim naśladujący ojca i wraz z nim rywalizujący o uwagę van Gogha, zazdrosny o siostrę, która stała się muzą artysty. I cicha Marguerite, nie potrafiąca sprzeciwić się woli rodzica, pragnąca wyrwać się z dusznej atmosfery rodzinnego domu, przeżywająca pierwsze miłosne zauroczenie, którego wspomnieniem będzie się karmić do końca życia.
Na kartach powieści Richman splatają się losy Gachetów i van Gogha; bohaterowie wikłają się w coraz bardziej skomplikowane relacje, wychodzą na jaw tłumione namiętności, chorobliwe obsesje, kłamstwa i sekrety, atmosfera staje się coraz bardziej napięta, aż następuje tragiczny finał.

"Zakochana modelka" to nie tylko opowieść o miłości, choć historia trudnego związku artysty walczącego z własnymi demonami, nie potrafiącego pogodzić dwóch najważniejszych rzeczy w swoim życiu: miłości i sztuki oraz młodej, pełnej nadziei dziewczyny, zdecydowanie wysuwa się na pierwszy plan. Richman dała czytelnikowi możliwość przyjrzenia się schyłkowemu okresowi życia van Gogha, jego bliskiej więzi z bratem Theo, relacjom z otoczeniem i mieszkańcami Auvers-sur-Oise. Dokonała moim zdaniem udanej próby ukazania jego wewnętrznego rozdarcia, niestabilności emocjonalnej będącej jednej z symptomów choroby psychicznej, a także twórczej pasji, która pochłaniała go w całości. Jej autorska wizja powstania dwóch - a może trzech? - portretów Marguerite Gachet bardzo zgrabnie wpisuje się w prawdę historyczną - trudno zauważyć moment, w którym fakty zlewają się z fikcją literacką w jedno.
Z klimatem powieści doskonałe współgra styl amerykańskiej pisarki - aż chciałoby się napisać, że zamiast piórem posłużyła się pędzlem malarskim i całą paletą barw - tak doskonale, sugestywnie udało jej się odmalować obrazy składające się na fabułę, że oddziałują nie tylko na wyobraźnię, ale również na zmysły.
Powieść Alyson Richman to idealna lektura dla czytelników poszukujących lekkiej, niezobowiązującej rozrywki na przyzwoitym poziomie. Mnie zainspirowała do bliższego przyjrzenia się życiu genialnego malarza i dokładniejszego poznania jego twórczości.

"Milczałam przez kilka sekund przypatrując się obrazowi. Nie był taki, jak się spodziewałam. Vincent nie zadał sobie trudu odwzorowania moich rysów ani zaznaczenia rozmaitych płaszczyzn mojej twarzy czy też krągłości i krzywizn figury. Uchwycił za to coś bardziej prywatnego - i mniej oczywistego niż moja fizyczna powierzchowność. Sportretował mnie taką, jaką sama siebie...