Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Książka, o której zrobiło się bardzo głośno w ostatnim czasie. Publikacja porusza trudne tematy związane z funkcjonowaniem państwa - poszczególnych instytucji oraz relacji panujących pomiędzy "placem" (społeczeństwem) a "wieżą" (grupy orbitujące wokół władzy/administracji publicznej). Stawiane są trudne, aczkolwiek zarazem istotne pytania. Czy państwo polskie jest gotowe na gwałtowne zmiany geopolityczne w najbliższym otoczeniu? Czy jesteśmy przygotowani na różne scenariusze, łącznie z tymi najbardziej pesymistycznymi? Niestety patrząc na ostatnie wydarzenia można w to głęboko wątpić. A pamiętać przecież należy, że położenie geograficzne Polski nie pozwala na istnienie w tym miejscu państwa słabego i źle funkcjonującego.

Książka, o której zrobiło się bardzo głośno w ostatnim czasie. Publikacja porusza trudne tematy związane z funkcjonowaniem państwa - poszczególnych instytucji oraz relacji panujących pomiędzy "placem" (społeczeństwem) a "wieżą" (grupy orbitujące wokół władzy/administracji publicznej). Stawiane są trudne, aczkolwiek zarazem istotne pytania. Czy państwo polskie jest gotowe na...

Niniejsza publikacja obejmuje wybrane teksty Eugeniusza Romera. Jest to poznać dosyć znana w świecie naukowym, zwłaszcza geografii. Jego dorobek intelektualny oraz naukowy był bardzo szeroki i obejmował zarówno kartografię, geografię fizyczną, jak i geopolitykę. To właśnie na tą ostatnią położono szczególny nacisk w książce.

Myśl geopolityczna Romera jest niewątpliwie inspirująca. W bogatej argumentacji, podejmującej kwestie fizjografii, florystyki, klimatologii, hydrografii autor udowadnia, iż można znaleźć dziejowe uzasadnienie istnienia państwa polskiego. Jednocześnie Romer przeciwstawia się w tym miejscu szeroko pojętemu determinizmowi geograficznemu, na bazie którego wykiełkowała koncepcja nieokreśloności i przejściowości ziem polskich, która była dziełem geopolityków niemieckich oraz polskich geografów - Wacława Nałkowskiego oraz Wincentego Pola. Romer podkreśla znaczenie przestrzeni geograficznej na kształtowanie się społeczności i kultury. Jednocześnie akcentuje również kwestię woli ludzkiej w kształtowaniu tejże przestrzeni, co umyka zasadniczo determinizmowi.

Publikacja niewątpliwie bardzo wartościowa, zwłaszcza w dobie wzmożonego zainteresowania geopolityką ze względu na szeroko pojęte procesy destabilizacyjne w Europie, które można obserwować już od dobrych paru lat (obecna wojna za wschodnią granicą jest najbardziej jaskrawym z elementów destabilizacji). Niemniej jednak w tym miejscu miejscu będzie kamyczek do ogródka wydawnictwa. Przedstawiane w publikacji wykresy, zarysy map często są nie do końca czytelne, co utrudnia znacząco odczyt zawartych tam danych. Można byłoby to poprawić. Przejrzystość będzie tutaj działała na korzyść.

Niniejsza publikacja obejmuje wybrane teksty Eugeniusza Romera. Jest to poznać dosyć znana w świecie naukowym, zwłaszcza geografii. Jego dorobek intelektualny oraz naukowy był bardzo szeroki i obejmował zarówno kartografię, geografię fizyczną, jak i geopolitykę. To właśnie na tą ostatnią położono szczególny nacisk w książce.

Myśl geopolityczna Romera jest niewątpliwie...

Interesująca książka poruszająca tematy dosyć rzadko pojawiające się w debacie publicznej. Problematyka eksploracji kosmosu, jego topografii oraz uwarunkowań. Wiele opisów przytoczonych w książce obecnie mieści się w futurologii. Można traktować je jako "political fiction" połączone z "gwiezdnymi wojnami". Jednakże patrząc na tempo, z jakim pędzi dzisiejszy świat (wraz z całym postępem technologicznym) można stwierdzić, iż domena kosmiczna będzie odgrywała coraz ważniejszą rolę z punktu widzenia zarówno wojskowości, jak i życia społecznego. Wskaże już tak się w dużej mierze dzieje - krążące na orbitach satelity zapewniają dostęp do sieci telekomunikacyjnej oraz kształtują świadomość sytuacyjną, co w dużej mierze pokazuje wojna na Ukrainie.
Niewątpliwie lektura tej książki to ciekawa "przygoda intelektualna".

Interesująca książka poruszająca tematy dosyć rzadko pojawiające się w debacie publicznej. Problematyka eksploracji kosmosu, jego topografii oraz uwarunkowań. Wiele opisów przytoczonych w książce obecnie mieści się w futurologii. Można traktować je jako "political fiction" połączone z "gwiezdnymi wojnami". Jednakże patrząc na tempo, z jakim pędzi dzisiejszy świat (wraz z...

Na świecie istnieją pewne publikacje, które można określić mianem ponadczasowych. Z pewnością można zaliczyć do nich książkę autorstwa Gustava Le Bona. Ten francuski prekursor psychologii społecznej w nadzwyczajnie dobry sposób nakreślił specyfikę tłumów, spełniających rolę "taranów/buldożerów" zmieniających bieg dziejów imperiów, państw itd.

Owa specyfika tłumu pozostaje cały czas bardzo podobna. Niezależnie od czasów tłum charakteryzuje znaczna doza dzikości, pewien rodzaj nieokiełznania. Tłum jak niegdyś do dnia dzisiejszego często pozostaje narzędziem charyzmatycznych liderów. Jeśli pojedynczy człowiek lub niewielka mniejszość przejmuje władzę nad duszą tłumu - wówczas następuje przewrót. Tłum staje się niczym rwący potok, który rzeźbi skały znajdujące się na dnie koryta.

Podsumowując moją trochę chaotyczną opinię - uważam, że jest to lektura obowiązkowa dla osób, usiłujących zrozumieć zachowania stadne ludzi oraz kierujące nimi mechanizmy.

Na świecie istnieją pewne publikacje, które można określić mianem ponadczasowych. Z pewnością można zaliczyć do nich książkę autorstwa Gustava Le Bona. Ten francuski prekursor psychologii społecznej w nadzwyczajnie dobry sposób nakreślił specyfikę tłumów, spełniających rolę "taranów/buldożerów" zmieniających bieg dziejów imperiów, państw itd.

Owa specyfika tłumu pozostaje...

Max Webber należy do twórców socjologii religii. Jest to interesująca gałąź nauk społecznej, w której głównym punktem odniesienia dla rozmaitych badań oraz rozważań jest wpływ religii na kształtowanie się stosunków społecznych oraz ekonomicznych w danych społecznościach, kulturach oraz cywilizacjach.

Książka niemieckiego socjologa „Szkice z socjologii religii” stanowi interesującą analizę procesów i roli religii w kształtowaniu się określonego porządku społecznego. Na warsztat swoich badań autor bierze pod uwagę przede wszystkim chrześcijaństwo, judaizm, religie orientalne takie jak buddyzm i hinduizm. Szczególną uwaga poświęcona jest protestantyzmowi oraz jego roli w przemianach zachodzących w świecie anglosaskim. Socjolog tej kwestii poświęcał również książkę „Etyka protestancka a duch kapitalizmu”. Webber twierdzi, iż asceza protestancka, charakteryzującą się ogromnym kultem pracy, systematyczności oraz oszczędności stworzyła podstawy oraz dobrobyt społeczeństw zachodnioeuropejskich. Apologia pracy, pojmowanej jako forma ascezy, nieufność wobec kontemplacji oraz wszelkiej maści rozrywkom cechowały mieszczaństwo stanowiły istotny czynnik warunkujący powstanie kapitalizmu. Z tą tezą Webbera, moim zdaniem, trzeba się zgodzić. Ten surowy, pierwotny kapitalizm powstały na protestanckim gruncie kolidował wyraźnie chociażby z katolicyzmem; jednak w tym miejscu nie jest to kwestia do rozważań.

W książce jest również dużo miejsca poświęconemu judaizmowi oraz religiom orientalnym. One zaś stanowią pewne przeciwieństwo wobec ascetycznego protestantyzmu ze względu na afirmację kontemplacji, osiągnięcie unikalnych i nieprzebytych stanów ducha. W ascetycznym świecie protestanckim taka postawa była ciężkim przewinieniem – marnotrawstwem czasu, biernością, wręcz obrazą Boga.
Webber dokonuje również omówienia pojęcia resentymentu, które przejawia się w filozofii Nietzschego. Webber definiuje go jako stan psychologiczny warstw źle uprzywilejowanych. Wówczas wśród tychże biedniejszych pojawia się nadzieja wynagrodzenia krzywd przez absolut. Takie coś chociażby Webber zaobserwował w judaizmie, u Żydów będących ludem pariasów, wędrowców, koczowników, poszukujących wciąż swojej ziemi obiecanej.

Interesującą część książki stanowi również omówienie różnych dróg do zbawienia i ich sposobu na sposób życia. Webber dokonuje tutaj zasadniczego rozróżnienia pomiędzy pewnymi dwiema drogami – zbawieniem przez samego siebie przez właściwy sposób egzystencji (buddyzm), bądź dzięki ingerencji absolutu (islam, judaizm, chrześcijaństwo).

Podsumowując jest to książka, którą warto przeczytać. Daje ona interesującą perspektywę na kształtowanie się wielu zjawisk, które nadal wywierają istotny wpływ na życie społeczności, jak i poszczególnych osób.

Max Webber należy do twórców socjologii religii. Jest to interesująca gałąź nauk społecznej, w której głównym punktem odniesienia dla rozmaitych badań oraz rozważań jest wpływ religii na kształtowanie się stosunków społecznych oraz ekonomicznych w danych społecznościach, kulturach oraz cywilizacjach.

Książka niemieckiego socjologa „Szkice z socjologii religii” stanowi...

Interesująca charakterystyka człowieka masowego z liberalnego punktu widzenia. Gasset całkiem dobrze charakteryzuje pewne postawy.
Przekładając to na czasy współczesne z pewnością pewne cechy człowieka masowego uległy zmianie, jednakże niektóre nadal pozostały i są obecne.

Interesująca charakterystyka człowieka masowego z liberalnego punktu widzenia. Gasset całkiem dobrze charakteryzuje pewne postawy.
Przekładając to na czasy współczesne z pewnością pewne cechy człowieka masowego uległy zmianie, jednakże niektóre nadal pozostały i są obecne.

Krajobraz stagnacji

W literackim światku co pewien czas wychodzą książki podejmujące tematykę kryzysu, czy wręcz upadku cywilizacji zachodniej. Wiele z nich opiera się na różnorodnych przesłankach; począwszy od mitycznych proroctw, historiozoficzną koncepcję dziejów na czynnikach ekonomicznych kończąc. Książka „Śmierć zachodu” wymyka się tym schematom, ponieważ jest to rozprawa podejmującą problematykę cywilizacyjną na co najmniej kilku płaszczyznach – kulturowej, politycznej i społecznej.

Umierająca demografia

Buchanan w swojej książce poświęca ogrom czasu zagadnieniom demograficznym. Traktuje je jako swoisty klucz, w którym należy dopatrywać się niepokojących oznak niezwykle szybkiego tempa wymierania narodów europejskich. Autor na poparcie swoich tez przytacza statystyki, które wyraźnie pokazują, iż przyrost autochtonicznej ludności Europy praktycznie zatrzymał się. Jednocześnie kraje północnej Afryki i Bliskiego Wschodu cechują się wyraźnym postępem demograficznym, przejawiającym się w wysokim przyroście naturalnym i szybkim wzroście liczby ludności. Co więcej, książka została wydana ponad dziesięć lat temu, a negatywne procesy demograficzne w Europie przez minione lata stale się pogłębiają. Nieznaczne wzrosty liczby urodzeń są jedynie udziałem nie autochtonów, a ludności napływowej, obcej etnicznie i kulturowo, co w dalszej konsekwencji może mieć daleko posunięte skutki na każdej płaszczyźnie życia społecznego.

Źródła rozkładu

Buchanan nie poprzestaje jednak w swych rozważaniach nad kwestiami demograficznymi. Niezwykle istotną treść książki stanowi także dobry opis genezy myśli szkoły frankfurckiej i jej bezpośredniego produktu, którego utarło się nazywać „marksizmem kulturowym”. Autor ze smutkiem stwierdza, iż niestety istną kolebką tychże rozkładowych prądów były uczelnie amerykańskie i niektórzy uczeni, np. socjolog marksistowski Herbert Marcuse. W rozdziale poświęconym tym zagadnieniom jest przedstawiona pewnego rodzaju retrospekcja poglądów i zespołu działań, które podjęli przedstawiciele tego nurtu. Były to pewnego rodzaju odwrócenie wszelkich wartości wyższych i zastąpienie ich czymś zupełnie innym. Sytuacja ta może przypominać poniekąd postulaty Friedricha Nietzschego w książce „Wola Mocy”, w której autor wypowiadał wojnę uniwersalnej moralności zwanej niewolniczą i postulował zastąpienie jej czymś zupełnie innym, czymś bliżej nieokreślonym. Z czasem destrukcyjne działania przedstawicieli szkoły frankfurckiej zaczęły oddziaływać na coraz większą ilość społeczeństwa. Przejawiało się to w stopniowym wprowadzaniu poprawności politycznej, postulowaniu coraz dalej posuniętych zmian w sferze obyczajowej i światopoglądowej, radykalnej laicyzacji. Symptomatycznym przykładem tych zmian jest przytoczony przez Buchanana w książce fragment manifestu humanistycznego, nakreślającego wyraźne rama ideologiczne, w którym mieści się afirmacja kosmopolityzmu, libertynizmu obyczajowego.
Autor przytacza także przykłady próby obrony społeczeństwa amerykańskiego przed rewolucyjnymi zmianami, np. w prawie legalizacji związków jednopłciowych. Próby te, jednakże były niejednokrotnie pacyfikowane przez instytucje prawne, działających wedle określonych schematów wyrobionej poprawności politycznej.

Lekceważenie znaczenia kultury

Buchanan, jako przedstawiciel konserwatyzmu amerykańskiego zauważa kompletną dominację Nowej Lewicy w kulturze. W tym miejscu niezwykle krytycznie odnosi się do głównego nurtu zachowawczego – Republikanów, iż przez dekady lekceważyli jej znaczenie, gdyż zasadniczy punkt ciężkości ich postulatów był skupiony na kwestiach ekonomicznych. Konsekwencją tego było narzucenie przez rewolucjonistów kulturowych określonej narracji i ram, wedle których może toczyć się określona dyskusja. Smutną konstatacją autora jest stwierdzenie, iż nawet w czasie rządów tzw. konserwatystów proces rewolucji kulturowej nie został w jakikolwiek sposób zatrzymany.

Punkty oporu

Oprócz wskazania najbardziej istotnych problemów cywilizacyjnych autor usiłuje nakreślić pewne kierunki, mające na celu zmienić dzisiejszą, niekorzystną sytuację. Buchanan pokłada nadzieję w tej tkance amerykańskiego społeczeństwa, która nie jest jeszcze w dużym stopniu zdominowana przez panujące obecnie trendy. Twierdzi, iż oddolne działania, mające na celu stworzenie alternatywnej kultury wobec obecnie panującego dyktatu są warte rozważenia. Autor przywiązuje także niezwykle ważną rolę do przeciwstawienia się niszczeniu i ośmieszaniu tradycji w opinii publicznej, niezwykle ważną rolę przywiązuje także w odbudowie i przywróceniu należnego miejsca instytucji rodziny.

Jaka przyszłość?

Należy pamiętać, iż książka pisana jest z dosyć mocno amerykańsko-centrycznego punktu widzenia. W pewnych miejscach czytelnika może razić nadmierna apoteoza amerykańskiej tradycji i historii narodowej. Z pewnością za absurdalne można przyjąć stwierdzenia autora o wyjątkowości i niemalże najbogatszym dziedzictwie historycznym Stanów Zjednoczonych. Buchanan w tym miejscu zapomina o narodach europejskich, posiadających znaczną bogatszej tradycji historycznej sięgającej w niektórych przypadkach około dwóch tysięcy lat.
Negatywną stroną książki jest także nieuzasadniony zachwyt nad Izraelem, który – (jak to bywa w tego typu amerykańskich środowiskach) – jest postrzegany jako swoista wysepka, która przechowuje dziedzictwo cywilizacji zachodniej. Autor bardzo często używa także nieszczęsnego terminu „judeochrześcijaństwo”, tak często stosowanego przez filosemitów, każących nam dopatrywać z Żydach najwierniejszych braci w wierze.
Niemniej jednak książka ta jest warta poświęcenia odrobiny wolnego czasu. Z perspektywy minionych kilkunastu lat można samodzielnie wyciągnąć wnioski czy agonia Zachodu postępuje, czy też poprzez pewną dozę optymizmu, można dopatrywać się jakiś oznak cudownego ozdrowienia? Te rozważnie należy pozostawić czytelnikowi.

Krajobraz stagnacji

W literackim światku co pewien czas wychodzą książki podejmujące tematykę kryzysu, czy wręcz upadku cywilizacji zachodniej. Wiele z nich opiera się na różnorodnych przesłankach; począwszy od mitycznych proroctw, historiozoficzną koncepcję dziejów na czynnikach ekonomicznych kończąc. Książka „Śmierć zachodu” wymyka się tym schematom, ponieważ jest to...

Po dekadach marginalizacji i notorycznego przemilczania w życiu publicznym prawdziwa prawica powraca i powoli ugruntowuje pozycje w szerzej pojętym krajobrazie społeczno-politycznym Europy. Kolejnym zwiastunem tejże zmiany jest pojawienie się pozycji Daniela Friberga zatytułowanej właśnie „Powrót prawdziwej prawicy – podręcznik dla prawdziwej opozycji”.
Środowisko to w ostatnich latach wykonało szereg pracy, aby zaistnieć szerzej w opinii publicznej. W Szwecji nowa prawica powołała ośrodek intelektualny „Motpol”, wydający szereg publikacji związanych z tematyką politologiczną, socjologiczną i filozoficzną. We Francji taką rolę pełni ośrodek GREECE, którego założycielem jest francuski filozof Alain De Benoist.

Istota metapolityki

Jedną z ostatnio wydanych książek jest przetłumaczony na język polski „Powrót prawdziwej prawicy – podręcznik dla prawdziwej opozycji” Daniela Friberga. Pomimo skrajnie niekorzystnego klimatu politycznego i medialnego w Szwecji środowisku temu udało się stworzyć pewnego rodzaju przeciwwagę dla mediów głównego nurtu. Książka składa się z dwóch zasadniczych części – w pierwszej części opisywane są czynniki, które wpłynęły na powstanie takiego kierunku ideowego nowej prawicy. Wśród nich Friberg wymienia zasadniczo rewoltę 1968 , przeprowadzoną z pełnym powodzeniem przez nową lewicę. Rewolta dokonała trwałej dekonstrukcji w życiu społecznym niemalże wszystkich narodów europejskich. Friberg w tym wypadku podkreśla rolę metapolityki, jako decydującej o ustanowieniu władzy kulturowej. Władza kulturowa pozwala z kolei stopniowo zdobywać panowanie w innych dziedzinach życia – zarówno na płaszczyźnie społecznej i politycznej. Przejmowanie wpływów w poszczególnych dziedzinach życia prowadzi zaś do całkowitego zaakceptowania przez społeczeństwo określonych postulatów. Tą drogą poszła nowa lewica, która w ten sposób odniosła niekwestionowane zwycięstwo nad „starą prawicą”. Friberg dostrzega to i chcę osiągnąć to podobną drogą. Stąd zaadaptowanie w wątkach nowej prawicy niektórych wątków filozofii Antoniego Gramsciego.

Wątek paneuropejski

Bardzo istotną treść książki stanowi odwoływanie się w szerszym kontekście cywilizacyjnym. Friberg używa bardzo często słowa „Europa”, jako wspólnego dziedzictwa i dobrodziejstwa narodów europejskich. Taka postawa jest zbliżona do paneuropeizmu. Można stąd wnioskować poparcie dla idei federacyjnej Europy, do czego dążą włodarze UE. Jednak różnica pomiędzy „paneuropeizmem” unijnym a nowoprawicowym jest aż nadto widoczna – choćby w wypadku oparcia się o kompletnie inną hierarchię wartości. Wynika to niejako z podstaw ideowych UE, które zostały stworzone przez prekursorów nowej lewicy – Altiero Spinellego i Antoniego Gramsciego. Paneuropeizm w tej książce to forma zjednoczenia, szanująca różnorodność narodów oraz ich prawo do suwerenności.
W książce wyraźnie widać także postulat świata polibiegunowego. Autor wychodzi z założenia, iż jest to konieczne do zachowania równowagi politycznej w skali globalnej. Wzmocnienie i globalna hegemonia jednego z mocarstw powoduje zaś nierównowagę, gdyż panujące mocarstwo dąży za wszelką cenę do podporządkowania sobie pozostałych słabszych państw. Europa jest określana jako podmiot, który nie może być podporządkowany żadnym innym imperiom – takim jak choćby USA bądź Rosja (dawniej ZSRR), a właśnie taka sytuacja miała miejsce po zakończeniu II WŚ.
Właściwe miejsce płci
Odnosząc się do przemian społecznych, Friberg usiłuje dokonać pewnego szkicu, podstaw do sformułowania wskazówek postępowania dla współczesnych kobiet i mężczyzn. W działach poświęconym tej kwestii Friberg podkreśla konieczność przeciwstawienia się dzisiejszym trendom kulturowym, w postaci wszechobecnego konsumpcjonizmu i hedonizmu. Tym cechom charakterystycznym współczesnego stanu przeciwstawia postawę zdyscyplinowania i konsekwentnego budowania własnego życia, niejako w opozycji do dzisiejszych trendów. Friberg wyraźnie sytuuje się przeciwko wytworowi świata współczesnego zwanym genderyzmem; podkreślona jest podmiotowość danej płci zdeterminowanej biologicznie, a nie kulturowo.

Zbiór istotnych pojęć

Ostatnią część książki stanowi słowniczek metapolityczny. Jest to zbiór najważniejszych pojęć związanych ze środowiskiem nowej prawicy. Dzięki tej części książki można zaznajomić się z podstawowymi ideami, doktrynami, na bazie których bazuje dzisiejsze środowisko nowej prawicy. Zbiór pojęć nie obejmuje jednakże tylko i wyłącznie idei, z których czerpie się wzorce. Oprócz tego opisane są tutaj pojęcia kosmopolityzmu, indywidualizmu i liberalizmu, które znajdują się po przeciwnej stronie ideologicznej.

Książka warta przeczytania

Podsumowując książka Friberga jest pewnego rodzaju szkicem programowym tego środowiska. Nie można mówić tutaj o jakimś manifeście, ze względu na niedostateczne rozwinięcie pewnych wątków w sferze ideowej. Niemniej jednak pozycja ta jest warta przeczytania. Polecam ją szczególnie osobom interesującym się szerzej pojętą europejską sceną polityczną oraz ideami. Lektura Friberga pozwala bowiem skonfrontować się z narracją lewicowo-liberalnych mediów. Z reguły, gdy w takich środowiskach poruszany jest bowiem temat związany z niniejszym środowiskiem jest on z reguły sprowadzany pod wspólny mianownik, pod którym kryją się pojęcia populizmu, rasizmu a czasem też neonazizmu. Tym bardziej jest ona warta przeczytania.

Po dekadach marginalizacji i notorycznego przemilczania w życiu publicznym prawdziwa prawica powraca i powoli ugruntowuje pozycje w szerzej pojętym krajobrazie społeczno-politycznym Europy. Kolejnym zwiastunem tejże zmiany jest pojawienie się pozycji Daniela Friberga zatytułowanej właśnie „Powrót prawdziwej prawicy – podręcznik dla prawdziwej opozycji”.
Środowisko to w...

Czym jest miłość w dzisiejszych czasach? Książka Fromma jest poniekąd rozważaniem na jej roli w ludzkim życiu. Według Fromma życiu człowieka towarzyszy poczucie osamotnienia, zaś miłość jest jedną z form przezwyciężenia tego przykrego stanu.

Jednak zdefiniowanie miłości jest czymś niezwykle trudnym i ciężkim. Fromm wyróżnia w swojej książce różne "formy miłości". Jedną z nich jest zjednoczenie symbiotyczne - a więc miłość pomiędzy dzieckiem a matką. Destrukcyjną formą symbiotycznej formy "miłości" w życiu dorosłego jest masochizm zakładający całkowite podporządkowanie drugiej osobie, albo sadyzm dążący do całkowitego podporządkowania drugiego człowieka.

Symbiotycznej formie miłości, która jest zaliczania do tych biernych form miłości przeciwstawiona jest aktywna forma miłości, ujawniająca ludzkie siły, zakładającą zjednoczenie pomiędzy dwoma kochającymi się ludźmi.

W dalszej części książki Fromm dokonuje rozróżnienia różnych rodzajów miłości: jest to miłość matczyna, ojcowska, braterska, erotyczna oraz miłość do Boga. Każdy z tychże wymienionych rodzajów miłości charakteryzuje się czymś innym.

Ostatnią część książki stanowią rozważania na temat praktyki miłości. Wedle Fromma idealną zdolność do miłości można uzyskać poprzez dyscyplinę i koncentrację.

Autor niezwykle krytycznie odnosi się do dzisiejszego obrazu miłości, traktując ją jako formę pseudomiłości, podporządkowaną jedynie ślepemu erotyzmowi i pożądaniu.

Czym jest miłość w dzisiejszych czasach? Książka Fromma jest poniekąd rozważaniem na jej roli w ludzkim życiu. Według Fromma życiu człowieka towarzyszy poczucie osamotnienia, zaś miłość jest jedną z form przezwyciężenia tego przykrego stanu.

Jednak zdefiniowanie miłości jest czymś niezwykle trudnym i ciężkim. Fromm wyróżnia w swojej książce różne "formy miłości"....