Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„Czy Jeffrey Archer jest naiwny?”

To pytanie towarzyszyło mi podczas lektury „Córki Marnotrawnej”. Serio, ciężko mi było znaleźć na nie odpowiedź. Niektóre biznesowe, a w jeszcze większym stopniu polityczne, rozgrywki były ciekawe i nawet względnie niebanalne, inne zaś właśnie uderzająco naiwne. I naprawdę ciężko mi było znaleźć odpowiedź na pytanie o to, które z nich przeważały. Może zresztą to wrażenie potencjalnej naiwności nie nasuwałoby mi się tak jednoznacznie – bo, powtórzę to, część spośród intryg i podchodów były w tej powieści autentycznie zajmujące i wciągały – gdyby nie fakt, że w tym uniwersum można dosłownie ustawą znieść ubóstwo :) Uchwalić jeden akt prawny, do pracy nad którym zainspirowała naszą panią senator przypadkowa rozmowa z człowiekiem potrzebującym pomocy, i sprawić, że osoby z tej co on grupy już tej pomocy nie będą tak mocno potrzebowały.

Tak, polityka dominuje mocno końcowe partie tej powieści, tak mocno, że tuż po zakończeniu lektury dość trudno uwierzyć, że wchodzi ona na pełnej dość późno, tak w sumie to gdzieś około ostatniej jednej trzeciej tekstu. Moment ten jest zresztą w książce nader wyraźnie zaznaczony, no, ale zaraz po odłożeniu jej na półkę trochę ciężko w to uwierzyć. Ciekawe natomiast, że jest także coś, a raczej ktoś, kto równie wyraźnie dominuje początkowy etap tekstu, ten poświęcony dzieciństwu i dojrzewaniu Florentyny – jej angielska guwernantka. Tak, ta postać, niewymieniona ni razu w „Kane’e i Ablu”, tu rzutuje na wszystko. Nie wiem, czy autor chciał, by ta część jego dziełka taka właśnie była – brytyjska, jak z jakiejś klasycznej, powstałej w tym kraju powieści o młodej dziewczynie – wiem, że taka właśnie w znacznej części jest. I to przez tę właśnie postać, jej zachowania i to, co swojej podopiecznej przekazuje. I kupujemy to, jej manieryzm nie razy zbytnio, lubimy ją, jest tak, jak pisarz chciał by było.

W ogóle o sporej liczbie rzeczy w tej książce można tak powiedzieć – kupujemy to. Popatrzcie na sferę uczuciową Florentyny: to, jak rozmawia ona z mężczyzną, którego kocha, jak wciąż podkreślają to łączące ich uczucie – wszystko to miało wielki potencjał, by na dłuższą metę wkurzać. A nie wkurza, wierzymy w tę miłość, widzimy siłę tego uczucia. Podobnie na plusik zaliczam to, że główna bohaterka bynajmniej nie zawsze wygrywa, ba, ponosi też w życiu olbrzymie straty, oraz że nawet, pod wpływem zdobywanej o świecie wiedzy, zmienia poglądy – i to już będąc w Kongresie.

Swoją drogą dopiero teraz rozumiem, czemu Remigiusz Mróz określa zdaje się Jefferey Archera jako jednego ze swoich najważniejszych literackich mistrzów – liczba ciekawostek i przede wszystkim efektownych cytatów z amerykańskich polityków w „Córce…” zbliża się do tej z powieści Najpłodniejszego. Ale moim zdaniem nasz rodak robi to nie tyle może lepiej, ile bardziej efektownie. Bardziej, cóż, w stylu literatury popularnej.

PS: W tym czasie Demokratka będąca katoliczką i startująca do Kongresu z Illinois (obecnie jeden z najbardziej progresywnych stanów w USA) musiała się tłumaczyć z tego, dlaczego nie jest w stu procentach pro-life i dopuszcza wyjątki w których aborcja może być uzasadniona, dziś coś absolutnie niewyobrażalnego.

„Czy Jeffrey Archer jest naiwny?”

To pytanie towarzyszyło mi podczas lektury „Córki Marnotrawnej”. Serio, ciężko mi było znaleźć na nie odpowiedź. Niektóre biznesowe, a w jeszcze większym stopniu polityczne, rozgrywki były ciekawe i nawet względnie niebanalne, inne zaś właśnie uderzająco ...

Rozwiń

Zwiń

Dwie rzeczy trzeba tej powieści oddać:
1) Ma naprawdę dobry początek. Mocny, świetnie napisany, wciągający, sprawiający, że chce się czytać, że chce się obcować z tym światem, wykreowanymi przez Miniera bohaterami i zdarzeniami,
2) To początkowe wrażenie udaje się autorowi rozciągnąć na nieco dłuższy czas, nie znika ono po pierwszych kilku czy chyba nawet kilkunastu stronach. Ciekawe, że dość trudno podać konkretny moment, kiedy to już go nie ma, jego wygaszanie trwa na tyle długo, że nie zauważamy tej chwili. Tej, gdy przestaje być „mocno”, ale i tej, gdy tekst nie jest już po prostu tak sprawnie napisany.

I to w sumie tyle, gdy idzie o to, co mogę dobrego o „Lucii” napisać :) Poza tym, cóż, wieje z niej schematyzmem, przewidywalnością, i – od owego nieokreślonego momentu – przeciętnością. Pisarz oczywiście podejmuje dzielną walkę z tymi elementami, mnożąc zwroty akcji (czy też raczej cosie, które mają owe zwroty akcji przypominać) dodając coraz to nowe postacie, lokacje, teorie, miniwykładziki o historii sztuki (choć ten element tak naprawdę totalnie olewa, zwłaszcza na tle tego, jakie znaczenie sztuka miała mieć w tej powieści, szkoda, gdyby była tu jakakolwiek wiedza na temat barokowego malarstwa hiszpańskiego, nawet nie dobrze podana, jakakolwiek, to naprawdę wzbogacałoby tę książkę), nagle pojawiające się przemyślenia na temat języka ciała, dynamiki relacji w grupie studentów itd. Robiąc tak naprawdę kaskady tego wszystkiego, zwłaszcza owych usiłowań tworzenia zwrotów akcji, ale totalnie bez jakiegoś pomysłu, jak to wszystko ze sobą połączyć.

Swoją drogą to można by się zastanawiać, czy w ten sposób autor nie próbował czegoś przed czytelnikiem zasłonić. Ukryć czegoś, w szczególności może jednej, rzucającej się w oczy cechy tego swojego dziełka – uderzającej wręcz głupoty dużej części bohaterów. Serio ludzie z takimi brudami w kartotekach tak bardzo nie uważaliby, by to wszystko nie powychodziło na jaw? Naprawdę tak ciężko było pewne sprawy pokojarzyć (no choćby to, że ta postać to ta postać)? Mam jednak wrażenie, że nie, kaskady swoją drogą, głupota (której pisarz chyba zwyczajnie nie zauważał) – swoją.

Na tym tle ciekawie wypada tytułowa Lucia, która ma zdaje się stać się główną postacią całej kryminalno-sensacyjnej serii. Dowiadujemy się o niej sporo, jednocześnie zaś Minierowi udaje się nie epatować nas informacjami o niej. I kupujemy ją jako postać, z jej zdolnościami i słabościami, za to plusik. Choć… w pewnymi momencie nasza dzielna policjantka zabiera pewną rzecz z miejsca zbrodni (jednego z wielu miejsc zbrodni w tej pełnej kaskad powieści :)) ) z myślą „Potem to tam z powrotem podłożę i adwokat przestępcy nie będzie się mógł powołać na to, że zdobyłam ten dowód nieoficjalnie”.

…
…
…

Dosłownie tak właśnie robi.

W jednej z powieści Tany French policjant, w identycznej sytuacji, najpierw długo hamletyzował nad swoją decyzją, a potem postanowił, że po tej sprawie odchodzi ze służby, bo okazał słabość charakteru i w przyszłości nie będzie dawał gwarancji rzetelnego prowadzenia spraw. Lucia po prostu to robi i jest zadowolona z siebie.

Serio?

Dwie rzeczy trzeba tej powieści oddać:
1) Ma naprawdę dobry początek. Mocny, świetnie napisany, wciągający, sprawiający, że chce się czytać, że chce się obcować z tym światem, wykreowanymi przez Miniera bohaterami i zdarzeniami,
2) To początkowe wrażenie udaje się autorowi rozciągnąć na ni...

Rozwiń

Zwiń

Jeffrey Archer potrafi gawędzić. I w swojej najsłynniejszej zdaje się powieści nijak się z wykorzystaniem tej swojej umiejętności nie kryguje. Tak, z pewnością w tej książce jest dużo słów. Również wiele zdań, konstrukcji gramatycznych, także np. aluzji i nawiązań do historii politycznej USA z czasów, gdy działali obaj główni bohaterowie powieści. Dużo… może za dużo?

Sławny niegdyś serial będący ekranizacją „Kane’a i Abla” oglądałem co prawda wiele lat temu, ale pamiętam, że tam naprawdę się czuło emocje rozkwitające coraz to między oboma panami. Naprawdę widziałem tę nienawiść, rywalizację i całą resztę (bo to przecież nie od zawsze była nienawiść i rywalizacja). Tu… no właśnie, jakoś tak miałem przez cały czas wrażenie, że ten element zanika w owej powodzi słów. Swoją drogą może także w mnogości wydarzeń, jeżeli mamy przedstawione całe życie dwóch osób, to musi być tego wiele i może ciężko, by coś nie znikło, ale, no właśnie, w serialu chyba udało się tego uniknąć. Tak samo trochę ginie w tekście tej powieści opis Wielkiego Kryzysu, który powinien być powieściowym kontrapunktem (a moim zdaniem nie bardzo jest), ale też czymś, czemu przyglądamy się z fascynacją i „z otwartymi ustami”. A autorowi wyszło po prostu jedno z wielu wydarzeń do odfajkowania w tekście i tyle. Serio, brakowało mi mocno plastyczności opisu, przy tak wdzięcznym do plastycznych opisów przecież temacie. Czy np. końcowa kwestia nominacji dla Abla – pojawia się ona znikąd i tak samo niknie. To pierwsze mogę jeszcze wybaczyć, są poszlaki, że pisarz zrobił to celowo, to drugie nie bardzo. Jej utrata nie jest dla naszego emigranta takim problemem, taką porażką, jaką powinna być dla dramaturgii akcji. Ani też taką, jaką byłaby, gdyby nie był on tylko postacią literacką.

I, owszem, dość znacząco lepiej czytało mi się wczesne partie powieści, nim jeszcze drogi obu „braci” się ze sobą skrzyżowały. Zwyczajnie dlatego, że tam było na wszystko jakoś tak więcej czasu. Nawet na potworności, które były w tym czasie udziałem Abla.

Ale podkreślmy to – odnoszę wrażenie, że gdy nabiorę do powieści trochę dystansu, to to wszystko zyska w moich oczach. Właśnie ze względu na rozmiar Archerowego dzieła, ale też na jego wymiar. Prawdę mówiąc już teraz, zaraz po zakończeniu lektury, mam ochotę od czasu do czasu wracać do losowo wybranych partii „Kane’a i Abla” – to chyba silna poszlaka, że pozycja ta nie przypadkiem w wielu kręgach uchodzi już za klasykę.

W recenzjach powieści powraca często stwierdzenie, że obaj panowie byli niezwykle, niesamowicie wręcz toksycznymi ludźmi. Mój odbiór tego elementu powieści to dość ciekawe zagadnienie. Bardzo długo w ogóle nie zauważałem tej ich cechy, zachowywali się jak normalni nielaluśowie :) Okej, nie byli święci, ale na pewno nie byli nieprzyjemnymi czy właśnie toksycznymi ludźmi. Pod koniec, ale to w mniej niż dwudziestu ostatnich procentach tekstu problem zaczął się pojawiać z naprawdę sporą siłą. Nie wiem, czy Archer nagle sobie o nim przypomniał, czy jak, nie wnikam.

Jeffrey Archer potrafi gawędzić. I w swojej najsłynniejszej zdaje się powieści nijak się z wykorzystaniem tej swojej umiejętności nie kryguje. Tak, z pewnością w tej książce jest dużo słów. Również wiele zdań, konstrukcji gramatycznych, także np. aluzji i nawiązań do historii politycznej U...

Rozwiń

Zwiń

Ej, czy Coben w swoich pozostałych kryminałach czy thrillerach też tak bardzo starał się rozłożyć przed czytelnikiem literackie puzzle? Sprawić, byśmy składali fragmenty układanki, zastanawiając się, jak je do siebie dopasować? Serio, nie raz i nie dwa widziałem już u niego najbardziej podstawową zagrywkę zastosowaną w tej powieści: śledzimy losy większej liczby postaci i w finale łączą się one ze sobą, tak, że wszystko układa się jednocześnie w miarę spójnie, logicznie i jakoś tam poruszająco. To w sumie wręcz znak rozpoznawczy tych najlepszych, spośród dziełek tego pisarza („Na gorącym uczynku”, „Zostań przy mnie”). Okej, ale jakoś tak nigdy jak dotąd nie miałem w trakcie lektury jego książek tego wrażenia puzzlowości.

Co ciekawe nowoangielski autor nijak się tu nie krępował i obok kryminalnych kazał nam też składać, znajdujące się na trochę innym poziomie, puzzle tyczące życia osobistego postaci. Tę różnicę między oboma układankami nawet dość wyraźnie widać w tekście (dla mnie takim momentem, w którym uświadomiłem sobie tę dwupłaszczyznowość była scena z samochodem zwalniającym prędkość jazdy przed czyimś domem). I nijak to nie zgrzyta, nijak nie odczuwamy dysonansu, nijak nawet nie czujemy przesytu takim charakterem powieści. Znać tu rękę mistrza :)

Dobra, to teraz postawmy nieco szersze pytanie: czy pisząc w ten sposób Coben zyskał coś jeszcze więcej, jakiś literacki naddatek. Cóż, na pewno nie w tej najbardziej podstawowej sprawie, w kwestii ucieczki od najpoważniejszego zarzutu stawianego jego pisarstwu („jego fabułki zapomina się pięć minut po odłożeniu książki na półkę”). Minęło pięć minut odkąd zakończyłem przygodę z „Zachowaj spokój” i już nie do końca pamiętam, o co w tej książce chodziło :))))) Jeśli jednak nie brać pod uwagę tego jakże drobnego szczególiczku, to jest już naprawdę dobrze. Układamy sobie całą tę historię w głowach tak, jak autor sobie to zaplanował, wyciągamy wnioski, dajemy się lekko zmylać, wreszcie widzimy, jak losy dobrych i złych ludzi przeplatają się czasem w inny sposób, niż moglibyśmy się spodziewać (a to w sumie też jest jakiś tam warty uwagi literacki naddatek). Ba, w końcówce nawet lekko się wzruszamy (scena nauczyciel vs matka, na mnie podziałało), a to przecież o to chodzi w tych końcowych scenach spotkań postaci.

Generalnie cechą rozpoznawczą tej powieści jest to, że z jednej strony jest tu naprawdę wiele rzeczy, wątków, osób, przemyśleń (i filozofuje intensywnie główna negatywna postać), nawet miejscówek (od kancelarii Hester Crimstein, ba, nawet od luksusowego hotelu, po zaułki w dzielnicy nędzy), z drugiej zaś nie męczy nas to w żadnym stopniu i w sumie to chcielibyśmy tego wszystkiego jeszcze więcej. Za to daję tej książce aż, mocno, mocno naciągane 8/10.

Aha, charakterystyczny, ironiczno-śmieszkowaty styl Cobena też tu oczywiście jest, choć nieco stonowany.

A tak swoją drogą, to dobrze by było, by Mróz przeczytał „Zachowaj spokój” i spróbował się nauczyć od amerykańskiego kolegi po piórze, że jednak można tworzyć niewkurzające a jednak jak najbardziej podmiotowe w tekście dzieci.

Ej, czy Coben w swoich pozostałych kryminałach czy thrillerach też tak bardzo starał się rozłożyć przed czytelnikiem literackie puzzle? Sprawić, byśmy składali fragmenty układanki, zastanawiając się, jak je do siebie dopasować? Serio, nie raz i nie dwa widziałem już u niego najbardziej pod...

Rozwiń

Zwiń

Czasem jest tak, że autorowi czy autorce danej powieści bardzo zależy na tym, by tworzony przez niego czy ją tekst był bardzo przejrzysty, „łatwy w odbierze”. Taki ktoś stara się o to bardzo, bardzo i w końcu okazuje się, że te starania owej osoby zdominowały książkę w takim stopniu, że dokładnie wszystko w niej jest nimi „zarażone”. Wszystko - także te elementy, które tymi staraniami objęte nie były. Brzmi skomplikowanie i tak, że trudno ogarnąć ocb? :) No to jeżeli tak, to zapraszam do lektury „Trzcinowiska”, bo to jest dokładnie ten wypadek :)

Tak, to się mocno rzuca w oczy od początku lektury: jest jak w stereotypowej powieści dla nastoletnich dziewcząt :) Przyjemnie i gładko. I, owszem, tak, że te cechy odczuwamy także tam, gdzie odczuwać ich ewidentne nie powinniśmy. No, popatrzcie na tę początkową scenę niby-łóżkową. Czy tylko mi wyglądała ona, jak jakieś nawiązanie do gatunku noir, w ogóle do twórczości Raymonda Chandlera? Prywatny detektyw w łóżku z nieznaną dziewczyną, ten obrazek może budzić takie właśnie skojarzenia – jednocześnie zaś styl poraża ową dziewczętością. Tak, owszem, jest to uderzający wręcz dysonans. Potem zresztą autorka stara się w pewnym dalszym momencie teksty usprawiedliwić przez chwilkę to wydarzenie i wychodzi to w sumie jeszcze zabawniej.

I taka jest już cała ta powieść: z jednej strony owa specyficzna lekkość stylu, z drugiej morderstwa (tak, Wójcik chyba przeczytała w jakimś poradniku dla aspirujących adeptów sztuki pisarskiej, że nic tak nie podkręca kryminału jak drugi trup już w trakcie akcji i dokładnie się do tej porady zastosowała), rodzinne tajemnice, zderzenie praktyki policyjnej z lat dziewięćdziesiątych z tą dzisiejszą, tajemnice lekko szemranych, mniej lub bardziej prowincjonalnych biznesmenów. Wszystko to przelatuje przez nas, bo styl, tworzony przez pisarkę tak, by totalnie nie stawiał czytelnikowi oporu, przekłada się, „promieniuje”, na te elementy. No, może dramat rodziny trochę pod koniec czujemy, ale tylko na zasadzie przejścia ilości w jakość, mamy tu tyle takich elementów – i, uczciwie trzeba przyznać, autorka konsekwentnie unika epatowania, nie ma w tej książce przemocy domowej, czy molestowania seksualnego (jego to w zasadzie nie ma, jest maleńki rysik, umiejscowiony jednak, podkreślmy to, poza środowiskiem domowym) – że ciężko, by to trochę nie zadziałało. Ale, naprawdę, tylko trochę.

Choć, jak nad tym z perspektywy pomyśleć, to to, co się działo w tej rodzinie rzeczywiście było… niebanalne. Za to w sumie dodaję punkcik.

Ciekawie na tym tle wygląda kreacja głównego bohatera, który ma się stać główną postacią całego cyklu. Widać, że Wójcik bardzo chciałaby zastosować tu metodę „Show, don’t tell”, pokazać nam, jaki on jest wspaniały i super, bez mówienia o tym jaki on jest wspaniały i super wprost. I przez cały czas mamy wrażenie, że to jest takie „Chciałabym, a boję się” :) Z początku elementy mówienia o tym wprost pojawiają się w tekście, potem znikają, niby dalej się czegoś o naszym detektywie dowiadujemy, ale wiele tego nie ma, tak, że w sumie pozostaje nam wierzyć w to, co pisarka z początku powiedziała nam bezpośrednio. I w tym wszystkim ginie nawet to końcowe przybrudzenie go. Pod koniec Zamojski robi coś, cóż, obiektywnie dość złego, co więcej jednak coś, co taki Myron Bolitar, czy inny Jakub Mortka uznaliby za czyn bardzo, bardzo podły. Coś od czego nie podawaliby mu ręki i nie przyjęli go do Klubu Wspaniałych Powieściowych Śledczych. I robi to bez zmrużenia oka, bez chwili wahania. Ma ta zagrywka spory potencjał pisarski i… i przelatuje przez nas, ledwo to dostrzegamy.

W sumie to nawet elementy umiejscowienia powieściowego świata w naszej rzeczywistości (w pewnym momencie jest mowa o pewnym głośnym wydarzeniu u jednego z naszych sąsiadów ze wschodu) są w „Trzcinowisku” zrobione tak, że kojarzy nam się hasło „Chciałabym a boję się” – jest jakaś tam wzmianeczka i tyle.

Powyżej użyłem w odniesieniu do tej powieści słowa „niebanalne”. Niech więc tu, w finale tej recenzji, końcowy jej wniosek wybrzmi nader jasno: cała intryga jako taka poraża wręcz w tej książce banalnością i sztampowością. Od początku domyślamy się, co się tam wydarzyło i rozwiązanie fabularnie nie zaskakuje nas w żadnym stopniu. Pod tym względem pisarka nie postarała się nijak, ten, wzmiankowany już rodzinny element ratuje tę sytuację w niewielkim tylko stopniu. Jest to tym bardziej uderzające, że totalnie na marginesie powieści znajduje się o wiele potencjalnie bardziej interesująca sprawa zaginionego motocyklisty, ledwo przez Wójcik tknięta.

Czasem jest tak, że autorowi czy autorce danej powieści bardzo zależy na tym, by tworzony przez niego czy ją tekst był bardzo przejrzysty, „łatwy w odbierze”. Taki ktoś stara się o to bardzo, bardzo i w końcu okazuje się, że te starania owej osoby zdominowały książkę w takim stopniu, że do...

Rozwiń

Zwiń

Okej, trzeba rozpocząć od stwierdzenia faktu, że jest taka jedna pewna, niezaprzeczalna konkluzja związana z tym tekstem. Wniosek, z którym wszyscy się chyba zgodzą, który nie wzbudzi prawdopodobnie żadnych kontrowersji.

To jest teledysk.

Zmontowany klip, niczym ze złotej ery MTV, jakieś dwie-trzy dekady temu. Sposób pisania, przedstawiania wydarzeń, wtręty odautorskie, uwagi czynione przez narratora (tak, to chyba w tym wypadku adekwatniejsze słowo niż „przemyślenia” :)), to, jak zredukowano (choć nie wyzerowano, ona tu jakoś tam jest) psychologię postaci, ich wprowadzanie i wyprowadzanie z tekstu – wszystko to konsekwentnie buduje ową teledyskową formę „Czarnej Wilczycy”.

Co natomiast ciekawe, to to, że o ile ten ogólny charakter powieści nie ulega według mnie wątpliwościom, o tyle bardzo trudno rozstrzygnąć, w jakim stopniu przekłada się on na konkretne cechy tej książki. Popatrzcie np. na to, w jakim stopniu ograniczono tu, wbrew wszystkiemu temu, czego moglibyśmy się spodziewać, rolę tytułowej bohaterki i tego, co jest z nią powieściowo związane – pojawia się raptem kilka razy, no, właśnie, miga nam tylko, tak ona sama, jak i jej charakter, to, co ją wyróżnia, nawet ten niby wielki plot twist z nią związany ledwo właściwie odnotowujemy, ale… ale naprawdę trudno powiedzieć, w jakim stopniu jest to wina owego sposobu, stylu w jakim jest to napisane, w jakim zaś po prostu tak wyszło i tyle. Bo, serio, czytając czasem miałem wrażenie, że podobnie byłoby i gdyby Gómez-Jurando pisał normalnie, po chwili zaś (choć chyba jednak nieco rzadziej), że powoduje to właśnie ten teledyskowy charakter jego dziełka.

I tak było ze wszystkim tu, na czele z faktem, kto okazał się być tym winnym. Interesujące, że przeniosło się to nawet na naszą główną parkę śledczych. Pierwszą część tej serii czytałem już jakiś czas temu, ale mam wrażenie, że tam spor dowiedzieliśmy się o Antonii, jej widzeniu świata itd. Tu jest tylko info, że zna wiele języków obcych, lub pojedyncze słowa z nich (a właśnie, w „Czerwonej Królowej” był w ogóle ten element? czy tu się nagle pojawił, bo autor uznał sobie, że fajnie by było, gdyby wykreowana przez niego jakże niezwykła postać miała dodatkowo i taką cechę?) i jedno, jedyne przypomnienie, że „jej umysł jest jak dżungla pełna małp” (tj. małpy akurat pokazują się często, przypomnienie samo w sobie jest jedno). Jon również nie jest już modnisiem i w ogóle jego cechy jakoś wyparowały, jest, no, wiernym giermkiem Antonii (choć akurat nawet i to wiernogiermkowstwo nie przemawia tu do nas tak naprawdę).

Powyżej ten zarzut chyba nie do końca wybrzmiał, więc powtórzmy to: biorąc tę książkę do rąk możemy, jako czytelnicy, liczyć na jakąś konfrontację między Czerwoną Królową a Czarną Wilczycą. Spodziewamy się i mamy wszelkie prawa się spodziewać jakiegoś postawienia ich naprzeciwko siebie, może nawet ich pojedynku jeden na jednego, fizycznego, czy intelektualnego. Ba, są partie tekstu, w których pisarz zdaje się budować podwaliny pod coś takiego właśnie. A potem nijak tego nie otrzymujemy, w żadnym stopniu. Rozczarowanie? Moim zdaniem tak, tym bardziej, że jest to trochę poświęcone na ołtarzu tego wielkiego w zamierzeniu Gómeza-Jurando plot twistu, który to plot twist też żadnego wrażenia nie robi.

Po zakończeniu lektury w głowie zostaje nam tylko to ogólne wrażenie teledysku, sztampowy opis rosyjskiej mafii, kilka głupotek (tak, na pewno tak trudno się było domyślić, że to była pralnia pieniędzy, nie wystarczyło średnio inteligentnej osobie spojrzeć na szyld, by się tego z miejsca domyślić, jasne), totalnie na siłę zrobiony cliffhanger na końcu i, akurat dla odmiany ciekawa i nieźle podana, historyjka o żydowskim sklepikarzu. Mało.

Okej, trzeba rozpocząć od stwierdzenia faktu, że jest taka jedna pewna, niezaprzeczalna konkluzja związana z tym tekstem. Wniosek, z którym wszyscy się chyba zgodzą, który nie wzbudzi prawdopodobnie żadnych kontrowersji.

To jest teledysk.

Zmontowany klip, niczym ze złotej ery MTV, jakieś...

Rozwiń

Zwiń

Ta powieść to choinka. Taka świąteczna, bożonarodzeniowa :) Tak, przez cały czas spędzony z „Pacjentem” miałem taki właśnie obrazek przed oczami – niezbyt imponująca, cherlawa sosenka uginająca się pod ciężarem przeładowania zdecydowanie zbyt licznymi i dość kiczowatymi bombkami, łańcuchami i świeczkami. Banalna, porażająco wręcz banalna historyjka upstrzona tu została taką liczbą ozdobników, świecidełek i fajerwereczków, tyloma atrakcjami, że to głowa mała. I jestem naprawdę mocno przekonany, że tak to właśnie w tym wypadku wyglądało - autor, któremu inteligencji i zdolności krytycznego spojrzenia na rzeczywistość nie można zapewne odmówić, widział, że sam pomysł na ten tekst razi wręcz trywialnością i brakiem oryginalności (swoją drogą to można o nim poza tym powiedzieć jeszcze to, że jest fajnistyczny w takim nie najlepszym, ale też nie najgorszym tego pojęcia znaczeniu, wrócę jeszcze do tego elementu), więc postanowił podorzucać doń istne multum tego typu elementów, by jakoś to przykryć. I mniej nawet chodzi mi o pościgi, strzelaniny (swoja drogą to ta końcowa rozróba tak totalnie tu nie wyszła, że szok), trupy znajdowane w dziwnych miejscach, choć tego wszystkiego mamy tu rzecz jasna dostatek. Bardziej o samą atmosferę tej książki, to np., w jaki sposób są wprowadzane postacie i w jaki sposób dowiadujemy się o nich tego, czego się o nich dowiadujemy.

I wiecie co? Mam ogólne wrażenie – po przeczytaniu potężnej liczby dwóch powieści hiszpańskiego autora - że to jest właśnie to, co odróżnia go od tych naprawdę dobrych pisarzy tworzących literaturę bardzo-bardzo-bardzo-bardzo popularną. Mróz, Coben czy Moss właśnie nie potrzebują tych „bombek”. Świetnie sobie przyrządzając ów literacki fast food radzą bez nich. Smażą go właśnie w samej opowieści, w samej fabule, umiejąc ją stworzyć tak, by wciągała czytelnika i dostarczała mu popularnoliterackiej satysfakcji czytelniczej. I tak, że ozdobniki, które do swoich dziełek rzecz jasna również dorzucają, są w nich… no, właśnie ozdobnikami, a nie sednem danego tekstu. Wzbogacają go (zazwyczaj wzbogacają w ramach tej fastfoodowości, tak, owszem, nie zaprzeczam temu), ale nie stanowią jego istoty.

A tej sztuki Juan Gómez-Jurando nie opanował i, mam wrażenie, nie ma zamiaru nawet spróbować opanować.

Gorzej, że w tym podniesionym do kwadratu fajniźmie – pamiętajcie, tu fajnistyczny jest i sam pomysł na powieść i owe jakże liczne dodatki do niego – ginie prawie cały potencjał ciekawych rzeczy. Kate, chcąc ratować bliską sobie osobę, robi pod koniec coś potwornego, jedną z najgorszych rzeczy, jaką może zrobić człowiek, trochę zaczynamy się zbliżać do tego, jakim dramatem to musiało być dla niej (bo przecież nie jest ona w żadnym razie kimś złym) – i na tym zaczynaniu się wszystko kończy, w żadnym razie tego tak naprawdę nie czujemy. Jim widzi szamotaninę swojego zięcia, usiłuje ją jakoś zinterpretować, pojąć, wyraźnie odbija się ona na nim – i, podobnie, co najwyżej przez moment zbliżamy się do tych jego przeżyć. A sam główny bohater-narrator? Czuliście choć przez moment tak naprawdę jego rozterki? Szerzej: obchodził was na serio jego los, choć przez chwilę?

Tak w ogóle to wręcz interesujące, z jaką konsekwencją giną w tym też próby nawiązania do popkultury, te zupełnie marginalnie pojawiające się wzmianki o Jacku Bauerze itd. I w sumie nawet ten końcowy niby-pseudo-twist nijak nie wybrzmiewa.

PS: Swoją drogą to ciekawe, jak bardzo pisarz starał się nam pokazać, o którego prezydenta USA mu chodzi nie mówiąc wprost, o którego prezydenta USA mu chodzi :)

Ta powieść to choinka. Taka świąteczna, bożonarodzeniowa :) Tak, przez cały czas spędzony z „Pacjentem” miałem taki właśnie obrazek przed oczami – niezbyt imponująca, cherlawa sosenka uginająca się pod ciężarem przeładowania zdecydowanie zbyt licznymi i dość kiczowatymi bombkami, łańcucham...

Rozwiń

Zwiń

Rzadko kiedy jakaś powieść ma aż tak wyraźną „sprawę” z tempem akcji co „Szadź”. Nie napiszę „charakterystyczne tempo akcji”, bo to by było za mało, ale też nie aż „problemy z tempem akcji”. Właśnie „sprawę z tempem akcji”.

Tak, to pierwsza rzecz, która rzuca się w oczy podczas lektury – bardzo gładko i przyjemnie wchodzimy w tę opowieść. Autor zdaje się kontrolować całość kreowanego przez siebie obrazu i, co więcej, wygrywać wszystko to, o co gra. Czujemy, że to nigdy nie miało być jakieś mego oryginalne czy odkrywcze – nie, Brejdygant chce po prostu bardzo dobrze napisać powieść w ramach pewnego schematu. I jak najbardziej mu się to udaje. Mniej nawet idzie o takie kwestie, jak sprawna ekspozycja postaci czy budowanie naszego stosunku do nich – zwyczajnie bardzo przyjemnie się to czyta i w pełni kupujemy konwencję zaproponowaną przez pisarza.

A potem zaczynają się dziać rzeczy dziwne. Widzimy poznanie się psychopaty i jego ofiary, czujemy, że rozwój ich relacji musi trochę potrwać, ba, narrator wprost nam coś takiego mówi i… i wcale trochę to nie trwa, wszystko rozwija się tak szybko, że szok. Podobnie śledztwo, nasza dzielna policjantka kojarzy fakty z zadziwiającą prędkością, choć, to chyba jasne, została przez autora wykreowana jako odpowiedzialna, poważnie traktująca swoją pracę, niegłupia dziewczyna, ale przecież nie jako geniuszka. Właściwie kropkę nad i, gdy o to zagadnienie idzie, stawia śmiesznie wręcz szybkie tempo rozwoju relacji z życia osobistego postaci, jakby pisarz chciał nam powiedzieć – „patrzcie, przynajmniej jestem konsekwentny w tym pędzie” :) A wszystko to w ramach tej fajnej generalnej konwencji, o której pisałem powyżej.

Notabene dwa razy (strony 332. i 355. w drugim wydaniu, które czytałem) mamy w tekście wzmiankę o tym, że nasza strażniczka prawa zastanawia się przez moment nad tym, że może naprawdę zbyt szybko wyciągnęła pewne wnioski, ale po chwili już owa wątpliwość ustępuje, bo jej „matematyczny umysł” (tak, tak) na nią nie pozwalał.

I to jakoś tam gra, nie męczymy się czytając. Choć pewne aspekty są tu wręcz zabawne (nie, panie Brejdygant, to wcale nie jest tak łatwo kogoś zestalkować, że jak się zna jego wygląd i miejsce, w którym ten ktoś jest być może związany, to można w trzech krokach znaleźć z pomocą Google’a jego nazwisko, serio :)).

W ogóle wiele rzeczy zdaje się ginąć w tym, jak bardzo pisarzowi zależało na gładkim wprowadzaniu nas w powieściową rzeczywistość, choćby problemy głównej bohaterki z seksizmem w pracy czy to jej matematyczne podejście do życia. Nie ginie w sumie tylko wątek polityczny, całkiem ciekawy (choć też zdaje się epatujący osobistymi poglądami Brejdyganta) i mięsisty.

Wahałem się między 7/10 a 6/10, co przy tylu zastrzeżeniach (nie jest to oryginalne, pisarz nie w pełni nad wszystkim panuje itd.) może być wręcz zaskakujące, ale zwyczajnie dobrze mi się omawiane dziełko czytało. Daję w końcu tę niższą ocenę, bo zabrakło mi konkretniejszych wykładów o gnozie i wczesnym chrześcijaństwie – lubię takie wstawki w literaturze kryminalnej, tu autor parę razy o to zahaczał, w końcu akcja tworzyła ku temu okazje, ale zawsze było tego nader niewiele.

Rzadko kiedy jakaś powieść ma aż tak wyraźną „sprawę” z tempem akcji co „Szadź”. Nie napiszę „charakterystyczne tempo akcji”, bo to by było za mało, ale też nie aż „problemy z tempem akcji”. Właśnie „sprawę z tempem akcji”.

Tak, to pierwsza rzecz, która rzuca się w oczy podczas lektury – ...

Rozwiń

Zwiń

Czasem jest tak, że czytasz jakąś książkę, widzisz, że jest ona bardzo, bardzo klasyczna w swoim gatunku, a jednocześnie czujesz, że autorowi zależało na oryginalności, na tym, byś uznał stworzony przez niego tekst za właśnie wymykający się schematom, w każdym zaś razie mający w sobie coś więcej, jakąś dodatkową wartość. No to to jest właśnie ten przypadek :) Dwa plany czasowe, mała, zamknięta osada, co za tym idzie zamknięta grupa podejrzanych o powieściowe morderstwo, odgrzebanie śledztwa sprzed lat – czy mogłoby być bardziej typowo w polskim kryminale napisanym w 2023 roku? :D A jednocześnie, zapewne właśnie chcąc uciec od tej kliszowości, Śmielak cały czas stara się nie tyle nawet uatrakcyjnić nam lekturę, ile po prostu coś do tego dorzucić, jakiś rodzaj literackiego bonusu.

Po trosze, ale to moim zdaniem znacząco mniej istotny aspekt tego problemu, rozgrywa się to w samej warstwie fabularnej powieści. I tu uczciwie trzeba przyznać, że pisarz w miarę daje sobie radę. Plany czasowe zazębiają się nam w taki sposób, że widzimy właśnie ten naddatek, to coś, co mamy uznać za powieściowy bonus. Robią to w nieoczywisty sposób, choć jednocześnie bez fajerwerków i szarżowania (przeciwnie, ma się wręcz wrażenie jakiegoś wyciszania przez autora tego efektu związanego z tajemnicą jednej z postaci) i my to kupujemy. W większym jednak stopniu autor usiłuje to wygrać na innym poziomie – na poziomie stylu narracji.

I tu jest już zaczynają się problemy. Nie najgorzej co prawda wyszło różnicowanie stylu w obu planach czasowych (znów – bez popadania w przesadyzm, ale tak, że przemawia to do nas), ale sam ten styl jest zwyczajnie dziwny. No, popatrzcie jak cały tekst się zaczyna, jak jakaś klecha snuta nad kominkiem – i mam tu na myśli narratora, nie osobę rzeczywiście snującą taką klechę. Potem nagle pojawia się trochę śmieszkowania, trochę gry z oczekiwaniami czytelnika, sporo prób jakiegoś upoetycznienia tekstu – no, jakiś narracyjny bigos. Poza wszystkim – kto kogo właściwie mówi cały czas Michał? Bo mówienie po prostu do czytelnika chyba jednak powinno nieco inaczej wyglądać. I, serio, jest to taki rodzaj literackiego bigosu, którego nie sposób uznać za coś uatrakcyjniającego powieść, przeciwnie, który robi wrażenie po prostu nieprzemyślanego. I który odbija się, co gorsza, na tym, jak odbieramy całość akcji.

Ej, czy tylko mi ta powieść wydała się jakoś tak dziwnie pozbawiona kontrapunktów? Pozbawiona mocniejszych momentów, zwrotów akcji? A tak właściwie to nawet nie taką, w której takich momentów nie ma, ile taką w której jakoś ich nie odczuwamy, mijają nas one? To wręcz paradoksalne, w tekście jest naprawdę sporo scen, które w zamyśle autora miały pełnić taką właśnie funkcję, pod koniec jest przecież regularna rozpierducha związana z ujawnieniem mordercy (tak to bywa w kryminałach/thrillerach, na końcu dowiadujemy się, kto zabił i jest bijatyka, Śmielak z jakichś względów postanowił, że jego dziełko będzie pod tym względem bardzo typowe), wcześniej scena długo zapowiadanej śmierci jednej z postaci, jeszcze wcześniej ta jedna, jedyna sekwencja zrobiona z innej niż pozostałe perspektywy (no, okej, jedna z dwóch takich, bo jest jeszcze ten na siłę dodany finał). I nic, te momenty, mimo że mają wszelkie dane, by stać się powieściowymi kontrapunktami, mijają nas, gubiąc się właśnie w udziwnieniach stylistycznych.

5/10 to max tego, co mogę dać, bo sama historia, to kto zabił i dlaczego, też bynajmniej nie powala oryginalnością (pamiętacie pierwszy akapit tej recki? )). Aż 5/10, za ten naddateczek przy przenikaniu się dwóch planów czasowych.

Czasem jest tak, że czytasz jakąś książkę, widzisz, że jest ona bardzo, bardzo klasyczna w swoim gatunku, a jednocześnie czujesz, że autorowi zależało na oryginalności, na tym, byś uznał stworzony przez niego tekst za właśnie wymykający się schematom, w każdym zaś razie mający w sobie coś ...

Rozwiń

Zwiń