Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Jestem zdziwiony opiniami co niektórych, zarzucających tej opowieści możliwy brak zgodności z historią. Przecież to jest fabularyzowana biografia, której (jak podkreśla wydawca GRAF w przedmowie) twórca posiada "autorskie prawo do swobody kreślenia wizerunków swoich bohaterów wedle własnych wyobrażeń". Owa formuła powieści narracyjnej jest w zasadzie przeszłością; przynajmniej osobiście nie kojarzę współcześnie wydawanych tytułów pisanych w podobny sposób. Niemniej jednak nie można tej książki traktować zarówno jako całkowitej fikcji literackiej, jak i literatury faktu. Opowieść jest wizją twórcy inspirowaną poznaną przez niego postacią z jasno zaakcentowanym tłem historycznym. Przyznam, że sam miałem opory przed czytaniem "Czerwonego Kata", gdyż już na wstępie zostałem uprzedzony o formule tej książki. Teraz wiem, że nie żałuję czasu z nią spędzonego. Opowieść bardzo ciekawa, pozbawiona pierwiastka wartościującego "bohatera" powieści, przy czym pozostawiająca na tyle realistyczny obraz Dzierżyńskiego, że sam czytający wie, co powinien o nim myśleć. Wydaje mi się, że każda osoba oceniana jednoznacznie przez historię, jako zła, nie była tak uwarunkowana wyłącznie przez genetykę, lecz też w jakimś stopniu przez życiowe okoliczności, co koniec końców doprowadziło je, i ich ofiary, do tragedii. Co prawda, miarą człowieczeństwa może być umiejętność radzenia sobie z instynktami i skrajnym brakiem empatii. Ronikier, w mojej ocenie, umiejętnie łączy oba te pierwiastki, pokazując jak osoba, która ma fanatyczne ciągoty, przekształca się, w toku wielu mocno odbijających się na psychice Dzierżyńskiego wydarzeń, w tytułowego kata. Nie jest to bynajmniej żadna forma usprawiedliwiania, tylko coś jak narracyjna retrospekcja z profilem psychoanalitycznym oprawcy, so to speak. W mojej ocenie bardzo dobra książka, choć ewidentnie zostawiła mnie w stanie głodu na prawdziwą, historyczną wiedzę o Dzierżyńskim.