Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Dwie rzeczy trzeba tej powieści oddać:
1) Ma naprawdę dobry początek. Mocny, świetnie napisany, wciągający, sprawiający, że chce się czytać, że chce się obcować z tym światem, wykreowanymi przez Miniera bohaterami i zdarzeniami,
2) To początkowe wrażenie udaje się autorowi rozciągnąć na nieco dłuższy czas, nie znika ono po pierwszych kilku czy chyba nawet kilkunastu stronach. Ciekawe, że dość trudno podać konkretny moment, kiedy to już go nie ma, jego wygaszanie trwa na tyle długo, że nie zauważamy tej chwili. Tej, gdy przestaje być „mocno”, ale i tej, gdy tekst nie jest już po prostu tak sprawnie napisany.

I to w sumie tyle, gdy idzie o to, co mogę dobrego o „Lucii” napisać :) Poza tym, cóż, wieje z niej schematyzmem, przewidywalnością, i – od owego nieokreślonego momentu – przeciętnością. Pisarz oczywiście podejmuje dzielną walkę z tymi elementami, mnożąc zwroty akcji (czy też raczej cosie, które mają owe zwroty akcji przypominać) dodając coraz to nowe postacie, lokacje, teorie, miniwykładziki o historii sztuki (choć ten element tak naprawdę totalnie olewa, zwłaszcza na tle tego, jakie znaczenie sztuka miała mieć w tej powieści, szkoda, gdyby była tu jakakolwiek wiedza na temat barokowego malarstwa hiszpańskiego, nawet nie dobrze podana, jakakolwiek, to naprawdę wzbogacałoby tę książkę), nagle pojawiające się przemyślenia na temat języka ciała, dynamiki relacji w grupie studentów itd. Robiąc tak naprawdę kaskady tego wszystkiego, zwłaszcza owych usiłowań tworzenia zwrotów akcji, ale totalnie bez jakiegoś pomysłu, jak to wszystko ze sobą połączyć.

Swoją drogą to można by się zastanawiać, czy w ten sposób autor nie próbował czegoś przed czytelnikiem zasłonić. Ukryć czegoś, w szczególności może jednej, rzucającej się w oczy cechy tego swojego dziełka – uderzającej wręcz głupoty dużej części bohaterów. Serio ludzie z takimi brudami w kartotekach tak bardzo nie uważaliby, by to wszystko nie powychodziło na jaw? Naprawdę tak ciężko było pewne sprawy pokojarzyć (no choćby to, że ta postać to ta postać)? Mam jednak wrażenie, że nie, kaskady swoją drogą, głupota (której pisarz chyba zwyczajnie nie zauważał) – swoją.

Na tym tle ciekawie wypada tytułowa Lucia, która ma zdaje się stać się główną postacią całej kryminalno-sensacyjnej serii. Dowiadujemy się o niej sporo, jednocześnie zaś Minierowi udaje się nie epatować nas informacjami o niej. I kupujemy ją jako postać, z jej zdolnościami i słabościami, za to plusik. Choć… w pewnymi momencie nasza dzielna policjantka zabiera pewną rzecz z miejsca zbrodni (jednego z wielu miejsc zbrodni w tej pełnej kaskad powieści :)) ) z myślą „Potem to tam z powrotem podłożę i adwokat przestępcy nie będzie się mógł powołać na to, że zdobyłam ten dowód nieoficjalnie”.

…
…
…

Dosłownie tak właśnie robi.

W jednej z powieści Tany French policjant, w identycznej sytuacji, najpierw długo hamletyzował nad swoją decyzją, a potem postanowił, że po tej sprawie odchodzi ze służby, bo okazał słabość charakteru i w przyszłości nie będzie dawał gwarancji rzetelnego prowadzenia spraw. Lucia po prostu to robi i jest zadowolona z siebie.

Serio?

Dwie rzeczy trzeba tej powieści oddać:
1) Ma naprawdę dobry początek. Mocny, świetnie napisany, wciągający, sprawiający, że chce się czytać, że chce się obcować z tym światem, wykreowanymi przez Miniera bohaterami i zdarzeniami,
2) To początkowe wrażenie udaje się autorowi rozciągnąć na nieco dłuższy czas, nie znika ono po pierwszych kilku czy chyba nawet kilkunastu...

Jeffrey Archer potrafi gawędzić. I w swojej najsłynniejszej zdaje się powieści nijak się z wykorzystaniem tej swojej umiejętności nie kryguje. Tak, z pewnością w tej książce jest dużo słów. Również wiele zdań, konstrukcji gramatycznych, także np. aluzji i nawiązań do historii politycznej USA z czasów, gdy działali obaj główni bohaterowie powieści. Dużo… może za dużo?

Sławny niegdyś serial będący ekranizacją „Kane’a i Abla” oglądałem co prawda wiele lat temu, ale pamiętam, że tam naprawdę się czuło emocje rozkwitające coraz to między oboma panami. Naprawdę widziałem tę nienawiść, rywalizację i całą resztę (bo to przecież nie od zawsze była nienawiść i rywalizacja). Tu… no właśnie, jakoś tak miałem przez cały czas wrażenie, że ten element zanika w owej powodzi słów. Swoją drogą może także w mnogości wydarzeń, jeżeli mamy przedstawione całe życie dwóch osób, to musi być tego wiele i może ciężko, by coś nie znikło, ale, no właśnie, w serialu chyba udało się tego uniknąć. Tak samo trochę ginie w tekście tej powieści opis Wielkiego Kryzysu, który powinien być powieściowym kontrapunktem (a moim zdaniem nie bardzo jest), ale też czymś, czemu przyglądamy się z fascynacją i „z otwartymi ustami”. A autorowi wyszło po prostu jedno z wielu wydarzeń do odfajkowania w tekście i tyle. Serio, brakowało mi mocno plastyczności opisu, przy tak wdzięcznym do plastycznych opisów przecież temacie. Czy np. końcowa kwestia nominacji dla Abla – pojawia się ona znikąd i tak samo niknie. To pierwsze mogę jeszcze wybaczyć, są poszlaki, że pisarz zrobił to celowo, to drugie nie bardzo. Jej utrata nie jest dla naszego emigranta takim problemem, taką porażką, jaką powinna być dla dramaturgii akcji. Ani też taką, jaką byłaby, gdyby nie był on tylko postacią literacką.

I, owszem, dość znacząco lepiej czytało mi się wczesne partie powieści, nim jeszcze drogi obu „braci” się ze sobą skrzyżowały. Zwyczajnie dlatego, że tam było na wszystko jakoś tak więcej czasu. Nawet na potworności, które były w tym czasie udziałem Abla.

Ale podkreślmy to – odnoszę wrażenie, że gdy nabiorę do powieści trochę dystansu, to to wszystko zyska w moich oczach. Właśnie ze względu na rozmiar Archerowego dzieła, ale też na jego wymiar. Prawdę mówiąc już teraz, zaraz po zakończeniu lektury, mam ochotę od czasu do czasu wracać do losowo wybranych partii „Kane’a i Abla” – to chyba silna poszlaka, że pozycja ta nie przypadkiem w wielu kręgach uchodzi już za klasykę.

W recenzjach powieści powraca często stwierdzenie, że obaj panowie byli niezwykle, niesamowicie wręcz toksycznymi ludźmi. Mój odbiór tego elementu powieści to dość ciekawe zagadnienie. Bardzo długo w ogóle nie zauważałem tej ich cechy, zachowywali się jak normalni nielaluśowie :) Okej, nie byli święci, ale na pewno nie byli nieprzyjemnymi czy właśnie toksycznymi ludźmi. Pod koniec, ale to w mniej niż dwudziestu ostatnich procentach tekstu problem zaczął się pojawiać z naprawdę sporą siłą. Nie wiem, czy Archer nagle sobie o nim przypomniał, czy jak, nie wnikam.

Jeffrey Archer potrafi gawędzić. I w swojej najsłynniejszej zdaje się powieści nijak się z wykorzystaniem tej swojej umiejętności nie kryguje. Tak, z pewnością w tej książce jest dużo słów. Również wiele zdań, konstrukcji gramatycznych, także np. aluzji i nawiązań do historii politycznej USA z czasów, gdy działali obaj główni bohaterowie powieści. Dużo… może za...

Ej, czy Coben w swoich pozostałych kryminałach czy thrillerach też tak bardzo starał się rozłożyć przed czytelnikiem literackie puzzle? Sprawić, byśmy składali fragmenty układanki, zastanawiając się, jak je do siebie dopasować? Serio, nie raz i nie dwa widziałem już u niego najbardziej podstawową zagrywkę zastosowaną w tej powieści: śledzimy losy większej liczby postaci i w finale łączą się one ze sobą, tak, że wszystko układa się jednocześnie w miarę spójnie, logicznie i jakoś tam poruszająco. To w sumie wręcz znak rozpoznawczy tych najlepszych, spośród dziełek tego pisarza („Na gorącym uczynku”, „Zostań przy mnie”). Okej, ale jakoś tak nigdy jak dotąd nie miałem w trakcie lektury jego książek tego wrażenia puzzlowości.

Co ciekawe nowoangielski autor nijak się tu nie krępował i obok kryminalnych kazał nam też składać, znajdujące się na trochę innym poziomie, puzzle tyczące życia osobistego postaci. Tę różnicę między oboma układankami nawet dość wyraźnie widać w tekście (dla mnie takim momentem, w którym uświadomiłem sobie tę dwupłaszczyznowość była scena z samochodem zwalniającym prędkość jazdy przed czyimś domem). I nijak to nie zgrzyta, nijak nie odczuwamy dysonansu, nijak nawet nie czujemy przesytu takim charakterem powieści. Znać tu rękę mistrza :)

Dobra, to teraz postawmy nieco szersze pytanie: czy pisząc w ten sposób Coben zyskał coś jeszcze więcej, jakiś literacki naddatek. Cóż, na pewno nie w tej najbardziej podstawowej sprawie, w kwestii ucieczki od najpoważniejszego zarzutu stawianego jego pisarstwu („jego fabułki zapomina się pięć minut po odłożeniu książki na półkę”). Minęło pięć minut odkąd zakończyłem przygodę z „Zachowaj spokój” i już nie do końca pamiętam, o co w tej książce chodziło :))))) Jeśli jednak nie brać pod uwagę tego jakże drobnego szczególiczku, to jest już naprawdę dobrze. Układamy sobie całą tę historię w głowach tak, jak autor sobie to zaplanował, wyciągamy wnioski, dajemy się lekko zmylać, wreszcie widzimy, jak losy dobrych i złych ludzi przeplatają się czasem w inny sposób, niż moglibyśmy się spodziewać (a to w sumie też jest jakiś tam warty uwagi literacki naddatek). Ba, w końcówce nawet lekko się wzruszamy (scena nauczyciel vs matka, na mnie podziałało), a to przecież o to chodzi w tych końcowych scenach spotkań postaci.

Generalnie cechą rozpoznawczą tej powieści jest to, że z jednej strony jest tu naprawdę wiele rzeczy, wątków, osób, przemyśleń (i filozofuje intensywnie główna negatywna postać), nawet miejscówek (od kancelarii Hester Crimstein, ba, nawet od luksusowego hotelu, po zaułki w dzielnicy nędzy), z drugiej zaś nie męczy nas to w żadnym stopniu i w sumie to chcielibyśmy tego wszystkiego jeszcze więcej. Za to daję tej książce aż, mocno, mocno naciągane 8/10.

Aha, charakterystyczny, ironiczno-śmieszkowaty styl Cobena też tu oczywiście jest, choć nieco stonowany.

A tak swoją drogą, to dobrze by było, by Mróz przeczytał „Zachowaj spokój” i spróbował się nauczyć od amerykańskiego kolegi po piórze, że jednak można tworzyć niewkurzające a jednak jak najbardziej podmiotowe w tekście dzieci.

Ej, czy Coben w swoich pozostałych kryminałach czy thrillerach też tak bardzo starał się rozłożyć przed czytelnikiem literackie puzzle? Sprawić, byśmy składali fragmenty układanki, zastanawiając się, jak je do siebie dopasować? Serio, nie raz i nie dwa widziałem już u niego najbardziej podstawową zagrywkę zastosowaną w tej powieści: śledzimy losy większej liczby postaci i w...

Czasem jest tak, że autorowi czy autorce danej powieści bardzo zależy na tym, by tworzony przez niego czy ją tekst był bardzo przejrzysty, „łatwy w odbierze”. Taki ktoś stara się o to bardzo, bardzo i w końcu okazuje się, że te starania owej osoby zdominowały książkę w takim stopniu, że dokładnie wszystko w niej jest nimi „zarażone”. Wszystko - także te elementy, które tymi staraniami objęte nie były. Brzmi skomplikowanie i tak, że trudno ogarnąć ocb? :) No to jeżeli tak, to zapraszam do lektury „Trzcinowiska”, bo to jest dokładnie ten wypadek :)

Tak, to się mocno rzuca w oczy od początku lektury: jest jak w stereotypowej powieści dla nastoletnich dziewcząt :) Przyjemnie i gładko. I, owszem, tak, że te cechy odczuwamy także tam, gdzie odczuwać ich ewidentne nie powinniśmy. No, popatrzcie na tę początkową scenę niby-łóżkową. Czy tylko mi wyglądała ona, jak jakieś nawiązanie do gatunku noir, w ogóle do twórczości Raymonda Chandlera? Prywatny detektyw w łóżku z nieznaną dziewczyną, ten obrazek może budzić takie właśnie skojarzenia – jednocześnie zaś styl poraża ową dziewczętością. Tak, owszem, jest to uderzający wręcz dysonans. Potem zresztą autorka stara się w pewnym dalszym momencie teksty usprawiedliwić przez chwilkę to wydarzenie i wychodzi to w sumie jeszcze zabawniej.

I taka jest już cała ta powieść: z jednej strony owa specyficzna lekkość stylu, z drugiej morderstwa (tak, Wójcik chyba przeczytała w jakimś poradniku dla aspirujących adeptów sztuki pisarskiej, że nic tak nie podkręca kryminału jak drugi trup już w trakcie akcji i dokładnie się do tej porady zastosowała), rodzinne tajemnice, zderzenie praktyki policyjnej z lat dziewięćdziesiątych z tą dzisiejszą, tajemnice lekko szemranych, mniej lub bardziej prowincjonalnych biznesmenów. Wszystko to przelatuje przez nas, bo styl, tworzony przez pisarkę tak, by totalnie nie stawiał czytelnikowi oporu, przekłada się, „promieniuje”, na te elementy. No, może dramat rodziny trochę pod koniec czujemy, ale tylko na zasadzie przejścia ilości w jakość, mamy tu tyle takich elementów – i, uczciwie trzeba przyznać, autorka konsekwentnie unika epatowania, nie ma w tej książce przemocy domowej, czy molestowania seksualnego (jego to w zasadzie nie ma, jest maleńki rysik, umiejscowiony jednak, podkreślmy to, poza środowiskiem domowym) – że ciężko, by to trochę nie zadziałało. Ale, naprawdę, tylko trochę.

Choć, jak nad tym z perspektywy pomyśleć, to to, co się działo w tej rodzinie rzeczywiście było… niebanalne. Za to w sumie dodaję punkcik.

Ciekawie na tym tle wygląda kreacja głównego bohatera, który ma się stać główną postacią całego cyklu. Widać, że Wójcik bardzo chciałaby zastosować tu metodę „Show, don’t tell”, pokazać nam, jaki on jest wspaniały i super, bez mówienia o tym jaki on jest wspaniały i super wprost. I przez cały czas mamy wrażenie, że to jest takie „Chciałabym, a boję się” :) Z początku elementy mówienia o tym wprost pojawiają się w tekście, potem znikają, niby dalej się czegoś o naszym detektywie dowiadujemy, ale wiele tego nie ma, tak, że w sumie pozostaje nam wierzyć w to, co pisarka z początku powiedziała nam bezpośrednio. I w tym wszystkim ginie nawet to końcowe przybrudzenie go. Pod koniec Zamojski robi coś, cóż, obiektywnie dość złego, co więcej jednak coś, co taki Myron Bolitar, czy inny Jakub Mortka uznaliby za czyn bardzo, bardzo podły. Coś od czego nie podawaliby mu ręki i nie przyjęli go do Klubu Wspaniałych Powieściowych Śledczych. I robi to bez zmrużenia oka, bez chwili wahania. Ma ta zagrywka spory potencjał pisarski i… i przelatuje przez nas, ledwo to dostrzegamy.

W sumie to nawet elementy umiejscowienia powieściowego świata w naszej rzeczywistości (w pewnym momencie jest mowa o pewnym głośnym wydarzeniu u jednego z naszych sąsiadów ze wschodu) są w „Trzcinowisku” zrobione tak, że kojarzy nam się hasło „Chciałabym a boję się” – jest jakaś tam wzmianeczka i tyle.

Powyżej użyłem w odniesieniu do tej powieści słowa „niebanalne”. Niech więc tu, w finale tej recenzji, końcowy jej wniosek wybrzmi nader jasno: cała intryga jako taka poraża wręcz w tej książce banalnością i sztampowością. Od początku domyślamy się, co się tam wydarzyło i rozwiązanie fabularnie nie zaskakuje nas w żadnym stopniu. Pod tym względem pisarka nie postarała się nijak, ten, wzmiankowany już rodzinny element ratuje tę sytuację w niewielkim tylko stopniu. Jest to tym bardziej uderzające, że totalnie na marginesie powieści znajduje się o wiele potencjalnie bardziej interesująca sprawa zaginionego motocyklisty, ledwo przez Wójcik tknięta.

Czasem jest tak, że autorowi czy autorce danej powieści bardzo zależy na tym, by tworzony przez niego czy ją tekst był bardzo przejrzysty, „łatwy w odbierze”. Taki ktoś stara się o to bardzo, bardzo i w końcu okazuje się, że te starania owej osoby zdominowały książkę w takim stopniu, że dokładnie wszystko w niej jest nimi „zarażone”. Wszystko - także te elementy, które tymi...

Okej, trzeba rozpocząć od stwierdzenia faktu, że jest taka jedna pewna, niezaprzeczalna konkluzja związana z tym tekstem. Wniosek, z którym wszyscy się chyba zgodzą, który nie wzbudzi prawdopodobnie żadnych kontrowersji.

To jest teledysk.

Zmontowany klip, niczym ze złotej ery MTV, jakieś dwie-trzy dekady temu. Sposób pisania, przedstawiania wydarzeń, wtręty odautorskie, uwagi czynione przez narratora (tak, to chyba w tym wypadku adekwatniejsze słowo niż „przemyślenia” :)), to, jak zredukowano (choć nie wyzerowano, ona tu jakoś tam jest) psychologię postaci, ich wprowadzanie i wyprowadzanie z tekstu – wszystko to konsekwentnie buduje ową teledyskową formę „Czarnej Wilczycy”.

Co natomiast ciekawe, to to, że o ile ten ogólny charakter powieści nie ulega według mnie wątpliwościom, o tyle bardzo trudno rozstrzygnąć, w jakim stopniu przekłada się on na konkretne cechy tej książki. Popatrzcie np. na to, w jakim stopniu ograniczono tu, wbrew wszystkiemu temu, czego moglibyśmy się spodziewać, rolę tytułowej bohaterki i tego, co jest z nią powieściowo związane – pojawia się raptem kilka razy, no, właśnie, miga nam tylko, tak ona sama, jak i jej charakter, to, co ją wyróżnia, nawet ten niby wielki plot twist z nią związany ledwo właściwie odnotowujemy, ale… ale naprawdę trudno powiedzieć, w jakim stopniu jest to wina owego sposobu, stylu w jakim jest to napisane, w jakim zaś po prostu tak wyszło i tyle. Bo, serio, czytając czasem miałem wrażenie, że podobnie byłoby i gdyby Gómez-Jurando pisał normalnie, po chwili zaś (choć chyba jednak nieco rzadziej), że powoduje to właśnie ten teledyskowy charakter jego dziełka.

I tak było ze wszystkim tu, na czele z faktem, kto okazał się być tym winnym. Interesujące, że przeniosło się to nawet na naszą główną parkę śledczych. Pierwszą część tej serii czytałem już jakiś czas temu, ale mam wrażenie, że tam spor dowiedzieliśmy się o Antonii, jej widzeniu świata itd. Tu jest tylko info, że zna wiele języków obcych, lub pojedyncze słowa z nich (a właśnie, w „Czerwonej Królowej” był w ogóle ten element? czy tu się nagle pojawił, bo autor uznał sobie, że fajnie by było, gdyby wykreowana przez niego jakże niezwykła postać miała dodatkowo i taką cechę?) i jedno, jedyne przypomnienie, że „jej umysł jest jak dżungla pełna małp” (tj. małpy akurat pokazują się często, przypomnienie samo w sobie jest jedno). Jon również nie jest już modnisiem i w ogóle jego cechy jakoś wyparowały, jest, no, wiernym giermkiem Antonii (choć akurat nawet i to wiernogiermkowstwo nie przemawia tu do nas tak naprawdę).

Powyżej ten zarzut chyba nie do końca wybrzmiał, więc powtórzmy to: biorąc tę książkę do rąk możemy, jako czytelnicy, liczyć na jakąś konfrontację między Czerwoną Królową a Czarną Wilczycą. Spodziewamy się i mamy wszelkie prawa się spodziewać jakiegoś postawienia ich naprzeciwko siebie, może nawet ich pojedynku jeden na jednego, fizycznego, czy intelektualnego. Ba, są partie tekstu, w których pisarz zdaje się budować podwaliny pod coś takiego właśnie. A potem nijak tego nie otrzymujemy, w żadnym stopniu. Rozczarowanie? Moim zdaniem tak, tym bardziej, że jest to trochę poświęcone na ołtarzu tego wielkiego w zamierzeniu Gómeza-Jurando plot twistu, który to plot twist też żadnego wrażenia nie robi.

Po zakończeniu lektury w głowie zostaje nam tylko to ogólne wrażenie teledysku, sztampowy opis rosyjskiej mafii, kilka głupotek (tak, na pewno tak trudno się było domyślić, że to była pralnia pieniędzy, nie wystarczyło średnio inteligentnej osobie spojrzeć na szyld, by się tego z miejsca domyślić, jasne), totalnie na siłę zrobiony cliffhanger na końcu i, akurat dla odmiany ciekawa i nieźle podana, historyjka o żydowskim sklepikarzu. Mało.

Okej, trzeba rozpocząć od stwierdzenia faktu, że jest taka jedna pewna, niezaprzeczalna konkluzja związana z tym tekstem. Wniosek, z którym wszyscy się chyba zgodzą, który nie wzbudzi prawdopodobnie żadnych kontrowersji.

To jest teledysk.

Zmontowany klip, niczym ze złotej ery MTV, jakieś dwie-trzy dekady temu. Sposób pisania, przedstawiania wydarzeń, wtręty odautorskie,...

Ta powieść to choinka. Taka świąteczna, bożonarodzeniowa :) Tak, przez cały czas spędzony z „Pacjentem” miałem taki właśnie obrazek przed oczami – niezbyt imponująca, cherlawa sosenka uginająca się pod ciężarem przeładowania zdecydowanie zbyt licznymi i dość kiczowatymi bombkami, łańcuchami i świeczkami. Banalna, porażająco wręcz banalna historyjka upstrzona tu została taką liczbą ozdobników, świecidełek i fajerwereczków, tyloma atrakcjami, że to głowa mała. I jestem naprawdę mocno przekonany, że tak to właśnie w tym wypadku wyglądało - autor, któremu inteligencji i zdolności krytycznego spojrzenia na rzeczywistość nie można zapewne odmówić, widział, że sam pomysł na ten tekst razi wręcz trywialnością i brakiem oryginalności (swoją drogą to można o nim poza tym powiedzieć jeszcze to, że jest fajnistyczny w takim nie najlepszym, ale też nie najgorszym tego pojęcia znaczeniu, wrócę jeszcze do tego elementu), więc postanowił podorzucać doń istne multum tego typu elementów, by jakoś to przykryć. I mniej nawet chodzi mi o pościgi, strzelaniny (swoja drogą to ta końcowa rozróba tak totalnie tu nie wyszła, że szok), trupy znajdowane w dziwnych miejscach, choć tego wszystkiego mamy tu rzecz jasna dostatek. Bardziej o samą atmosferę tej książki, to np., w jaki sposób są wprowadzane postacie i w jaki sposób dowiadujemy się o nich tego, czego się o nich dowiadujemy.

I wiecie co? Mam ogólne wrażenie – po przeczytaniu potężnej liczby dwóch powieści hiszpańskiego autora - że to jest właśnie to, co odróżnia go od tych naprawdę dobrych pisarzy tworzących literaturę bardzo-bardzo-bardzo-bardzo popularną. Mróz, Coben czy Moss właśnie nie potrzebują tych „bombek”. Świetnie sobie przyrządzając ów literacki fast food radzą bez nich. Smażą go właśnie w samej opowieści, w samej fabule, umiejąc ją stworzyć tak, by wciągała czytelnika i dostarczała mu popularnoliterackiej satysfakcji czytelniczej. I tak, że ozdobniki, które do swoich dziełek rzecz jasna również dorzucają, są w nich… no, właśnie ozdobnikami, a nie sednem danego tekstu. Wzbogacają go (zazwyczaj wzbogacają w ramach tej fastfoodowości, tak, owszem, nie zaprzeczam temu), ale nie stanowią jego istoty.

A tej sztuki Juan Gómez-Jurando nie opanował i, mam wrażenie, nie ma zamiaru nawet spróbować opanować.

Gorzej, że w tym podniesionym do kwadratu fajniźmie – pamiętajcie, tu fajnistyczny jest i sam pomysł na powieść i owe jakże liczne dodatki do niego – ginie prawie cały potencjał ciekawych rzeczy. Kate, chcąc ratować bliską sobie osobę, robi pod koniec coś potwornego, jedną z najgorszych rzeczy, jaką może zrobić człowiek, trochę zaczynamy się zbliżać do tego, jakim dramatem to musiało być dla niej (bo przecież nie jest ona w żadnym razie kimś złym) – i na tym zaczynaniu się wszystko kończy, w żadnym razie tego tak naprawdę nie czujemy. Jim widzi szamotaninę swojego zięcia, usiłuje ją jakoś zinterpretować, pojąć, wyraźnie odbija się ona na nim – i, podobnie, co najwyżej przez moment zbliżamy się do tych jego przeżyć. A sam główny bohater-narrator? Czuliście choć przez moment tak naprawdę jego rozterki? Szerzej: obchodził was na serio jego los, choć przez chwilę?

Tak w ogóle to wręcz interesujące, z jaką konsekwencją giną w tym też próby nawiązania do popkultury, te zupełnie marginalnie pojawiające się wzmianki o Jacku Bauerze itd. I w sumie nawet ten końcowy niby-pseudo-twist nijak nie wybrzmiewa.

PS: Swoją drogą to ciekawe, jak bardzo pisarz starał się nam pokazać, o którego prezydenta USA mu chodzi nie mówiąc wprost, o którego prezydenta USA mu chodzi :)

Ta powieść to choinka. Taka świąteczna, bożonarodzeniowa :) Tak, przez cały czas spędzony z „Pacjentem” miałem taki właśnie obrazek przed oczami – niezbyt imponująca, cherlawa sosenka uginająca się pod ciężarem przeładowania zdecydowanie zbyt licznymi i dość kiczowatymi bombkami, łańcuchami i świeczkami. Banalna, porażająco wręcz banalna historyjka upstrzona tu została taką...

Rzadko kiedy jakaś powieść ma aż tak wyraźną „sprawę” z tempem akcji co „Szadź”. Nie napiszę „charakterystyczne tempo akcji”, bo to by było za mało, ale też nie aż „problemy z tempem akcji”. Właśnie „sprawę z tempem akcji”.

Tak, to pierwsza rzecz, która rzuca się w oczy podczas lektury – bardzo gładko i przyjemnie wchodzimy w tę opowieść. Autor zdaje się kontrolować całość kreowanego przez siebie obrazu i, co więcej, wygrywać wszystko to, o co gra. Czujemy, że to nigdy nie miało być jakieś mego oryginalne czy odkrywcze – nie, Brejdygant chce po prostu bardzo dobrze napisać powieść w ramach pewnego schematu. I jak najbardziej mu się to udaje. Mniej nawet idzie o takie kwestie, jak sprawna ekspozycja postaci czy budowanie naszego stosunku do nich – zwyczajnie bardzo przyjemnie się to czyta i w pełni kupujemy konwencję zaproponowaną przez pisarza.

A potem zaczynają się dziać rzeczy dziwne. Widzimy poznanie się psychopaty i jego ofiary, czujemy, że rozwój ich relacji musi trochę potrwać, ba, narrator wprost nam coś takiego mówi i… i wcale trochę to nie trwa, wszystko rozwija się tak szybko, że szok. Podobnie śledztwo, nasza dzielna policjantka kojarzy fakty z zadziwiającą prędkością, choć, to chyba jasne, została przez autora wykreowana jako odpowiedzialna, poważnie traktująca swoją pracę, niegłupia dziewczyna, ale przecież nie jako geniuszka. Właściwie kropkę nad i, gdy o to zagadnienie idzie, stawia śmiesznie wręcz szybkie tempo rozwoju relacji z życia osobistego postaci, jakby pisarz chciał nam powiedzieć – „patrzcie, przynajmniej jestem konsekwentny w tym pędzie” :) A wszystko to w ramach tej fajnej generalnej konwencji, o której pisałem powyżej.

Notabene dwa razy (strony 332. i 355. w drugim wydaniu, które czytałem) mamy w tekście wzmiankę o tym, że nasza strażniczka prawa zastanawia się przez moment nad tym, że może naprawdę zbyt szybko wyciągnęła pewne wnioski, ale po chwili już owa wątpliwość ustępuje, bo jej „matematyczny umysł” (tak, tak) na nią nie pozwalał.

I to jakoś tam gra, nie męczymy się czytając. Choć pewne aspekty są tu wręcz zabawne (nie, panie Brejdygant, to wcale nie jest tak łatwo kogoś zestalkować, że jak się zna jego wygląd i miejsce, w którym ten ktoś jest być może związany, to można w trzech krokach znaleźć z pomocą Google’a jego nazwisko, serio :)).

W ogóle wiele rzeczy zdaje się ginąć w tym, jak bardzo pisarzowi zależało na gładkim wprowadzaniu nas w powieściową rzeczywistość, choćby problemy głównej bohaterki z seksizmem w pracy czy to jej matematyczne podejście do życia. Nie ginie w sumie tylko wątek polityczny, całkiem ciekawy (choć też zdaje się epatujący osobistymi poglądami Brejdyganta) i mięsisty.

Wahałem się między 7/10 a 6/10, co przy tylu zastrzeżeniach (nie jest to oryginalne, pisarz nie w pełni nad wszystkim panuje itd.) może być wręcz zaskakujące, ale zwyczajnie dobrze mi się omawiane dziełko czytało. Daję w końcu tę niższą ocenę, bo zabrakło mi konkretniejszych wykładów o gnozie i wczesnym chrześcijaństwie – lubię takie wstawki w literaturze kryminalnej, tu autor parę razy o to zahaczał, w końcu akcja tworzyła ku temu okazje, ale zawsze było tego nader niewiele.

Rzadko kiedy jakaś powieść ma aż tak wyraźną „sprawę” z tempem akcji co „Szadź”. Nie napiszę „charakterystyczne tempo akcji”, bo to by było za mało, ale też nie aż „problemy z tempem akcji”. Właśnie „sprawę z tempem akcji”.

Tak, to pierwsza rzecz, która rzuca się w oczy podczas lektury – bardzo gładko i przyjemnie wchodzimy w tę opowieść. Autor zdaje się kontrolować całość...

Czasem jest tak, że czytasz jakąś książkę, widzisz, że jest ona bardzo, bardzo klasyczna w swoim gatunku, a jednocześnie czujesz, że autorowi zależało na oryginalności, na tym, byś uznał stworzony przez niego tekst za właśnie wymykający się schematom, w każdym zaś razie mający w sobie coś więcej, jakąś dodatkową wartość. No to to jest właśnie ten przypadek :) Dwa plany czasowe, mała, zamknięta osada, co za tym idzie zamknięta grupa podejrzanych o powieściowe morderstwo, odgrzebanie śledztwa sprzed lat – czy mogłoby być bardziej typowo w polskim kryminale napisanym w 2023 roku? :D A jednocześnie, zapewne właśnie chcąc uciec od tej kliszowości, Śmielak cały czas stara się nie tyle nawet uatrakcyjnić nam lekturę, ile po prostu coś do tego dorzucić, jakiś rodzaj literackiego bonusu.

Po trosze, ale to moim zdaniem znacząco mniej istotny aspekt tego problemu, rozgrywa się to w samej warstwie fabularnej powieści. I tu uczciwie trzeba przyznać, że pisarz w miarę daje sobie radę. Plany czasowe zazębiają się nam w taki sposób, że widzimy właśnie ten naddatek, to coś, co mamy uznać za powieściowy bonus. Robią to w nieoczywisty sposób, choć jednocześnie bez fajerwerków i szarżowania (przeciwnie, ma się wręcz wrażenie jakiegoś wyciszania przez autora tego efektu związanego z tajemnicą jednej z postaci) i my to kupujemy. W większym jednak stopniu autor usiłuje to wygrać na innym poziomie – na poziomie stylu narracji.

I tu jest już zaczynają się problemy. Nie najgorzej co prawda wyszło różnicowanie stylu w obu planach czasowych (znów – bez popadania w przesadyzm, ale tak, że przemawia to do nas), ale sam ten styl jest zwyczajnie dziwny. No, popatrzcie jak cały tekst się zaczyna, jak jakaś klecha snuta nad kominkiem – i mam tu na myśli narratora, nie osobę rzeczywiście snującą taką klechę. Potem nagle pojawia się trochę śmieszkowania, trochę gry z oczekiwaniami czytelnika, sporo prób jakiegoś upoetycznienia tekstu – no, jakiś narracyjny bigos. Poza wszystkim – kto kogo właściwie mówi cały czas Michał? Bo mówienie po prostu do czytelnika chyba jednak powinno nieco inaczej wyglądać. I, serio, jest to taki rodzaj literackiego bigosu, którego nie sposób uznać za coś uatrakcyjniającego powieść, przeciwnie, który robi wrażenie po prostu nieprzemyślanego. I który odbija się, co gorsza, na tym, jak odbieramy całość akcji.

Ej, czy tylko mi ta powieść wydała się jakoś tak dziwnie pozbawiona kontrapunktów? Pozbawiona mocniejszych momentów, zwrotów akcji? A tak właściwie to nawet nie taką, w której takich momentów nie ma, ile taką w której jakoś ich nie odczuwamy, mijają nas one? To wręcz paradoksalne, w tekście jest naprawdę sporo scen, które w zamyśle autora miały pełnić taką właśnie funkcję, pod koniec jest przecież regularna rozpierducha związana z ujawnieniem mordercy (tak to bywa w kryminałach/thrillerach, na końcu dowiadujemy się, kto zabił i jest bijatyka, Śmielak z jakichś względów postanowił, że jego dziełko będzie pod tym względem bardzo typowe), wcześniej scena długo zapowiadanej śmierci jednej z postaci, jeszcze wcześniej ta jedna, jedyna sekwencja zrobiona z innej niż pozostałe perspektywy (no, okej, jedna z dwóch takich, bo jest jeszcze ten na siłę dodany finał). I nic, te momenty, mimo że mają wszelkie dane, by stać się powieściowymi kontrapunktami, mijają nas, gubiąc się właśnie w udziwnieniach stylistycznych.

5/10 to max tego, co mogę dać, bo sama historia, to kto zabił i dlaczego, też bynajmniej nie powala oryginalnością (pamiętacie pierwszy akapit tej recki? )). Aż 5/10, za ten naddateczek przy przenikaniu się dwóch planów czasowych.

Czasem jest tak, że czytasz jakąś książkę, widzisz, że jest ona bardzo, bardzo klasyczna w swoim gatunku, a jednocześnie czujesz, że autorowi zależało na oryginalności, na tym, byś uznał stworzony przez niego tekst za właśnie wymykający się schematom, w każdym zaś razie mający w sobie coś więcej, jakąś dodatkową wartość. No to to jest właśnie ten przypadek :) Dwa plany...

Nate Overbay się szarpie.

Tak, tak właśnie można by streścić fabułę tej książki, w każdym zaś razie to, co zostaje czytelnikowi w pamięci po odłożeniu jej na półkę. To aż zaskakujące, jak jednostajny obraz tego, co się dzieje na kartach „Bez Wahania” pozostaje nam w głowach: jest facet, zostaje postawiony w trudnej, traumatycznej wręcz sytuacji (o kryminalno-sensacyjnym podłożu, żeby nie było) i usiłuje coś z tym zrobić. I tyle. To zaskoczenie, o którym pisałem jest tym wyraźniejsze, że w trakcie akcji książki jego sytuacja przeobraża się nawet w taki bardzo wyraźny sposób, np. dwukrotnie zmienia on miejsce w którym zamieszkuje. Ale my po prostu jakoś tak tego nie odczuwamy, dla nas to jest jedna, długa szarpanina, jeden długi, powtórzmy to, jednostajny, opis starań faceta, usiłującego się jakoś wyplątać z kłopotów, w które się wcześniej wpakował.

I ofiarą tej jednoznaczności jest tu naprawdę spora liczba rzeczy. Pierwszy przykład z brzegu – poparzcie ile razy mamy w powieści scenę nastawioną na to, by trzymać nas w napięciu, by serduszka zaczęły nam szybciej pikać? Sześć, siedem? Ta w banku, z przekrzywionym obrazem, potem jej kontynuacja, ta w magazynie, momenty, w których główny bohater usiłuje się dostać do jakiegoś zamkniętego (w tym, czy w innym tego słowa znaczeniu) budynku, także co najmniej jedna sekwencja zrobiona z punktu widzenia powieściowych złoli (tak, ta, w której ich samochód podjeżdża pod… :) ). Widać, że pisarz naprawdę bardzo starał się je takimi – sprawiającymi, że czytelnik wstrzyma oddech czekając na rozwiązanie danej sytuacji – napisać i każda z nich na serio ma wielki potencjał, by taką być. A ile rzeczywiście tak na nas działa? W moim wypadku cała jedna naprawdę mocniej przykuła uwagę.

I dla jasności: ja nie twierdzę, że Hurwitz jest mało zdolnym pisarzem, czy że się do tego tekstu nie przyłożył. Po prostu ta jednostajność szarpaniny tak bardzo grała przeciwko temu, że to chyba po prostu nie miało prawa zadziałać tak, jak zaplanował to sobie autor.

Dodajmy w tym miejscu, że najbardziej w tym wszystkim zaginęła scena, w której jedna z bohaterek decyduje się na pewien dramatyczny krok w swoim życiu. To powinno nas ruszyć. Pod każdym względem, z wielu powodów, no, choćby ze względu na to, co wcześniej planował nasz protagonista. A jesteśmy całkowicie obok tego. Może po trosze dlatego, że ta jej decyzja była mimo wszystko zbyt nagła, ale nie tylko, moim zdaniem stało się tak w pierwszym rzędzie przez opisywany wyżej ogólny charakter powieści.

Co się natomiast udało, to powieściowe przeciwstawienie dwóch sił: ukraińskiej bezwzględnej mafii i tradycyjnej, amerykańskiej rodziny. Zrobione dyskretnie, bez epatowania, ale tak, że ja naprawdę to kupuję. Nate odbudowuje swoje relacje z najbliższymi i czerpie z nich siłę, jego nemezis czerpie swoją z faktu… bycia szefem zorganizowanej grupy przestępczej, nigdzie nie jest wprost powiedziane, że mamy to traktować jako lustrzane odbicia tej samej sytuacji, ale jak najbardziej w to wchodzimy. I naprawdę widzimy tę apoteozę więzi rodzinnych, nijak nam ona nie przeszkadza, choć przecież w takich wypadkach naprawdę łatwo o przesłodzenie.

Nawet ten końcowy, niezbyt mądry, wzięty chyba z filmów ze Stevenem Segalem, motyw z Aniołem Śmierci (i ta dwa słowa padają w tekście powieści!) mniej przez to razi swoją komiksowością :)

W ogóle to w tym kontekście ciekawe jest, że zaczynając lekturę miałem silne wrażenie, że Hurwitz tak naprawdę chciał napisać obyczajówkę, a wszystkie te mocniejsze momenty (które wchodzą przecież nader szybko) są tu na doczepkę i ze względów komercyjnych. Jeśli tak, to per saldo osiągnął swoje :)

Jest to wszystko jakoś tam wymyślone, motyw z listą i jej znaczeniem głupi nie jest, mamy śledztwo prowadzone przez głównego bohatera, kojarzenie faktów, za to wszystko aż 6/10. Tylko dlaczego po wszystkim mamy w głowach wyłącznie tę szarpaninę? Kurde, przecież to nawet nie jest tak, że Nate zostaje w to wszystko wplątany na samiuśkim początku powieści, wcześniej mamy ładnych kilka innych rzeczy. A mimo to pamiętamy, serio, prawie wyłącznie ją.

Nate Overbay się szarpie.

Tak, tak właśnie można by streścić fabułę tej książki, w każdym zaś razie to, co zostaje czytelnikowi w pamięci po odłożeniu jej na półkę. To aż zaskakujące, jak jednostajny obraz tego, co się dzieje na kartach „Bez Wahania” pozostaje nam w głowach: jest facet, zostaje postawiony w trudnej, traumatycznej wręcz sytuacji (o kryminalno-sensacyjnym...

Remigiusz Mróz nie najlepiej radzi sobie z opisami skondensowanego śledztwa. Z opisami tych momentów, w których mamy mocno, konkretnie zobaczyć, jak prowadzące dane czynności postacie dochodzą do tego, o co w wypadku danej sprawy chodzi. Dopóki wszystko jest nieco bardziej "rozwodnione", w mniejszym stopniu określone, bohaterowie obok sprawy kryminalnej jeżdżą po Polsce, przekomarzają się, wymieniają uwagami na tematy przeróżne, wyrażają swój muzyczny czy tam damsko-męski gust - bywa u niego naprawdę dobrze. Gdy dane sceny tyczące rozpoznania tej sprawy mają być właśnie jednoznacznie zdefiniowane - jest źle. Pamiętacie jak kiedyś, dawno temu, Remek postanowił sobie, że jedną powieść oprze na "śledztwie lingwistycznym" i wtedy nawet tak zagorzały fan jego zdolności, jak ja, który przeczytałem bodaj ponad czterdzieści jego książek, dał mu (a zdarzyło mi się to zaledwie trzy razy w życiu) 1/10? Niespecjalnie miałem wtedy inne wyjście, zważywszy, że owa podstawa tekstu była wtedy jawnie niedorzeczna, po prostu.

No, to czytając "Paderborna" miałem nader silne reminiscencje z tamtego momentu mojego życia :)

Te sceny w których dostajemy całe multum wiadomości na temat astrologii, całe zatrzęsienie infa o ascedendach, aspektach, układach i sferach, po czym bierzemy jeden głębszy oddech i dochodzimy do wniosku, że jakby się chwilę zastanowić, to tak naprawdę to z tego wszystkiego wynika tyle, że skoro dana osoba jest spod określonego znaku zodiaku to to ona zabija, a skoro jest taka jedna osoba spod tego właśnie znaku w okolicy, więc to o nią chodzi i co prawda niełatwo będzie to przeprowadzić w sądzie, ale jak się bardzo postarają, to na pewno się uda - no, jak to inaczej określić? Niedorzeczne, tyle, jeśli nie ma być o wiele ostrzej. Co ciekawe jakiś czas później dostajemy fragment, który ma być polemiką z tym wszystkim, a po chwili staje się on w istocie powtórzeniem takich właśnie dróg rozumowania. Serio. Niedo*****rzeczne.

Co gorsza taki charakter powieści - skondensowanie znacznej, znacznej części dochodzenia do rozwiązania zagadki w owych kilku raptem (a tak zupełnie szczerze to dwóch) rozmowach o astrologii - nader mocno odbija się na strukturze powieści. "Langer", poprzedni tom tego cyklu (bo związki między obiema powieściami są bardzo wyraźne) to był rollercoster. Feeria zdarzeń, zwrotów akcji, przewrotek fabularnych i twistów. Tu nie ma tego prawie w ogóle. Są sceny z życia uczuciowego postaci, sekwencje znęcania się, gościnny występ Zordona i Kormaka, którzy chyba (choć autor zapomniał o tym wspomnieć) wybrali się nań w make-upie klaunów (serio, zazwyczaj aż tak się nie wydurniają), wyjaśniające wszystko gadki o astrologii, ujawnienie winnego i końcowa zakrętka (fajna, ale bardzo mała, o chyba o wiele mniejsze właśnie, mniej "rozpychające" się w tekście niż by chciał Najpłodniejszy to wyszło). Żadnej karuzeli, żadnej tego typu zabawy, choć tego typu zabawy tak dobrze przecież Najpłodniejszemu zawsze wychodzą (nie przypadkiem "Langerowi" dałem 8/10, skoro już nawiązuję w tej recce do moich wcześniejszych ocen Mrozowej twórczości).

Tak, dobrze przeczytaliście przed chwilą, "znęcania się". W posłowiu do "Paderborna" autor pisze, że po napisaniu "Langera" cierpiał, z powodu nagromadzenia tam scen świadczących o psychopatii jednej z postaci, więc (nie formułuje tego zupełnie wprost, ale taki jest przekaz) tu będzie tego mniej. No to chyba, drogi Remku, dwie (o, pardon, cztery) różne powieści żeśmy czytali. Tam mi właśnie brakowało ostrzejszej jazdy, tych sekwencji nie było zbyt wiele, a te które były zostały dość skutecznie wyciszone (i piszę to ja, który przemoc względem zwierzaków odbiera jako coś jeszcze gorszego niż tą względem ludzi). Tu - przeciwnie, Najpłodniejszy idzie na całość i jest mocno. Od razu i bez ogródek.

Swoją drogą to jedną z nie tak wielu dobrych cech tej powieści jest to, że pisarz naprawdę sprawnie rozgrywa opozycję między owym pastwieniem się, a obrazami z życia sielskiej-anielskiej prowincji i także wręcz opisami przyrody.

Aha, jeszcze jedno: pisałem powyżej, że w książce brakuje twistów. Ale... czy tylko ja miałem wrażenie, że miał je jakoś zastąpić Langer himself? Serio, Piotr wyskakuje co i rusz, jak diabeł ( :))) ) z pudełka, zupełnie, jakby Remek postanowił sobie, że będzie on substratem owych zwrotów akcji, albo, że po prostu je zastąpi. No to nie zastępuje, to jego regularne pojawianie się szybko zaczyna męczyć.

5/10, bo standardowa Remkowa lekkość dość często się przez to wszystko przebijała, a gadki o astrologii (a raczej nie o niej samej, tylko o jej znaczeniu) wciągały. Tylko, że naprawdę mogłoby być ich więcej. Tak, dobrze czytacie, z jednej strony uważam, że astrologia zajmuje za dużo miejsca w tej książce, w drugiej, że za mało. Cóż, po prostu wpycha się ona tam, gdzie nie jest to potrzebne, tak to chyba najlepiej będzie ująć.

Remigiusz Mróz nie najlepiej radzi sobie z opisami skondensowanego śledztwa. Z opisami tych momentów, w których mamy mocno, konkretnie zobaczyć, jak prowadzące dane czynności postacie dochodzą do tego, o co w wypadku danej sprawy chodzi. Dopóki wszystko jest nieco bardziej "rozwodnione", w mniejszym stopniu określone, bohaterowie obok sprawy kryminalnej jeżdżą po Polsce,...

Remigiuszowi Mrozowi bardzo zależało na tym, by ta powieść była naszpikowana zwrotami akcji. Tak, ten fakt mocno rzuca się w oczy podczas lektury. Nie jest co prawda tak, że jedna przewrotka następuje za drugą – w końcu nawiązanie do skandynawskich kryminałów* zobowiązuje i w treści „Promu” musi być trochę pomulenia, takiego w ich stylu :)))) , a to takim twistom nie sprzyja – ale widać, że wrzucono ich w ten tekst naprawdę dużo. Może autor chciał w ten sposób zrekompensować czytelnikom fakt, że w poprzednich częściach tej trylogii nie było tego aż tak wiele, może pragnął podkreślić, że to jest jego dziełko – bo zdaje się omawianą pozycję wydał już po tym, jak wydało się, że Løgmansbø to pseudonim literacki – nie wiem. Stwierdzam po prostu fakt.

I te zwroty akcji jakoś tak nie porywają. Nie siedziałem jak na szpilkach, nie przewracałem kartek ze drżącymi palcami, nawet nie miałem z nich specjalnej czytelniczej frajdy. Wyszło to, prawdę mówiąc, wyraźnie poniżej standardowego Mrozowego poziomu. Zupełnie na serio mam wrażenie, że to nawiązanie do skandynawskiej klasyki (choć w tym tomie ani Nesbo, ani Edwardson nie są już wprost przywołani) mocno zagrało przeciwko temu. Mulenie się z tym gryzie i trudno coś na to poradzić, taka prawda. Choć może… zagrało tylko przeciwko mojemu odbiorowi tego, jestem antyfanem skandynawskiego smędzenia, to żadna tajemnica. Cóż, piszę o moich odczuciach, to moja recka, ewentualnie tylko bierzcie poprawkę na tę moją niechęć.

Swoją drogą nie jest jednak wykluczone, że mój problem z nimi miał jeszcze nieco realniejsze podłoże – pojawiały się one cokolwiek na zasadzie Deus ex Machina. Bez specjalnego uzasadnienia we wcześniejszej akcji powieści. BUM (mniej lub bardziej dosłowne :) ) bo BUM, bo ma być BUM, bo pisarz nam je wprowadza. No, ciężko się czymś takim zachwycić, choć nie wyklucza to jeszcze dobrej literackiej zabawy (której, zaznaczałem już to, w trakcie lektury specjalnie nie miałem).

Wyszło w dolnych stanach średnich, powtórzmy to.

I przeniosło się to w znacznej mierze także na resztę mojego odbioru „Promu”. Relacje między postaciami, budowanie napięcia (a jest tego budowania sporo w powieści, postacie czyhają na siebie, zastanawiamy się, kto przeżył a kto zginął itd.), nawet coś tak pełnego potencjału dla zdolnego autora, jak spotkanie starych znajomych w nowych okolicznościach, gdy jedno z nich chce wybadać drugie - wszystko to jakoś tak nie porywa. Dalej i konsekwentnie „mocno w dolnych stanach Remkowej normy”, inaczej trudno to podsumować. Może najlepiej wyszło tu "staczanie" się głównego bohatera, jego stopniowe gubienie się w sytuacji i coraz to większa bliskość - choć od początku wyczuwaliśmy, że nie przekroczy tej granicy -szaleństwa.

W sumie to nic dziwnego, że Najpłodniejszy tak wyraźnie zamknął sobie w tej powieści drogę do ewentualnej kontynuacji tego cyklu. Może jego samego męczyło trzymanie się mroźnych, skandynawskich klimatów?

PS: Jeszcze a propos faktu, że wydając tę książkę Mróz chyba już wiedział, że został zdemaskowany i mógł to tego nawiązać: ta końcowa ciekawostka o Einsteinie, tak bardzo w stylu Chyłki czy małżeństwa Hauerów – dosłownie wyglądała mi właśnie na takie mrugnięcie okiem do czytelnika, „tak, to ja, Remek” ;) Muszę swoją drogą sprawdzić, czy to naprawdę cytat z niego, czy może ktoś mu go tylko przypisał na zasadzie przypisywania wszystkiego co się tylko da temu genialnemu fizykowi :)

------------------------------------------------------

*Choć Remek pewnie konsekwentnie używałby tu słowa „hołd” :)

Remigiuszowi Mrozowi bardzo zależało na tym, by ta powieść była naszpikowana zwrotami akcji. Tak, ten fakt mocno rzuca się w oczy podczas lektury. Nie jest co prawda tak, że jedna przewrotka następuje za drugą – w końcu nawiązanie do skandynawskich kryminałów* zobowiązuje i w treści „Promu” musi być trochę pomulenia, takiego w ich stylu :)))) , a to takim twistom nie...

Jest coś paradoksalnego w zakończeniu tej serii. I to właśnie w większym stopniu w „Odnalezionym” rozumianym jako finał całej trylogii niż w nim samym w sobie, niż „w nim jako nim”.

Pierwszą rzeczą, którą się zauważa biorąc tą książkę do ręki jest fakt, że nie jest ona zbyt długa. Banalne spostrzeżenie, ale trzeba je w tym miejscu poczynić. Wydaje się wręcz zauważalnie chudsza niż dwa poprzednie tomy tego cyklu. Jednocześnie zaś z opisu z tyłu okładki dowiadujemy się, że mamy tu znaleźć, obok zakończenia wątku przewodniego całego tego cyklu, także dwie inne historie – i rzeczywiście, jak najbardziej każda z nich zajmuje sporo miejsca w tekście. I teraz powstaje to pytanie – czy Coben się w tym zmieścił? Czy zdążył wszystkie śledztwa i wyjaśnienia pozamykać, tak, by czytelnik mógł to wszystko spokojnie przeczytać i przyswoić?

Technicznie na pewno tak. Wszystkie trzy sprawy są, wszystkie trzy mają – panie polonistki z podstawówek się ucieszą – wstęp, rozwinięcie i zakończenie, każda z osobna daje nam jakąś tam czytelniczą satysfakcję. Można się oczywiście uczepić faktu, że rozwiązanie tej najważniejszej, tej spajającej cały cykl, pojawia się dziwnie szybko, dosłownie jakby pisarz chciał, by zrobiła ona miejsce pozostałym, można psioczyć na skrajną głupotę (tak, tak, użyję tego określenia) najściślej rozumianego zakończenia (choć swoją drogą to w jaki sposób opisano, jak Mickey’ego podświadomie wszystkie puzzle się w głowie poskładały, mi się, o dziwo, podobało), ale generalnie wychodzi to okej.

No, tak, „generalnie” właśnie. Bo gdzieś podskórnie jednak czujemy, że to wszystko powinno być dokładniej i składniej opisane. Pewne rzeczy można w tym miejscu wskazać wprost (Łyżka wyjdzie w końcu z tego szpitala?), ale są one w mniejszości i to nie są te najważniejsze. Bardziej idzie właśnie o to podskórne odczuwanie tego niedorobienia gdzie idzie o cały tekst.

Dobra, zmierzam po prostu do tego, że wszystko wychodzi w jakimś sensie zgrabnie, w jakimś zaś niezgrabnie. Na jakimś poziomie rozumienia widać tu pisarską zborność i to, jak całość została dobrze przez autora przemyślana i rozpisana, na innym zaś – niezborność i niedorobienie. Tak, dosłownie, „Odnaleziony” to jakaś literacka zgrabność Schrödingera :)

I przenosi się to nawet na takie sprawy jak mylenie tropów w śledztwie prowadzonym przez naszą grupę dzieciaków. Z początku wydaje się, że Coben sprawnie mydli nam oczy, zwłaszcza jeśli porównamy ów opis z okładki z tym, co dostajemy na kilkudziesięciu pierwszych stronach książki. Później zaś wchodzi przewidywalność i banał. Ba, podobne zjawisko zachodzi również np. w kwestii ukazania w powieści szkolnego życia, na niedorobienie (takie najprościej rozumiane, po prostu widzieliśmy tego bardzo mało) którego to elementu narzekałem recenzując „Schronienie” i „Kilka sekund od śmierci”. Tu niby jest tego więcej, nawet zauważalnie więcej, ale wciąż jakoś się to autorowi wymyka.

Swoją drogą szkoda, że Coben totalnie olał możliwość jakiegoś skonfrontowania czy choćby porównania postaw dwóch przewijających się przez jego dziełko negatywnych-ale-mających-swoje-usprawiedliwienie postaci – Bucka i Luthera. W sumie aż się o to prosiło, choćby tylko w tych ciągłych przemyśleniach Mickeya, naprawdę ciekawie by było, gdyby jakoś zestawił w nich dwóch swoich arcywrogów, ale jednak nie aż takich arcywrogów jak... – i nie było nawet zalążka czegoś takiego.

No i dodajmy to na sam koniec: charakterystyczny śmieszkowato-ironiczny styl Cobena jak najbardziej w tej książce jest. Co więcej zdaje się, że po dwóch podejściach pisarz ten znalazł w końcu jakiś sposób, by dostosować go do wymogów powieści dla młodzieży.

Jest coś paradoksalnego w zakończeniu tej serii. I to właśnie w większym stopniu w „Odnalezionym” rozumianym jako finał całej trylogii niż w nim samym w sobie, niż „w nim jako nim”.

Pierwszą rzeczą, którą się zauważa biorąc tą książkę do ręki jest fakt, że nie jest ona zbyt długa. Banalne spostrzeżenie, ale trzeba je w tym miejscu poczynić. Wydaje się wręcz zauważalnie...

W Vestmannie nadal jest zimno.

Tak, to była moja pierwsza konkluzja po zakończeniu lektury „Połowu”. W całej tej powieści czuć chłód. I, podobnie jak to było w wypadku pierwszej części tej trylogii (pamiętacie moją reckę tamtej książki i to, jak wiele wtedy pisałem o tym elemencie?), przenosi on się na kwestię relacji międzyludzkich, zachowań bohaterów, na obraz społeczności, ogólnie na cały świat tu wykreowany.

O ile jednak wtedy jednoznacznie chwaliłem ten element jako dowód warsztatowej sprawności Remigiusza Mroza (bo to jest generalnie dowód na taką sprawność, sprawić, by wszystko było w takim klimacie), o tyle tu nie mogę powtórzyć tak jednoznacznego chwalenia. Po prostu w tej powieści wyszło na jaw, że ten ciągły ziąb niespecjalnie pasuje do kilku typowych dla Remkowej twórczości motywów, które autor nam tu serwuje. W pierwszym rzędzie mam w tym momencie na myśli wątek jakże tajemniczych liścików ze wskazówkami, podrzucanych Hallbjørnowi. Bardzo Mrozowy, kojarzący się wręcz z tym autorem, taki, który, w różnych wersjach, bliższych lub dalszych takiemu normalnemu podrzucaniu głównemu bohaterowi jakże tajemniczych liścików ze wskazówkami, widzieliśmy już nieraz w jego twórczości. I tak jak dotychczas to pisarskie zagranie Najpłodniejszemu się udawało, w każdym razie w tym sensie, że nawet jeśli pod koniec lektury dochodziliśmy do wniosku, że było ono bezsensowne i zwyczajnie niemądre (czyli zazwyczaj :)), to przynajmniej naprawdę nas zaciekawiało i sprawiało czytelniczą (w ramach literatury popularnej przecież, powtórzmy to) frajdę, tak tu nie spełnia ono swojej roli nawet w ty zakresie. Widzimy je, przyjmujemy je do wiadomości, czytamy o nim i… nie tworzy ono dokładnie żadnej wartości dodanej.

Tak, coś stworzonego ewidentnie po to, by czytelnika zaintrygować i dodać tekstowi literackiego pieprzu, pozostawia nas totalnie obojętnymi względem siebie. Bo ten ziąb. Serio, w poprzednim akapicie nie siliłem się na jakieś śmieszkowanie, pisałem bez cienia ironii – mam silne wrażenie, że to właśnie ten ciągły mróz odczuwalny w „Połowie” jakoś tak przełożył się na to, że to nie zagrało.

To zresztą część większego problemu, który mam z tą książką. Jakoś mnie to wszystko nie ruszało. Śledztwo, ale też grawitowanie ku sobie naszej zakochanej parki (tak, kolejny jakże Mrozowy motyw w powieści, której nie podpisał z początku własnym nazwiskiem, a przecież nie najbardziej Mrozowy, skoro pojawiła się tu postać będąca praktycznie klonem Chyłki), inne ich osobiste problemy – wszystko to przeszło totalnie obok mnie. Tak, wiem, to z dużą dozą prawdopodobieństwa kwestia charakteru omawianej powieści (a właściwie całej tej serii) jako hołdu dla skandynawskich kryminałów, w szczególności dla Nesbo (jest zresztą wzmiankowany w tekście), w których często tak to wygląda, ale… w sumie co z tego. Powieść powinna się chyba bronić sama, niezależnie od kontekstu pisarskiego, mylę się?

Choć ten najbardziej końcowy plot twist, ten z dosłownie ostatniego rozdziału, udał się naprawdę dobrze. Autentycznie mnie zaskoczył, choć miał oparcie we wcześniejszej fabule (inaczej niż wcześniejsza część finału, bez której to wcześniejszej części ten twist nie miałby sensu, heh) i zwyczajnie bardzo dobrze się ten rozdział czytało.

Swoją drogą szkoda, że Najpłodniejszy nie poszedł bardziej w przedstawienie nam farerskiego folkloru i jego możliwych związków z rozwiązaniem kryminalnej zagadki. Huldufólk, lokalna wersja elfów, migają przez chwilę i znikają. Powtórzę, szkoda, bo to akurat mogło w całym tym chłodzie fajnie zagrać.

Za to plusik za motyw narodzin babskiej przyjaźni – bez zadęcia, prostymi metodami, ale naprawdę sprawnie udało się go Remkowi wykreować. No i przez prawie przez całą lekturę cieszyłem się, że mało w tej powieści Ann-Mari i nie muszę czytać, jaka to ona jest niewyobrażalnie odpowiedzialna, niezwykle inteligentna i ponad wiek dojrzała (czy u Mroza była kiedyś nastoletnia dziewczyna, która nie byłaby niewyobrażalnie odpowiedzialna, niezwykle inteligentna i ponad wiek dojrzała? on naprawdę ma jakiś fetysz z tym związany), ale, a jakże, w samej końcówce się dokładnie coś takiego pojawiło :)

W Vestmannie nadal jest zimno.

Tak, to była moja pierwsza konkluzja po zakończeniu lektury „Połowu”. W całej tej powieści czuć chłód. I, podobnie jak to było w wypadku pierwszej części tej trylogii (pamiętacie moją reckę tamtej książki i to, jak wiele wtedy pisałem o tym elemencie?), przenosi on się na kwestię relacji międzyludzkich, zachowań bohaterów, na obraz...

Nie wiem, naprawdę nie jestem w stanie tego zrozumieć: czemu Coben tak bardzo postawił na to, by czytelnikowi wydawało się, że wątek wprowadzony i zamknięty w tym tomie łączy się jakoś z główną intrygą całej trylogii, jest z nią powiązany, jednocześnie totalnie olewając samą tę wprowadzoną fabułę. Serio, czytałem „Kilka sekund od śmierci” i autentycznie wierzyłem, że to nie jest tylko wstawka na tę jedną książkę, coś stworzonego wyłącznie po to, by rozepchać serię z Mickeyem, wydłużyć ją – mimo że ewidentnie czymś takim to było, i, co więcej, z perspektywy widzę, że ten fakt powinien aż rzucać mi się w oczy. Znać tu warsztatową biegłość amerykańskiego pisarza. I, tak w zasadzie to aż narzuca się myśl, że kosztem poniesionym przez niego za ten efekt było to, że sama ta intryga napędzająca większą część tej książki była tak miałka, tak słaba, tak niedorobiona, że to się aż rzadko zdarza zobaczyć. Ta historyjka robiła przecież wrażenie nawet do końca nie wymyślonej. Nie do końca ukształtowanej w głowie autora, jakby to nie brzmiało.

Warto było? No, chyba nie, to sama historia powinna być ważna, w każdym razie ważniejsza od takich rzeczy, jak jej umiejscowienie w całokształcie twórczości danego literata. Mylę się?

Co gorsza Coben ostro przegrał na tym polu nawet to, co mu zazwyczaj wychodziła tak dobrze: końcowy efekt katharsis. Gdy się czyta kilkanaście ostatnich stron powieści widać, że pisarz aż staje na rzęsach, by to osiągnąć – mamy się przejąć losem postaci i przeżyć ich dramat. A my jesteśmy tak bardzo obok tego, że trudno, byśmy byli bardziej. I to przydarza się facetowi, który zazwyczaj osiąga ten efekt bez problemu, nawet w swoich słabszych powieściach.

Okej, mamy się w „Kilku sekundach…” te dwie wyżej wzmiankowane wątki (ten tylko na tę książkę i ten na cały cykl) i mamy obok tego… jeszcze jakoś tak z dziesięć tysięcy innych rzeczy :) Nawet nie motywów, po prostu rzeczy, atrakcji. Starczy powiedzieć, że scena pożaru i walki w płonącym domu, tak charakterystyczna dla finałów tego typu pozycji, tu znalazła się jeszcze przed połową tekstu. A potem jeszcze strzelanina, bójka i po bójce jeszcze dalej podobnie :) Chyba Coben mocno wziął sobie do serca fakt, że pisał w tym, konkretnym momencie coś dla młodzieży i musi być duuuuużo efektów, by utrzymać uwagę odbiorcy :) Tylko, że, ha, zachodzi tu bardzo zjawisko bardzo podobne do tego, o którym pisałem na samym początku tej recki: jest tego dużo, przyciąga to uwagę, ale trzeba za to zapłacić pewien koszt – same w sobie te sceny bynajmniej nie porywają.

Całość trochę ratuje filozofowanie postaci, przemyślenia Mickeya, Myrona, nawet tej aktorki, co prawda nie grzeszą oryginalnością czy odkrywczością, ale po pierwsze nie są też jakoś szczególnie denne, po drugie zaś zwyczajnie fajnie (tak, „fajnie”, to książka dla młodzieży, powtórzmy to) się je czyta. No i Łyżka udający lekarza był fajny, ta postać generalnie dobrze brała w omawianej powieści. To jakże dyskretne wprowadzenie w akcję Wina Lockwooda również zresztą wyszło okej.

Nie wiem, naprawdę nie jestem w stanie tego zrozumieć: czemu Coben tak bardzo postawił na to, by czytelnikowi wydawało się, że wątek wprowadzony i zamknięty w tym tomie łączy się jakoś z główną intrygą całej trylogii, jest z nią powiązany, jednocześnie totalnie olewając samą tę wprowadzoną fabułę. Serio, czytałem „Kilka sekund od śmierci” i autentycznie wierzyłem, że to nie...

Ależ to było rozmyte. Tak, to słowo dobrze oddaje problem, który mam ze „Schronieniem”.

Od samego początku tekstu - bo zawiązanie akcji jest akurat (ono i tylko ono) w tej powieści dość konkretne - lecą dwa kryminalno-sensacyjne wątki, ale czy można powiedzieć, że czytelnik je tak naprawdę śledzi? No… moim zdaniem nie. Oba po prostu przypominają o sobie od czasu do czasu, a my, cóż, napataczamy się na nie podczas lektury. Czytamy, czytamy, czytamy, o, jeden z wątków sensacyjnych o sobie przypomina, okej, czytamy, czytamy, o znów coś zaczyna się wychylać :) Serio, tak to tu wyglądało :) I zjawisko to przenosi się na całą właściwie tę książkę: licealne życie, narodziny wielkiej przyjaźni, nastoletnia miłość, znaczenie różnic klasowych wśród ludzi połączonych przez fakt, że są związani na co dzień z tym samym miejscem (choć ten element akurat najmniej, ale też widać, że Coben od początku postanowił, że zrobi go bardzo punktowo) – wszystko to lekko tylko nas muska. W sumie jeden element jest przedstawiony konkretniej, służąca budowaniu Cobenowego uniwersum obecność Myrona Bolitara w tym tekście, swoją drogą jednak nijak nie czułem, by to było np. tak, że autor świadomie odpuścił sobie konkretyzacje pozostałych motywów, by tym bardziej wyostrzyć ten. To rozmycie większej części tekstu… chyba tak mu zwyczajnie jakoś wyszło i tyle :)

Także ten charakterystyczny dla tego pisarza ironiczno-śmieszkowaty styl uległ temu zjawisku – niby jest, ale jakoś tak w cieniu całego naszego odbioru powieści. No, w każdym razie bardziej w cieniu niż w większej części powieści Cobena :) Choć pewnie to akurat można po części zrzucić na karb faktu, że cały czas widzimy świat oczami nastolatka.

Swoją drogą… czy tylko ja musiałem sobie przez całą lekturę przypominać, że mamy do czynienia z czternastolatkami, bo zachowaniem, podejściem do świata, nawykami itd. o wiele bardziej wyglądali mi na młodzieńców szesnasto- czy siedemnastoletnich? A te dwa-trzy lata różnicy to w tym wieku jest przecież naprawdę epoka. Cóż, jak widać pisarz dość mocno wziął sobie do serca fakt, że jego bohaterowie są „nad wiek rozwinięci” :)

To wzmiankowane powyżej rozmycie ustępuje oczywiście gdy zbliżamy się do finału powieści, wtedy jest – siłą rzeczy – intensywniej. Ale też po pierwsze tak sztampowo, jak się tylko dało (tak, mamy tu standardową-końcową-rozróbę, i to naprawdę opisaną znacznie poniżej Cobenowych standardów), po drugie zaś ta część akcji jest wypełniona tyloma kretyniźmikami, tyloma bezsensownymi, naciąganymi i zwyczajnie głupimi elementami, że głowa mała. Tak, jakby autor wziął sobie mocno do serca, że pisze młodzieżówkę i postanowił to zinterpretować w naj-, najgorszy sposób :( Co gorsza zaś wtedy dość jasno wyszło na jaw, że pomysł na całość… też najmądrzejszy i najbardziej przemyślany nie był.

Na tle tego wszystkiego jakoś tam wybrzmiewają poważniejsze elementy, które pisarz chciał w tym wszystkim umieścić, właśnie m.in. za nie daję aż 5,5/10. Zarówno nawiązania do drugiej wojny światowej i holokaustu, jak i motywy antynarkotykowe w miarę ruszają, ratując po części to wszystko. Tym niemniej po odłożeniu książki dźwięczało mi w głowie to pytanie: czy zdaniem Cobena naprawdę „młodzieżowy” = „napisany nie tak dobrze, jak ten dla dorosłych”?

Ależ to było rozmyte. Tak, to słowo dobrze oddaje problem, który mam ze „Schronieniem”.

Od samego początku tekstu - bo zawiązanie akcji jest akurat (ono i tylko ono) w tej powieści dość konkretne - lecą dwa kryminalno-sensacyjne wątki, ale czy można powiedzieć, że czytelnik je tak naprawdę śledzi? No… moim zdaniem nie. Oba po prostu przypominają o sobie od czasu do czasu,...

Tak, akurat to Remigiusz Mróz z całą pewnością potrafi robić: tworzyć powieściową atmosferę. Młody autor udowadniał to już setki razy, w cyklu forstowskim naprawdę czuć atmosferę górskich szlaków, w nielubianym przeze mnie cyklu chyłkowym atmosferę warszawskiego światka prawniczego (oraz samej stolicy), w cyklu z Sewerynem Zaorskim - prowincji we wschodniej Polsce itd. I powieść którą teraz recenzuję w żadnym razie nie jest tu wyjątkiem. Kiedy się ją czyta to wręcz uderza, w „Enklawie” jest… zimno. Czujemy mróz przez cały czas lektury, ten – no, od niego trzeba zacząć - zupełnie dosłowny, doświadczający bohaterów powieści, widzimy, że chodzą wszędzie w szalikach i kurtkach, choć Remkowym zwyczajem, każącym unikać opisów wyglądu postaci, nie jest to nigdzie wspomniane wprost, ale nie tylko ten. Także ten obecny w relacjach międzyludzkich.

I nie, nie chodzi tu o to, co mogłoby się w tym kontekście narzucać, o prosto rozumianą powściągliwość, nieokazywanie emocji. Najpłodniejszy rozpisał to wszystko bardziej finezyjnie. Więź rodząca się między parą kochanków, ta między ojcem a dorastającą córką, pamięć wdowca o kochanej przez niego niegdyś kobiecie, sytuacja człowieka, który ze względu na zaniki pamięci nie może w pełni zaufać samemu sobie, PTSD, stosunek między młodą adeptką sztuki policyjnej a jej doświadczonym, kibicującym jej karierze przełożonym, wszystkie te elementy, które bądź to już w „normalnym” Mrozowym pisarstwie widzieliśmy, bądź co najmniej możemy się nader dokładnie domyślać (mam tu na myśli czytelników, którzy przeczytali kilka jego książek) jak by w nim wyglądały, w tej powieści są zrobione o kilka stopni zimniej :) Tak jak by były nam pokazane tam, w Remkowych powieściach z akcją w Polsce, tylko kilka stopni Celsjusza idzie w dół :) Tak, dosłownie tak :)

Owszem, napiszę to – dobry warsztat Remka oraz jego talent w tym względzie zagrały tak, jak on chciał.

Za co jeszcze mogę tę powieść pochwalić, i to na bardzo podobnej do tej wzmiankowanej w poprzednim akapicie, zasadzie, to ukazanie stosunków duńsko – farerskich. Bez fajerwerków (jakże by tam one mogłyby się w zimnej powieści pojawić?), bez szarżowania, Najpłodniejszy wygrał swoje. Bo nie ma wątpliwości, że to był jeden z najważniejszych celów Remka, gdy przystępował do pisania „Enklawy”. Czujemy tę podskórną niechęć, brak zaufania, choć (no, w zasadzie) tak zupełnie wprost nie jest to pokazane. Za to również plusik.

I to tyle chwalenia :) No, bo nie da się ukryć, że sam pomysł na intrygę kryminalną to tu nie powala :) Śledczy łażą po świadkach, przepytują ich, starają się kojarzy fakty, wpadają na mylne tropy, a na końcu po prostu okazuje się, że było tak i tak, zabił ten i ten (nawet dwa razy się to w sumie okazuje, przy czym końcowy twist żadnym twistem nie jest, tylko podaniem nam po raz drugi pewnych danych, The End) i tyle. Tak, wiem, to miało zapewne być celowe nawiązanie do skandynawskich kryminałów, które często gęsto tak właśnie wyglądają, może nawet hołd dla nich i ich wpływu na światową literaturę, okej. Notabene Åke Edwardson nawet jest wprost wymieniony w tekście książki (Jo Nesbø dziwo nie). Ale… co z tego, skoro to wciąż nie ratuje samej fabuły, zwłaszcza dla kogoś takiego, jak ja, kto fanem Mroza jest (no, do jakichś tam granic), ale fanem skandynawskiego smędzenia kryminalnego – w żadnym razie nie.

Również jakże twinpeaksowski wątek młodych dziewczyn w niezwykle kłopotliwym inicjacyjnym wieku nie powala, mam wrażenie, że padł on trochę ofiarą faktu, że pisarz uznał, że nie można mieć wszystkiego i, koncentrując się na sprawach, które chwaliłem powyżej, nieco go sobie od początku odpuścił. Jest, ale sam z siebie nijak nie przemawia. No i trochę szkoda, że Najpłodniejszy cofnął się o krok akurat, gdy zaczynało być naprawdę ciekawie w kontekście wykrzyczenia czytelnikowi, jak nieciekawe może być życie na totalnym zad*piu (tak, scena z uciekającą kobietą). A można był naprawdę ładnie ten powieściowy, wszechogarniający, ziąb na chwilę przełamać.

6/10 z dobrodziejstwem wątpliwości, bo to pierwszy tom trylogii i nie wiemy, co się jeszcze z tego wszystkiego wykluje :)

Tak, akurat to Remigiusz Mróz z całą pewnością potrafi robić: tworzyć powieściową atmosferę. Młody autor udowadniał to już setki razy, w cyklu forstowskim naprawdę czuć atmosferę górskich szlaków, w nielubianym przeze mnie cyklu chyłkowym atmosferę warszawskiego światka prawniczego (oraz samej stolicy), w cyklu z Sewerynem Zaorskim - prowincji we wschodniej Polsce itd. I...

Ot, historyjka :) Kryminalna, PRLowsko milicyjna, żeby nie było. Klasycznie kryminalna, z milicjantem i w zasadzie od początku zamkniętą grupką podejrzanych.

Wielkiego wrażenia nie robi, choć widać, że autorowi na nim zależało. Zadaje się właśnie w klasycznej angielskiej literaturze kryminalnej ceniono ten motyw – jeden szczególik naprowadza na rozwiązanie zagadki, które jest zaskakujące (bo wielu podejrzanych, a winnym jest… ;)), tu pisarz wyraźnie chciał do tego nawiązać. Wyszło tak sobie, mnie to zakończenie bynajmniej w fotel nie wgniotło. Tak samo atmosfery Warszawy nie czuć, choć, a jakże, nazwy ulic migają na kartach książki i nawet Plac Dzierżyńskiego si pojawia. Wkurza za to szczerze podejście śledczych do damskiego boksera, który jest jednym z wytypowanych podejrzanych, jakaś ogólna kurtuazja, podczas gdy naprawdę warto by faceta jakoś przycisnąć. Po prostu dla zasady, bo to damski bokser jest, może coś zapamięta, jak milicja… po prostu nie będzie dla niego demonstracyjnie wręcz uprzejma. Może też warto przy okazji spróbować jakoś pomóc osobom z jego otoczenia? Ale nie, oni badają tylko tę konkretną sprawę zabójstwa i „Tak czy inaczej musimy dać mu do zrozumienia, że sprawa jest poważna. Nawet jeżeli tej panience miałby przybyć jeden siniak więcej.” - a „panienka” z własnej woli i narażając się współpracowała z milicją. Szczęściem to zdaje się jedna ze spraw, które się od tego czasu zmieniły.

Atmosfery knajpek i dancingów też tu nie znalazłem, i też mimo starań autora. Nawet aktoreczka od romansu nie ruszała, choć takie aktoreczki mają przecież w podobnego rodzaju literaturze wielki potencjał ruszania :)

Jeszcze większa w sumie szkoda, że pisarz w tak wielkim stopniu darował sobie możliwą konfrontację: zachód – PRL – przedwojenna Polska, niby coś takiego tu miga, są jakieś scenki z każdego z tych równoległych wymiarów, ale jest to wszystko li tylko muśnięte – i tyle.

Nie powiem, że jakaś wielka szkoda czasu, można się pobawić urokiem ramotki, no i po prostu czyta się lekko i szybko, ale na pewno nie jest to specjalnie dobry kryminał.

I… serio taką kontrowersją dla kogokolwiek było dlaczego winna osoba to zrobiła? W PRL kreowanej w tego typu literaturze oni naprawdę mieli jakiś inny system wartości :) No, ale jak prosty gliniarz (choć wtedy chyba to słowo nie było jeszcze w obiegu, gdy idzie o rodzimych stróżów prawa) czyta w czasie wolnym Tomasza Manna (co nie przeszkadza mu oglądać kryminałów w telewizji) to może i w tym uniwersum istotnie nie ma zastosowania zasada „for money” :)

PS: Wtedy utrudniania śledztwa i mataczenie – skoro tylko nie było dziełem samego winnego – nie podlegało dokładnie żadnej karze? Ano tak, bo im zależy przecież tylko na tym, by znaleźć winnego...

Ot, historyjka :) Kryminalna, PRLowsko milicyjna, żeby nie było. Klasycznie kryminalna, z milicjantem i w zasadzie od początku zamkniętą grupką podejrzanych.

Wielkiego wrażenia nie robi, choć widać, że autorowi na nim zależało. Zadaje się właśnie w klasycznej angielskiej literaturze kryminalnej ceniono ten motyw – jeden szczególik naprowadza na rozwiązanie zagadki, które...

„Bardzo dobrze napisane” – to była moja pierwsza myśl po tym, gdy przeczytałem początkowe dwadzieścia – trzydzieści stron tej powieści. Serio, mocno rzucało się to w oczy, gdy obcowałem z początkiem „Wróć przed zmrokiem”. Opisy, dialogi, wprowadzenie czytelnika w sytuację głównej bohaterki, sama konstrukcja fabuły, zwróćcie np. uwagę na tę minizmyłkę pod koniec sceny jej rozmowy z matką – wszystko to, hmmm, epatowało wręcz sprawnością pióra autora. I jednocześnie przez cały ten czas jakoś tak podskórnie czułem, że bardzo ciężko będzie pisarzowi rozciągnąć to na cały ten tekst. Że ciężko będzie Sagerowi sprawić, by całość tak się czytało. Po trosze dlatego, że jest to po prostu obiektywnie trudne, w większym jednak stopniu ze względu na materię, której miała tyczyć ta powieść. Wiedziałem, że głównym motywem – tym, który pojawi się po owej części wstępnej – książki będzie nawiedzony (czy może „nawiedzony”) dom, który to motyw jest w literaturze tak zgrany, tyle razy już przerabiany, że bardzo, bardzo ciężko będzie w tym temacie nie popaść w banał czy w nieoryginalność.

Ciekawe, że mam wrażenie, że autor zdawał sobie z tego niebezpieczeństwa sprawę równie dobrze, jak ja. I chcąc mu jakoś stawić czoła zaczął dorzucać do tej historii tyle dodatków, tyle atrakcji, że głowa mogła od tego rozboleć. Pani policjantka, którą widzimy w dwóch planach czasowych, mini-prawie-romans naszej protagonistki, kolejny romans, ten z przeszłości, który miał się stać źródłem ZUA, którego wszyscy doświadczyli, listy, które bohaterowie pisali wtedy do siebie, no, wszystko, byleby tylko czytelnik nie znużył się tym kliszowym charakterem samego pomysłu na powieść.

I, uczciwie trzeba powiedzieć, jakoś tam mu to wyszło, nie nudziłem się, co najwyżej właśnie miałem lekki ból głowy od tego całego nadmiaru.

Z tymi, wzmiankowanymi już, dwoma planami czasowymi w tym tekście to w ogóle jest ciekawa sprawa. Mamy opowieść snutą przez naszą dzielną bohaterkę – narratorkę i, równolegle, kolejne fragmenty książki napisanej przez jej ojca, opisującej wydarzenia sprzed lat. I mają się one zazębiać. I zazębiają się tam sobie, nie ma jakichś bezpośrednich związków między obiema warstwami narracji. Co natomiast szczególnie interesujące to fakt, że o ile „główna” nić narracyjna jest w zasadzie całkowicie pozbawiona ironii, tego tak charakterystycznego dla anglosaskich autorów literatury popularnej lekkiego śmieszkowania (tzn. te elementy są, tylko właśnie wyłącznie w otwierającej powieść partii tekstu, tej zanim narratorka przeniesie się do nawiedzonego domu), o tyle w książce jej ojca to jak najbardziej się pojawia. Nie jest tego jakoś szczególnie wiele, ale jednak. I, co jeszcze bardziej zaskakujące, mocniej wybrzmiewa ten z końcowych zwrotów akcji, który również to tam się znajduje.

6/10 i to dość naciągane. Można przeczytać, jest w tym nawet jakaś literacka zabawa, ale to wszystko.

„Bardzo dobrze napisane” – to była moja pierwsza myśl po tym, gdy przeczytałem początkowe dwadzieścia – trzydzieści stron tej powieści. Serio, mocno rzucało się to w oczy, gdy obcowałem z początkiem „Wróć przed zmrokiem”. Opisy, dialogi, wprowadzenie czytelnika w sytuację głównej bohaterki, sama konstrukcja fabuły, zwróćcie np. uwagę na tę minizmyłkę pod koniec sceny jej...

Okej, otworzyłem więc tę powieść i pierwsze, co mi się rzuciło w oczy podczas lektury to jakieś takie nader wyraźne zredukowanie warstwy psychologicznej i obyczajowej w tym tekście. Te elementy można było zawsze znaleźć w książkach Gerritsen, prawda? Mieliśmy wgląd w psyche postaci, widzieliśmy ich otoczenie itd. No to tu tak jakby niespecjalnie się to pojawiało. Mamy jedno wydarzenie, potem drugie, trzecie – bardzo klarownie, jasno, sprawnie opisane, zgoda – i to wszystko. I naprawdę konsekwentnie właśnie tego czegoś głębszego mi tu brakowało. Popatrzcie choćby na to, jak mało mamy tu scen interakcji między dwoma protagonistkami tego cyklu, ile ich jest w sumie, a całej powieści, dwie czy trzy? A one przecież potrafiły sobie tak zupełnie szczerze o swoich problemach ze sobą pogadać, dając grunt właśnie pod nasze zbliżenie się do sfery emocji jednej z nich.

Dla jasności: pisarka trochę usiłowała ratować tę sferę swego dziełka, mamy opis przyjęcia u matki naszej dzielnej policjantki czy pierwszoosobową narrację nader-charakterystycznej-postaci w samej końcówce. Tylko, że… no właśnie. To w zasadzie jest miniopis przyjęcia oraz jeden rozdział, też zresztą nastawiony bardziej na relacjonowanie historii, w szczególności dość mocno wymuszonego plot-twistu.

W sumie to w tym kontekście wątek problemów rodzinnych kolegi detektyw Rizzoli naprawdę wygląda na dodany po prostu na siłę. Żeby było cokolwiek.

I to się niestety przeniosło na całą tę powieść. Weźmy ten wcześniejszy twist, około 75 czy 80% akcji – jest, pojawia się nagle i właściwie tyle. Nie powiem, że jest żeby był, bo on może i autentycznie zaskakuje, spełnia wyznaczoną mu przez autorkę rolę wzmaczniacza i potrząsacza akcji (no, mooooże), chodzi o co innego. No, po prostu po tym, jak się pojawia niespecjalnie go przetrawiamy. Odnotowujemy fakt, że mamy tam to zaskoczenie i tyle. W szczególności leży w tych scenach zaś to, o czym pisałem powyżej, cała warstwa psychologiczna zachowania się kluczowej dlań postaci. I jest to tym bardziej dojmujące, gdy przypomnimy sobie, jak ważnej relacji międzyludzkiej to zachowanie się tyczyło.

I konsekwentnie – o zwyczajach starożytnych Egipcjan, ich religii, znaczeniu mumifikacji dla nich, wszystkim tym, co miało grać pewną rolę w książce, jestem tego praktycznie pewny, nie dowiadujemy się prawie niczego. Dziwi to tym bardzie, że te zaczątki fragmentów poświęconych tej problematyce są naprawdę fajne i, no właśnie, zachęcające. Chętnie byśmy się jeszcze czegoś dowiedzieli. Wiem, to thriller czy tam kryminał, nie podręcznik, ale w literaturze popularnej jest też miejsca na popularyzowanie tego typu tematów, serio.

Wątek Klubu Mefista miga :) Tak, to właściwe słowo. Podobnie nieszczęśliwy romans Maury. Wreszcie sama tytułowa mumia niespecjalnie intryguje, tego, o co z nią szło dowiadujemy się zwyczajnie zbyt szybko, pisarka totalnie nie daje sobie miejsca, by jakoś tym tematem z nimi pograć. Zresztą to zdaje się nie pierwszy taki raz w pisarstwie Gerritsen.

5/10, powieść ratuje w jakiejś tam części sprawne pióro pisarki, wzmiankowana już powyżej przejrzystość tekstu.

Okej, otworzyłem więc tę powieść i pierwsze, co mi się rzuciło w oczy podczas lektury to jakieś takie nader wyraźne zredukowanie warstwy psychologicznej i obyczajowej w tym tekście. Te elementy można było zawsze znaleźć w książkach Gerritsen, prawda? Mieliśmy wgląd w psyche postaci, widzieliśmy ich otoczenie itd. No to tu tak jakby niespecjalnie się to pojawiało. Mamy jedno...

Izabeli Janiszewskiej bardzo zależało na tym, żeby było misternie.

Tak, nader wyraźnie rzuca się to w oczy podczas lektury. Tym wyraźniej, że autorka tka tu aż dwa płótna. Z jednej strony prowadząc narrację w dwóch planach czasowych chce, by czytelnik układał powieściowe puzzle, domyślał się i spekulował na temat tego, jak obie historie się wzajemnie uzupełnią, drugiej zaś pragnie też, byśmy widzieli ludzi złapanych w sidła fatum, nie mogących samemu decydować o swoim losie. Byśmy naprawdę poczuli, że stworzone przez nią postacie starają się jakoś z tego uwikłania wyzwolić i ponoszą (a może jednak nie?) klęskę. Uwikłania spowodowanego po części przez ich pochodzenie społeczne (tak, są opisy sfer najniższych), po części przez układy międzyludzkie, po części wreszcie przez wcześniejsze czyny samych ludzi. Do czasu idzie jej to jakoś, mimo co najwyżej nieco ponad przeciętnego stylu pisarki i wplatanych w tekst śmiesznych wręcz czasem ozdobników stylistycznych (mój ulubiony to chyba "Był tylko strach. Wyślizgujący się pod ubranie jak wąż o wilgotnej skórze" (str. 126.)), kupujemy co do zasady te jej starania. Rzecz charakterystyczna, że zaczyna się to wszystko pruć w nader konkretnym momencie: nieco przed połową akcji. Wtedy to pojawia się motyw tak naciągany, tak niewiarygodny, tak głupi po prostu (tak, tak, mam tu na myśli sprawę z kurtką), że to aż szokuje. I potem jest tego stopniowo coraz więcej, końcówka cała stoi już pod znakiem niewiarygodnych zbiegów okoliczności i megahipernaaciągania, tak, owszem, to właśnie słowo musi się tu pojawić.

Gorzej, że w tym wszystkim niknie główna powieściowa tajemnica - sprawa tajemniczego wymyślonego (?) przyjaciela syna głównej bohaterki. To co wcześniej dostajemy na jego temat jest naprawdę intrygujące i ciekawe, rzecz interesująca: gdy opowiada o nim sam Benio jest co najwyżej przeciętnie, ale gdy Julia rozmawia na jego temat z innymi postaciami, gdy słyszymy spekulacje na jego temat, wtedy robi się naprawdę ciekawie. Tylko... w takim razie czemu jest tych rozmów i domysłów aż tak mało? Gdy zaś wreszcie przychodzi do rozwiązania tego wątku - cóż, rozczarowanie jest totalne. To, co dostajemy poraża miałkością, a do tego o pewnej liczbie rzeczy (rysunki małego, tak podkreślane wcześniej przecież) pisarka zdaje się po prostu zapomnieć.

Co się w powieści natomiast udało, to sceny policyjnych przesłuchań i późniejszych przypuszczeń snutych przez funkcjonariuszy. Po raz kolejny coś wartego odnotowania - to już których polski kryminał/thriller/sensacja, który czytam, w którym stróże prawa są totalnie w tle, a jednocześnie sceny z nimi są jednymi z lepszych w powieści. Ciekawa tendencja.

Swoją drogą to narzuca się jeszcze jedno pytanie do autorki: skoro już miała dwa plany czasowe, dwa (wzmiankowne w drugim akapicie) założenia powieści i do tego kupę spraw, postaci i wątków, to po co jeszcze dodawała do tego pod koniec całą tę telenowelę, z "Jaś kochał Basię, Basia Wojtka, a Wojtek wahał się między nią a Anią"? Po co było dorzucać jeszcze jeden grzybek w ten barszcz? No, ale tu mam wrażenie, że znam odpowiedź: po prostu tak jej się pisało i nie umiała inaczej :)

Aż 5/10 głównie za kilka ciekawych, intrygujących scen z pierwszej połowy powieści i nieźle, bez niepotrzebnych fajerwerków, oddany klimat lat dziewięćdziesiątych w scenach flashbackowych.

PS: jeszcze jedna intrygująca rzecz - co najmniej kilka razy pada w książce słowo "niewybaczalne". Tytuł zdecydowanie najlepszej z powieści Janiszewskiej. Zrobiła to celowo? Jak myślicie?

Izabeli Janiszewskiej bardzo zależało na tym, żeby było misternie.

Tak, nader wyraźnie rzuca się to w oczy podczas lektury. Tym wyraźniej, że autorka tka tu aż dwa płótna. Z jednej strony prowadząc narrację w dwóch planach czasowych chce, by czytelnik układał powieściowe puzzle, domyślał się i spekulował na temat tego, jak obie historie się wzajemnie uzupełnią, drugiej zaś...