Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Małgorzata Rogala bardzo chciała, by jej powieść była przyjemna w czytaniu.

Tak, to pierwsza konstatacja związana z omawianym dziełkiem. Ma być lekko, bezstresowo, sympatycznie i fajnie. To wręcz paradoksalne, zważywszy, że służąca zawiązaniu fabuły zbrodnia należy do tych naprawdę ciężkich i takich, które potrafią w większym niż gro innych stopniu poruszyć czytelnika, że to, co się w fikcyjnym maleńkim miasteczku (z którym jednak jakimś cudem jest mocno związanych aż dwoje celebrytów cieszących się ogólnopolską sławą :)) wydarzyło kojarzy się z tymi sprawami z prawdziwego, naszego, świata, które na długo pozostają w pamięci. I, trzeba przyznać, autorce jakoś udaje się to rozegrać, ostrość samej przypadku swoją drogą, to, jak odbieramy poświęconą mu książkę – swoją. 

Choć… czy to aby na pewno zaleta tekstu, że coś niewątpliwie mocniejszego niż „zwykłe” morderstwo przechodzi sobie tak całkowicie obok czytelników? Podobnie zresztą jak również nader mocne sprawy z przeszłości głównej bohaterki?

Chyba jednak tak, zważywszy generalny charakter omawianej powieści. Skoro Rogala pisała to tak, by była to de facto lekko obyczajówka z narastającym powoli wątkiem kryminalnym, dodanym pewnie co najmniej po trosze na sił… eeee dodanym pewne co najmniej po trosze ze względów marketingowych – a niewątpliwie tak się właśnie sprawy miały, to było jednoznacznie zaplanowane jako lekkie czytadło, raczej dla kobiet, może i po prostu w znacznej części dla nastolatek – no to autorka osiągnęła tu po prostu ten efekt, który chciała osiągnąć (wykorzystując swój sprawny styl, umiejętność budowania scen itd.) i tyle. Zwróćcie zresztą uwagę na to, w jaki sposób zostaje wprowadzony wątek kryminalny (swoją drogą wtedy jeszcze totalnie nic nie wskazuje na to, jak epatującym on będzie) po wziętych jednoznacznie z powieści obyczajowej wczesnych partiach powieści – po prostu postacie siedzą w saloniku, omalże dosłownie przy ciasteczkach i herbatce (czy aby ta ostatnia się tam tak zupełnie bezpośrednio nie pojawia na stole?) i jedna z nich informuje inne, że „ma podejrzenia”. Sztuczne to? Może i tak, ale razi przecież tylko troszeczkę. 

Powtórzmy, wszystko jest wygładzone, sielankowe i naiwn… eeeee... przyjemne. Tak w warstwie stylu, jak i fabuły. Co może najbardziej uderza (w tym potencjalnym nieprzyjemnym sensie tego słowa) w tym kontekście to wątek nastolatków, naprawdę wielu powie pewnie, że oni to nie używają takiego języka, nie reagują w taki sposób, się tak nie zachowują. Ale może naprawdę nastolatki są różne i nie ma sensu wszystkich wtłaczać w jeden schemat? 

Co jeszcze jest ciekawe, to sposób w jaki to przyjemniactwo rozgrywane w powieści przez autorkę przekłada się na sposób w jaki oddaje ona głos poszczególnym postaciom. Wiecie, jak to teraz zazwyczaj wygląda w powieściach w gatunków literatury popularnej? Ma być zawsze wiadomo, czyj punkt widzenia w danej chwili mamy (nawet przy trzecioosobowej narracji, jak w wypadku omawianej pozycji), wszystko ma być w tej sprawie jasne i wyraźne. No to tu mamy generalnie podobnie, wiemy, czyimi oczami oglądamy dane zdarzenie, jest to przejrzyste, ale jednocześnie zrobione jakoś tak totalnie bez napinki. Rogala nie dba o równowagę w tym wszystkim, o jakieś proporcje, chce to perspektywę naszej dzielnej pani policjant, chce, to innej postaci, nie przejmuje się tym, że to inne patrzenie na powieściowy świat może być czasem ocenione jako wprowadzone nagle i bez składu. I jak to kupuję, wychodzi właśnie tak, jak miało wyjść. Naturalnie i przyjemnie.

I ja bym to wszystko generalnie kupił. Serio, mam zresztą wrażenie, że przez tę moją reckę powyżej przebija jak dotąd owo wrażenie, że ja jestem w stanie zaakceptować wszystko to, o czym powyżej pisałem. W ogóle to czytając „Milcząc jak grób” miałem dość silne skojarzenie z momentem, kiedy recenzowałem „Kształt nocy” Tess Gerritsen, już po tym, jak właściwie prawie każdy na portalach literackich zjechał tę powieść. „Nastawcie się na sprawnie i ciekawie napisany harlekin i będzie okej”, tak to wtedy ujmowałem, prawda? Tu byłoby podobnie. 

No, tylko, że to rozwiązanie wątku kryminalnego. Banalne, niemądre, uderzająco wręcz przewidywalne. Takie, co do którego autorce – rzuca się to w oczy – zależało, by było jakąś tam wartością samo w sobie i takie jednocześnie, które ową wartością nie jest w żadnym stopniu, jest jej zaprzeczeniem, czymś, co powieść pogrąża. W dodatku wszystko kończy się też lepiej, dużo lepiej i, ha, podejrzanie lepiej niż skończyłoby się w wypadku analogicznej sprawy w naszym świecie, po prostu totalnie bezkosztowo dla jednej z ofiar – ten fakt też się w to przyjemniactwo wpisuje. I tego już kupić nie jestem w stanie, by pisarka przekroczyła moją osobistą cienką czerwoną linię.

Przez nie właśnie ocena z mocnej siódemki spada do słabej i mocno naciąganej piątki.

Małgorzata Rogala bardzo chciała, by jej powieść była przyjemna w czytaniu.

Tak, to pierwsza konstatacja związana z omawianym dziełkiem. Ma być lekko, bezstresowo, sympatycznie i fajnie. To wręcz paradoksalne, zważywszy, że służąca zawiązaniu fabuły zbrodnia należy do tych naprawdę ciężki...

Rozwiń Zwiń

"To nie może być debiut!" "Nie wierzę, że to debiut!" "Trudno uwierzyć, że to debiut" - takie słowa często znajdujemy w entuzjastycznych recenzjach debiutanckich powieści, prawda? No to czytając "Wrobioną" miałem jakoś tak... dokładnie odwrotne wrażenie :) "Ej, to jest już któraś książka w dorobku tej pisarki? Serio?" - taka oto myśl towarzyszyła mi podczas lektury. Naprawdę, wiele sprawiało, że ciężko mi było uwierzyć, że to nie jest pierwsze jej dziełko.

Przede wszystkim - czemu to było aż tak skomplikowane? I nawet nie idzie mi teraz o to, że było jakoś specjalnie wielu bohaterów czy intryg, bo tego akurat nie było aż tak dużo, wrócę jeszcze zresztą do obu tych spraw. Po prostu miałem wrażenie jakby autorce bardzo zależało na jakiejś warstwowości tej historii, na tym, byśmy dokopywali się coraz głębiej i głębiej. No, a skoro nie potrafiła tego zrobić normalnie, to postawiła właśnie na to skomplikowanie całej opowieści. Są dwie przeciwstawne strony, walczą o to, by ich interes był na wierzchu, a to, że czytelnik niespecjalnie wiele ma ze śledzenia tej rozgrywki, to zdaje się było dla niej mniej ważne. Niech będzie zagmatwanie, to będzie już będzie okej. Otóż nie jest. Skomplikowanie historii nie jest wartością samą w sobie, nawet jej wielopłaszczyznowość chyba nie jest - na pewno zaś, jeśli nie potrafi się jej dobrze zrobić.

Szybko wspomnijmy przy okazji o zwrotach akcji, zapowiadanych przez jeden z fragmentów przychylnych książce recenzji na skrzydełku okładki. Nie ma ich wcale "tyle, że ciężko złapać oddech". Są trzy. Te dwa końcowe (no, okej, dwa i pół), związane z osobą, która w największym stopniu knuła przeciwko naszej protagonistce, jakieś tam, ale na pewno nieporywające, niezaskakujące, choć też nie zniszczone do końca. I wcześniej jest jedna zmykła, która byłaby nawet fajna, gdyby tylko ją dopracować. Zaczynacie już rozumieć, czemu zastanawiałem się ciągle, czy to aby nie jest debiut?

Dalej - kwestia budowania napięcia. Są do połowy powieści dwie sceny, w których ewidentnie mamy wstrzymać oddech i serduszka mają nam zacząć szybciej pikać. Postacie robią w typowe-rzeczy-obliczone-na-trzymanie-czytelnika-za-twarz - włamują się, mogą być w każdej chwili przyłapane itd. I obie te sceny nie podziałały na mnie w ogóle. W najmniejszym nawet stopniu nie odczułem tego efektu, który niewątpliwie chciała wywołać Taylor. Później bywa już lepiej, co ciekawe w scenach trochę mniej pod tym względem skondensowanych, nieco mniej nastawionych na taki skutek - ale wciąż, jest to robione tak bardzo szkolnie, tak bardzo jak z jakiegoś kursu pisania kryminałów, że chyba już bardziej nie może takim być.
Wreszcie sprawa postaci: kłuje w oczy to, jak dziwnie je w tekście rozmieszczono. Lee, który chyba miał być naprawdę ważną osobą w całym tym dramacie, pojawia się po raz pierwszy około połowy akcji, a i potem wiele do powiedzenia nie ma. Grace zmienia nastawienie do naszej dzielnej protagonistki bez powodu (dlatego, że podsłuchała jedną niejasną rozmowę - dla mnie to bez powodu). Szczytem wszystkiego zaś jest nasza protagonistka we własnej osobie - po kilku latach w więzieniu miała się zmienić w osobę bezwzględną i gotową walczyć o swoje, to przecież zapowiadał nawet blurp ("A pięć lat w zamknięciu wystarczy, po ofiarę zmienić w napastnika"). Czy ktoś widział tę zmianę? Bo ja cały czas widziałem zwykłą dziewczynę, która, owszem, walczy o swoje, ale naprawę bardzo, ale to bardzo zwykłodziewczyńskimi metodami i z bardzo, ale to bardzo zwykłodziewczyńskim podejściem do świata.

Szkoda, bo początek rokował naprawdę nieźle, był nieźle napisany, także tak, że nie było bynajmniej wykluczone, że całość świetnie się rozwinie. Swoją drogą mogę wskazać nader konkretny moment, w którym tekst zaczął się walić: to było wtedy, gdy na drodze Olivii pojawiła się jej dawna koleżanka z więzienia. Także powraca ten grzech o którym pisałem powyżej - postacie, konstrukcja powieści, nadmierne komplikowanie (fabuła mogłaby się w sumie bez niej obyć). Szkoda.

PS: W ogóle to miałem też silne wrażenie, że autorka była jakoś zainspirowana przez "Sześć lat później" Cobena. Tam też akcja ma miejsce kilka lat po zawiązującym ją wydarzeniu, tam też duże znaczenie miały takie artefakty, jak zdjęcie na którym postać której kibicujemy dopatruje się ważnego szczegółu, tam też ważna była szczera, ludzka przyjaźń i wreszcie tam też w pewnym momencie zrobiło się tak skomplikowanie, że ciężko się było połapać ocb. Ale Coben pisać potrafi tak, że nawet jak tego nie wiemy, to dalej świetnie się bawimy. Taylor tej sztuki nie posiadła.

"To nie może być debiut!" "Nie wierzę, że to debiut!" "Trudno uwierzyć, że to debiut" - takie słowa często znajdujemy w entuzjastycznych recenzjach debiutanckich powieści, prawda? No to czytając "Wrobioną" miałem jakoś tak... dokładnie odwrotne wraże...

Rozwiń Zwiń

"Ależ to jest statyczne" - taka myśl pojawiła się w mojej głowie gdy doczytywałem do około połowy tekstu. Tak, naprawdę mocno rzucała mi się wtedy w oczy ta cecha recenzowanej książki. To zakrawało wręcz na paradoks, z jednej strony mamy tu wręcz porażająco sensacyjną fabułę: porwanie, wzięcie zakładników, ucieczka i chowanie się na małej powierzchni, pożar, zbieranie pieniędzy na okup itd. Z drugiej - wciąż i wciąż nasilała się owa statyczność. Jestem już w połowie powieści, a o bohaterach, ich sytuacji, relacjach między nimi itd. wiem tyle, ile wiedziałem po trzydziestu stronach. I autorka - mająca już przecież spore doświadczenie w tego typu literaturze - chyba zdawała sobie sprawę z tego mankamentu swojego dziełka, bo w drugą jego połowę wyładowała naprawdę sporo rzeczy mających być zwrotami akcji, jednoznacznie i bez wątpliwości stworzonych po to, by robić na czytelniku wrażenie. Właśnie "stworzonych po to, by robić na czytelniku wrażenie", nie robiących, przynajmniej moim zdaniem. Ta pierwsza, największa sprawa - wyszła banalnie i całkowicie niewspółgrająco z wcześniejszą fazą tekstu (on przecież wcześniej po coś pojechał do tamtego faceta!). W dodatku została dziwnie podana, w jakimś nagłym i powodującym u czytelnika naprawdę nieprzyjemny dysonans spowolnieniu akcji. Ta zaraz po niej, z wprowadzoną w dziwny (znów!) sposób nową postacią - przeszła totalnie obok mnie, choć uczciwie trzeba przyznać, podano ją nieźle. Tu problemem był sam pomysł, nie sposób, w jaki go rozpisano.

Z resztą zwrotów akcji, tych mniejszych już, było siłą rzeczy podobnie. Cóż, ciężko, by one broniły się lepiej niż te, które pisarka zdecydowała się wyeksponować.

Gorzej, że w tej statyczności zaginąło Belle coś naprawdę ważnego, kluczowego wręcz, mam takie wrażenie, z jej perspektywy. Powieściowa tajemnica. To z kolei było to, co najbardziej zwracało moją uwagę niedługo po tym, jak rozpocząłem lekturę "Mojego kochanego męża" - autorce niewątpliwie i w oczywisty sposób bardzo zależało, by był w tym wszystkim sekret. By była jedna wielka i przede wszystkim intrygująca nas niejasność. Byśmy zastanawiali się, co się tam tak naprawdę dzieje, jakie naprawdę są motywy części postaci. O co w tym wszystkim chodzi. Czemu tak naprawdę oni robią to, co robią. I nie wyszło. Szybko o tych sugerowanych nam (a czasem nader wyraźnie podawanych) niejasnościach zapomnieliśmy, bo mamy tę nieruchawą sytuację zajmującą większą część tekstu. W dość zaskakujący sposób nieruchawą, skoro jest też sensacyjna i mocna, ale nieruchawą. Potem oczywiście motyw tej tajemnicy powrócił, wcale nieźle rozegrany, ale moim zdaniem znacząco za późno.

Dla jasności - to było też od początku do końca dobrze napisane, miejscami nawet bardzo dobrze. Wciągająco, tak, że z miejsca poznawaliśmy bohaterów i klimatycznie (nawet ta dziwna scena z pierwszym dziwnym twistem po połowie tekstu, jest, owszem, megaklimatyczna). Poruszająco i tak, że muskamy jakoś tam fakt, że z tym światem coś jest nie w porządku - oczywiście tyczy to głównie końcowych partii powieści. Tak wreszcie, że pewne sprawy są nader dobrze rozegrane, jak choćby ta niejasność z samego finału (zwróćcie uwagę jak bardzo nas to nie boli, że nie wiemy, jaką ona podjęłą decyzję, choć zazwyczaj i przy mniej zdolnej i mającej gorszy warsztat autorce by bolało). Mogło być może lepiej, ale i tak jest 6/10.

"Ależ to jest statyczne" - taka myśl pojawiła się w mojej głowie gdy doczytywałem do około połowy tekstu. Tak, naprawdę mocno rzucała mi się wtedy w oczy ta cecha recenzowanej książki. To zakrawało wręcz na paradoks, z jednej strony mamy tu wręcz porażająco sensacyjną fabułę: por...

Rozwiń Zwiń

Ależ ta powieść była rozbita! Z jednej strony rzuca się w oczy, że autorowi bardzo zależało na widowiskowości. Mamy tu porwania, strzelaniny, ale też np. panią nimfomankę czy małżeństwo z nie-tak-znowu-oczywistym podziałem ról. Mamy sceny tortur, naprawdę dość daleko idące (i, cóż, naprawdę niekonieczne dla rozwoju fabuły) i mamy delikatną erotykę. Nawet w scenach policyjnych przesłuchań, jeżdżenia po świadkach, dalej nader wyraźnie to widać: ma być mocno, ma być rollercoaster, tu, na chwilę nieco przyhamowany bo, wiecie drodzy czytelnicy, nie da się go utrzymać non stop, ale wciąż jest mocno, na tyle, na ile da się w tych partiach tekstu. Z drugiej zaś wszystko to ginie w nijakim, gazetowym stylu, w jakim jest to napisane. Wychodzi aż ciekawy - choć niezbyt służący literaturze popularnej - dysonans.

Co interesujące jest rzeczą dość jasną, że to rozbicie nijak nie zostało przez pisarza zaplanowane Że to nie było tak, że po prostu postawił wszystko na wartkość czy mocność akcji. Otóż sam początek jest naprawdę dobrze napisany, klimatycznie (miałem naprawdę silne skojarzenia z filmem noir - i były to dobre skojarzenia) i sprawnie, mamy tam po prostu zrobione wejście w ciemną historię, w powieściowy mrok. Ale to kończy się naprawdę szybko, potem jest jeszcze nawet próba pokazania czytelnikom, że to zginęło tylko na chwilę - tak, tu wchodzą te wzmiankowane powyżej przesłuchania - a następnie wchodzi już jednoznacznie ten płaski, gazetowy styl.

I wchodzi też na całego owo mnożenie atrakcji, bo tak w sumie, to z początku wcale tego nie mieliśmy. Próba wynagrodzenia czegoś odbiorcom tekstu? Tylko... panie Górki, nie tak to się równoważy. Równoważy się w ten sposób, że jest i dużo akcji i - w równowadze właśnie w nią - sprawny sposób pisania.

Prawda taka, że nic z tej książki nie pozostaje w pamięci, ani akcja, ani intrygi (zwróćcie uwagę, jak bardzo pod zakończeniu lektury nic nam nie mówi motyw muzyczny, ten z wygłuszeniem pokoju - czy ktoś coś w ogóle po odłożeniu książki takiego kojarzy?), no, nic. Popatrzcie też, jak szybko znika zaprzyjaźniony z naszym dzielnym gliniarzem ex-kasiarz będący jego konsultantem. Jest, robi całkiem ciekawą rzecz i... i już ani nie mignie w tle w następnych partiach tekstu. Szkoda, ten układ policjant - doradca miał potencjał - i tego drugiego pana po zakończeniu lektury właściwie nie kojarzymy.

Nie tu nie zostaje w pamięci, powtórzę to. Może poza jedną rzeczą.

Właśnie, co natomiast mogę jednoznacznie pochwalić, to konstrukcję głównego bohatera. Czujemy twardego, oddanego sprawie gliniarza, trochę w typu Brudnego Harrego Light, z problemami, ale nie ze sztampowymi problemami polskich fikcyjnych stróżów prawa (uwaga, uwaga: nie ma mowy o alkoholu, złych kobietach, nie ma nawet rozterek, czy by aby nie rzucić policji). Nawet ta scena, w której boi się, czy nie skończy na ulicy (bo każdego może to spotkać) wyszła wiarygodnie i jakoś tam poruszająco.

Tylko, że na tym tle tym bardziej widać mdłość jego otoczenia. Mieli być politycy i przedsiębiorcy, jest jeden senator (notabene nie wiedziałem, że senatorowie w Polsce są tak wpływowi, ale też i - nieironicznie - tak sprawni w politycznej działalności), minister rolnictwa pojawia się... wzmiankowany dwa razy w dialogach. I jest kilku januszy biznesu. Przy czym nawet ta okazja, by ich janoszowatość pokazać nijak wykorzystana nie została, siedzą w biurach i tyle. No, mdło to wszystko wychodzi.

Mdła wyszła mi też ta recka, jakby odbijało się w niej moje pojmowanie omawianego działka. Bywa.

Ależ ta powieść była rozbita! Z jednej strony rzuca się w oczy, że autorowi bardzo zależało na widowiskowości. Mamy tu porwania, strzelaniny, ale też np. panią nimfomankę czy małżeństwo z nie-tak-znowu-oczywistym podziałem ról. Mamy sceny tortur, naprawdę dość daleko idące (i, cóż, naprawd...

Rozwiń Zwiń

Mieliście jako dzieci taką sytuację, że rodzice zabrali was do wesołego miasteczka, okazało się ono być jakieś takie gorsze, mniej fajne, niż się spodziewaliście, więc mama lub tata zaczęli wam fundować wszystkie możliwe atrakcje, by choć w części uratować ten dzień? Może nie jest to powszechne doświadczenie każdego dzieciaka, ale chyba też nie jest ono jakieś bardzo rzadkie. W każdym razie jeśli nigdy was nic takiego nie spotkało, to przeczytajcie tę książkę. Wtedy będziecie dokładnie wiedzieli, jak to jest.

Tak, nie da się ukryć. Autor bardzo chciał, by tak powieść skrzyła się pomysłami, ciekawymi rozwiązaniami, rzeczami, które spodobają się odbiorcom literatury popularnej. Byśmy mieli tu feerię konceptów, smaczków i powieściowej zabawy niczym z najlepszych powieści pewnego nader płodnego polskiego pisarza z Opola. Ileż tego jest, jakieś śmieszkowanie a potem metaśmieszkowanie narratora, jakieś przyśpieszanie i zwalnianie tempa, w jakim cała historia jest nam przedstawiana, mrugnięcia osoby, która snuje nam tę opowieść w stronę czytelnika, no, po prostu wszystko, co literacki fajnizm - ale taki lepszy fajnizm, w każdym zaś taki lepszy fajnizm postawiony obok innych elementów - może nam zafundować. Jednocześnie zaś nie da się ukryć, że całość nie powala. Od początku czujemy, że wszystko to wychodzi na siłę i zwyczajnie nuży. Co więcej zaś - od początku możemy wykazać, że to nie jest tylko nasze nieokreślone poczucie. Że to realizuje się w nader konkretnych sprawach. Nie wiemy - i nigdy się nie dowiadujemy - czemu akurat ten konkretny przeciętny glina został wybrany, by towarzyszyć naszej jakże niezwykłej bohaterce. Nie wiemy, czemu znika nagle pani patolog, która pojawia się na początku powieści i jest wprowadzona tak, jakby miała być ważną postacią. A jeśli liczba ofiar nagle się mnoży - ale to naprawdę nagle, w każdym zaś razie, serio, serio, bez wielkiej wewnątrzpowieściowej logiki - to wiedz, że nie jest dobrze.

Co ciekawe sam Gómez-Jurado zdawał się zauważać, że budowany przezeń literacki lunapark się wali. Około połowy tekstu odautorskie eksperymenty narracyjne zostają nader wyraźnie ograniczone (bo widział, że niewiele dają? nie miał już siły, skoro robienie tego tak, by było trochę lepiej niż przeciętnie to spore wyzwanie?) za to bardzo zwiększa się rola wybuchów. Serio, jest np. jeden wielki, wielki wybuch, tak bardzo znikąd, tak bardzo niewyprowadzony przez akcję, że szok, choć - jakże by inaczej - postacie niedługo przed nim i niedługo po nim bardzo intensywnie podkreślają, jak bardzo wynikał on z tego, co się wcześniej działo. Jest też np. scena w której nasz porządny glina nagle, pod wpływem impulsu, wyjmuje się spod prawa, bo chce pomóc naszej bohaterce i uznaje, że co tam zasady, przechodzi na stronę anarchii, ale za to - choć to raczej sfera decyzji czy impulsów pisarza niż postaci - będzie efektownie.

Choć akurat za bohaterkę wielki plus. Rzecz charakterystyczna, przez całą lekturę miałem wrażenie, że łatwo jest kogoś takiego napisać. Mimo, że bardzo inteligentnych, wycofanych i "specyficznych" postaci kobiecych w literaturze popularnej było już bardzo wiele, mimo, że wiarygodne napisanie kogoś takiego z definicji proste nie jest, to jakoś tak czułem, że Gómezowi-Jurando było łatwo, że w tym wypadku nie był do tego wcale potrzebny jakiś wielki talent czy warsztat. A jednocześnie jakoś tak w nieco głębszej warstwie mojej psyche od początku docierało do mnie, że to właśnie dowód, jak wiele talentu i warsztatu musiał on w swoją postać zainwestować. Wszystkie pododawane jej cechy wyszły wiarygodnie i ciekawie.

I właśnie przez kontrast z nią tym wyraźniej widać, jak bardzo pisarzowi nie wyszło z tym, by powieściowi geniusze zła byli geniuszami zła. Wiele robi, by taki efekt uzyskać, co ciekawe te jego starania są rozproszone po naprawdę dużej części książki (nie krytykuję tego, takie rozproszenie to zaleta w powieści) i wychodzi bardzo, bardzo marnie. Ot, psychopatyczni złoczyńcy z banalną psychopatycznozłoczyńską misją, na których wielkiego pomysłu nie było. Było kilka lepszych lub gorszych małych pomysłów.

Tak, dobrze się domyślacie, napiszę to teraz. Grzechem pierworodnym tego dziełka był fakt, że tu nie było (poza główną bohaterką) pomysłu na całość, co spowodowało, dla przykrycia tego faktu, to, że potrzebna była w nim olbrzymia liczba drobnych pomyślików - lepszych (takich, które pamięta się kilka dni po odłożeniu książki na półkę jest cztery-pięć) lub gorszych.

Pisałem to kiedyś przy okazji podsumowania mojej recenzji jednej z powieści Marcela Mossa (notabene jego rodzaj literackiego robienia wszystkiego, ale to wszystkiego, byleby tylko czytelnik pochwalił, jest według mnie bliższy Gómezowskiemu niż ten Mrozowy) - nie podobało mi się i uważam tę powieść za rozczarowanie, ale w tym całym fajnizmie było jednak coś pociągającego, więc w żadnym razie nie wykluczam, że dam w przyszłości hiszpańskiemu autorowi jeszcze jedną czy dwie szanse.

PS: Autor chyba jest jakimś hiszpańskim nacjonalistą, zważywszy jak wielką liczbę naj ma według niego jego kraj - największy bank na świecie, najwyższe budowle na świecie, najinteligentniejsza - a jakże - osoba na świecie itd.

Mieliście jako dzieci taką sytuację, że rodzice zabrali was do wesołego miasteczka, okazało się ono być jakieś takie gorsze, mniej fajne, niż się spodziewaliście, więc mama lub tata zaczęli wam fundować wszystkie możliwe atrakcje, by choć w części uratować ten dzień? Może nie jest to powsz...

Rozwiń Zwiń

Okej, otworzyłem więc tę książkę, przeczytałem kilkanaście, potem kilkadziesiąt stron i z miejsca rzuciły mi się w oczy dwie rzeczy. Po pierwsze niesamowita wręcz intensywność tego tekstu. Jejku, ile tam było rzeczy! Origin story głównego bohatera, Theo, przedstawiającego nam tę historię (powieść ma konsekwentnie pierwszoosobową narrację), opowieść o jego dorastaniu, kontaktach z rodzicami, studiach itd., dalej: origin story tytułowej Pacjentki, też dość pełna szczegółów, jej pamiętnik (mający z rzeczoną opowieścią o tym, skąd ona się wzięła w tej konkretnej sytuacji, na razie mniejszy związek niż mogłoby się wydawać). Także rozważania o sztuce, skoro Alicja była artystką, wzmianki o znaczeniu psychoterapii, o tym, dlaczego na związany z nią kierunek studiów idą ludzie, którzy sami w pierwszym rzędzie poszukują pomocy dla siebie, nawiązania do greckiego dramatu (tak, tak) itd.

No, kupa rzeczy po prostu :)

Po drugie zaś sposób w jaki czytelnik praktycznie w ogóle nie odczuwa tej intensywności. Wszystko to było całkowicie, absolutnie wygładzone przez styl pisarza. Wszystko zostało podane tak, że owe natężenie spraw nie tylko nas nie przytłaczało, tak, że wręcz go nie zauważaliśmy. Jakby każdy element został pokryty gładkim obrusem sprawnie to wygładzającego Michaelidosowego sposobu pisania :)

I taka była potem cała ta powieść. Dużo spraw, duże zdarzeń ale wszystko przygładzone tak, że nijak tego nie czuliśmy. Czuliśmy tylko gładkość.

I teraz tak - z jednej strony jest to oczywiście zaleta tej książki, bo zwyczajnie czytało się przyjemnie. Bezboleśnie wchodziły kolejne wątki, człowiek z chęcią wracał do lektury. Swoją drogą nie był przytłoczony tą intensywności tekstu, swoją zaś - po prostu z przyjemnością przezeń płynął. Z drugiej zaś coś tam się jednak przez to traciło. Kolejne rzeczy po prostu nie wybrzmiewały tak, jak mogłyby wybrzmieć. Dramaty kilku znajdujących się w różnego rodzaju traumatycznych sytuacjach postaci, sposób w jaki nasz główny bohater wchodził w nowe środowisko (ten element swoją drogą rozmył się najbardziej ze wszystkich), analiza pogrążania się (albo i nie pogrążania) naszej bohaterki w szaleństwie, każda z tych rzeczy nie tyle omijała nas, ile nie w pełni do nas docierała.

Zwróćcie np. uwagę na ten miniwykład na temat owej tragedii Eurypidesa do której odnosiła się sytuacja naszej pacjentki - z jednej strony był podany ciekawie i nawet czegoś się z niego o tym konkretnym greckim dramacie dowiedzieliśmy, z drugiej... Czy ktokolwiek poczuł się specjalnie zachęcony do głębszego zgłębienia tematu?

Rzecz charakterystyczna - w pewnym momencie orientujemy się, że Theo prowadzi regularne prywatnej śledztwo. Ale... czy ktokolwiek potrafiłby wskazać w której konkretnie chwili się ono zaczęło? :)

To wygładzenie przeniosło się rzecz jasna także na ów końcowy twist zafundowany nam przez autora. Czytamy sobie, czytamy, pojawia nam się on i... no, okej, to nie jest tak, że go nie odczuwamy, pojawia się w jakimś tam stopniu to WTF?, o jakie niewątpliwie pisarzowi chodziło, ale jednak jest ono też trochę przytępione. Za to plusik jak ładnie nam się tu usprawiedliwiła ta specyficzna, rzucająca się w oczy banalność dużej części wcześniejszej opowieści.

Bardzo mocne 7/10, dobra, przyjemna powieść z głębszymi elementami. No, tylko nie w pełni wybrzmiewającymi.

Okej, otworzyłem więc tę książkę, przeczytałem kilkanaście, potem kilkadziesiąt stron i z miejsca rzuciły mi się w oczy dwie rzeczy. Po pierwsze niesamowita wręcz intensywność tego tekstu. Jejku, ile tam było rzeczy! Origin story głównego bohatera, Theo, przedstawiającego nam tę historię (...

Rozwiń Zwiń

Ależ ta powieść się załamuje w pewnym momencie! Do około setnej strony (tak, zrządzeniem losu właśnie ta setna strona jest tu cezurą) jest naprawdę nieźle. Mamy tajemnicę, opowieść snuje się we wcale niezłym tempie, jest to wszystko nawet dobrym stylem napisane, ciągle też jesteśmy jeszcze pod wrażeniem tego zwrotu akcji na samym początku, po kilku zaledwie stronach. A potem, grubo przed połową akcji, ba, grubo przecież przed jej trzecią częścią przecież, dostajemy nagle wyjaśnienie o co w tym wszystkim szło. Niezbyt ciekawe, czy pomysłowe wyjaśnienie, dodajmy od razu. Tak właśnie, tak po prostu jest to powiedziane ustami jednej z postaci. I potem autorka trzyma się tego właśnie, podanego nam w tamtym momencie, wyjaśnienia prawie do końca tekstu. I wtedy jest już, siłą rzeczy, nader mało miejsca na tajemnicę, co za tym zaś idzie też nader mało miejsca na literacką zabawę dla nas, czytelników. Zamiast tego wchodzi żmudne śledztwa prowadzone przez naszą dzielną bohaterkę, starającą się po prostu znaleźć pewien przedmiot.

Okej, może trochę przesadzam, można się wszak próbować domyślić co będzie przedmiotem końcowego twistu (że autorka nam taki zafunduje, to czujemy przez cały omalże czas), ale naprawdę niewielka jest tu ta moja przesada.

Co gorsza w ogóle nie czujemy zabawy związanej z tym prywatnym śledztwem, które od owej feralnej setnej strony jest nam dane śledzić. To wręcz paradoksalne, jest w powieści scena, w której ktoś wprost mówi naszej protagonistce, że mimo, iż ewidentnie jest w niezłych tarapatach, to w sumie widać po niej, że ma jakiś tam fun z tego, że oderwała się w ten sposób od codziennej rutyny. I to stwierdzenie pada akurat dokładnie w tym momencie, w którym przynajmniej ja ziewałem najgłośniej. Czyli jasno to widać - pisarka-debiutantka chciała, byśmy czuli tę zabawę razem z wykreowaną przez nią postacią, i, przynajmniej moim zdaniem, poniosła sromotną porażkę.

Rzuca się zresztą w oczy, że Śmigielska chyba zdawała sobie po części sprawę z tych swoich literackich problemów, bo mniej więcej na tym etapie akcji wprowadza nam do powieści drugi artefakt, którym ma się zajmować nasza bohaterka. I znów ponosi klęskę, wszystko, co z nim związane wychodzi dziwacznie oraz bardzo, bardzo mało prawdopodobnie. I zwyczajnie niesmacznie miejscami. Żebyśmy jeszcze śledzili jakąś grę o ten przedmiot (lub chociaż o ten drugi), zmagania różnych chcących nim zawładnąć sił. Ale nie, przewożą to, wywożą, wywalają, podrzucają i tyle :) Tylko oni sami, nasza bohaterka i jej kompan.

Co szczególnie mnie podczas lektury "Oszustki" zadziwiło, to całkowita nieobecność miasta na kartach powieści. Można by się spodziewać, że jeżeli debiutantka umieszcza akcję swojej powieści w miejscowości rzadziej wykorzystywanej przez pisarzy, z którą to miejscowością jest zapewne związana (no, tak tłumaczę sobie ten wybór), w dodatku konfrontując ją z innym, wyraźnie popularniejszym miejscem, to choćby spróbuje uczynić tę swoją małą ojczyznę jedną z bohaterek książki. Tymczasem o ile Wrocław jeszcze jest jakoś opisywany (nie powiem, że jest jednym z bohaterów, bo moim zdaniem nie jest, ale przynajmniej jest... cokolwiek gdy o niego idzie), o tyle co do Bydgoszczy nie podjęto nawet próby jakiegokolwiek wprowadzenia jej na karty powieści. To w sumie aż trochę dziwne.

Zupełnie tak, jakby fascynacja "wyższymi sferami", wpływowymi bogatymi ludźmi w zupełności wyparła u Śmigielskiej fascynację własnym miastem...

4/10, nie był to porywający debiut, choć czytało się "jakoś". Sorry, same próby podejmowania ważnych zagadnień społecznych (które też można było chyba lepiej poprowadzić, swoją drogą jedna jest tu wrzucano tak bardzo na siłę, że szok), niezły początek, znośna końcowa rozróba i Chmielarzowe zachwyty nie wystarczą, bym dał więcej.

PS: Może mój brak entuzjazmu bierze się w jakiejś części stąd, że spodziewałem się powieści bardziej o... oszustce. O kobiecie, która będzie świadomie jakąś liczbę osób wprowadzać w błąd, będzie oszukiwać dla własnych korzyści itd. A tu niewiele tego było.

Ależ ta powieść się załamuje w pewnym momencie! Do około setnej strony (tak, zrządzeniem losu właśnie ta setna strona jest tu cezurą) jest naprawdę nieźle. Mamy tajemnicę, opowieść snuje się we wcale niezłym tempie, jest to wszystko nawet dobrym stylem napisane, ciągle też jesteśmy jeszcze...

Rozwiń Zwiń

Nie jest to coś oczywistego, rzucającego się w oczy, ale ta powieść jest w dość ciekawy sposób rozdarta. Z jednej strony mamy tu bardzo, niezwykle wręcz klarownie nakreślone postacie. Z miejsca orientujemy się kto jest kim, od razu każdego zapamiętujemy, bez wątpliwości wiemy, jaka jest jego rola w danej scenie. "W danej scenie" właśnie, to, kto jest kim w perspektywie całej tej opowieści to oczywiście ma pozostać niejasne i być przedmiotem końcowego twistu czy twistów. Ale w każdym konkretnym momencie wszystkie postacie są "na miejscu", pełnią dokładnie tę funkcję, którą autorka im wyznaczyła. Widać tu sporą biegłość pisarką Healt, umie ona nawet pograć ze stereotypami, np. stereotypowa-wredna-teściowa jest i pozostaje przez cały tekst stereotypową-wredną-teściową, ale czy jest nią w pełni? Nie czujemy do niej odrazy, możemy ją zrozumieć, choć... to zrozumienie jej motywów i generalnie zachowania nie jest nam nijak narzucone. Generalnie nic nam w tej sferze - relacji między nami a wykreowanymi na potrzeby tej powieści bohaterami - nie jest nam narzucone.

I te nader klarownie zrobione postacie zostają przez autorkę rzucone w bardzo nieklarowaną historię. Nie wiemy do końca o co w tym wszystkim chodzi. I chyba jednak tylko w części wynika to z faktu, że sama główna bohaterka - narratorka tego nie wie. Że jest w swojej życiowej sytuacji zagubiona. Po prostu cała ta historia jest nader niejasna, mętna. Jest trochę tego, trochę tamtego, trochę siamtego :) Trochę opowieści o trudnym początku macierzyństwa i przeżywaniu depresji poporodowej, trochę o wchodzeniu w nowe środowisko, trochę o walce z cieniami przeszłości itd. I właśnie przyznam, że nie jestem do końca przekonany, że ta nieklarowność narracji jest tu w pełni zaplanowana przez pisarkę, że tak miało być, bo mamy określone odczucia centralnej postaci, które miały się przenieść i na nas. O dziwo - gdyż przecież powinienem kupować takie przenoszenie się emocji, narzuca się wersja, że autorce się to po prostu udało, skoro udało się z postaciami - mam wrażenie, że właśnie po części tekst się jego twórczyni jakoś tak rozjechał.

Literacki paradoks?

Ciekawe, że w tym moim wrażeniu umacnia mnie fakt, że jedną rzecz Heald sobie totalnie darowała. Nawiązanie do motywu "domu z którym straszy", domu, w którym dzieją się dziwne rzeczy. W miejscu, w którym nasza bohaterka rozpoczyna nowe życie takie dziwne rzeczy się dzieją, a jednak jakiegokolwiek dialogowania z tym klasycznym motywem tu nie uświadczymy. Nawet jakichś jego prób. Może zwyczajnie pisaka uznała, że już i tak wiele rzeczy wrzuciła do swojego literackiego garnka, więc jak doda tam jeszcze jedną, to będzie już przesada. Niewykluczone, że miała rację, ale ten totalny brak w tym akurat punkcie nieco mnie w trakcie lektury zaskoczył.

Swoją drogą całkowicie darowała sobie ona także pewną rzecz w sprawie postaci, w tej kwestii, za którą wcześniej ją chwaliłem. Mam tu na myśli jakąś konfrontację głównej bohaterki z ogromem zła, jaki miała ona w sobie. Claire kłamie (i od razu usprawiedliwia się przed czytelnikami, że to tylko "białe kłamstwo", dwukrotnie używa tego terminu przed połową powieści), oszukuje, podsłuchuje - i ciągle to kto inny jest za to odpowiedzialny. I ciągle szuka winy dosłownie w każdej osobie ze swojego otoczenia - tylko nie w sobie. Owszem, od czasu do czasu pojawia się jej jakiś elemencik autorefleksji, że może może jednak to z nią jest problem, ale z miejsca ustępuje praktycznie pewności (pewności, którą odczuwa ona, ta bohaterka), że mąż/teściowa/znajoma/znajoma męża/ktokolwiek się nawinie knuje przeciw niej wredny, makiaweliczny spisek. I tak do końca, w końcówce dowiadujemy się (z jej ust, ona tu jest też narratorką, podkreślam!) że owszem, w przeszłości nasza główna bohaterka nagrzeszyła, ale teraz już zasługuje na nowe życie i wszyscy mają jej wybaczyć i już. Uprościłem? Owszem, ale wcale nie tak bardzo.

6/10, czytało się nieźle, ale tylko tyle. Końcowy twist nie wgniótł mnie w fotel, ot, taki zwrot akcji jakie zdarzają się podobnych powieściach, rozegrany nader sprawnie, ale to wszystko. Nie żałuję tej lektury, ale wciąż jest to tylko szósteczka.

Nie jest to coś oczywistego, rzucającego się w oczy, ale ta powieść jest w dość ciekawy sposób rozdarta. Z jednej strony mamy tu bardzo, niezwykle wręcz klarownie nakreślone postacie. Z miejsca orientujemy się kto jest kim, od razu każdego zapamiętujemy, bez wątpliwości wiemy, jaka jest je...

Rozwiń Zwiń

Ależ to było niewiarygodne! Serio, tak wiele rzeczy w tej książce krzyczało wręcz: "Nie mogłybyśmy się zdarzyć, jesteśmy nieprawdopodobne!", że szok. Międzynarodowa kariera dresiarza z blokowiska (swoją drogą to to był dresiarz z jakimś niewyobrażalnym wręcz dla przeciętnego człowieka talentem do nauki języków obcych), karta magnetyczna gubiąca się akurat dokładnie w tym momencie, w którym miała się zgubić dlatego, że to było pisarzowi potrzebne dla rozwoju fabuły, w cudownych wręcz okolicznościach podejrzana i podsłuchana przez naszego dzielnego śledczego scena spotkania dwojga mających wielce tajemny romans kochanów (choć w innym, późniejszym, momencie autor uznał za stosowne dobitnie podkreślić to, jak bardzo się oni pilnują), wiele, wiele rzeczy. Gorzej, że ta literacka niewiarygodność różnych szczegółów przenosi się w olbrzymim stopniu także na samą konstrukcję powieści. Policja wierzy w bardzo dziwny układ spraw i nie uznaje za stosowne jakoś go kwestionować - bo tak, bo powieściowa policja ma taką cechę, że w niego wierzy i tyle. Artefakt, którego badaniem zajmuje się nasz powieściowy protagonista okazuje się czym innym niż miał być - Siembieda uznał ten, swoją drogą totalnie nierobiący wrażenia zwrot akcji za tak ważny, że aż zakończył nim pierwszą z dwóch części swego dziełka - bo tak, bo miał się czymś takim okazać. Zresztą... czy ktoś zwrócił uwagę na to, jak sztucznie i - no właśnie - niewiarygodnie został w tę historię wpisany motyw kołysanki, tej konkretnej kołysanki "Ach śpij kochanie...", napisanej przez Warsa i Starskiego, cytat z której pojawia się przecież nawet na okładce książki? Albo motyw Kopciuszka, tak naprawdę mający nader niewiele wspólnego z książkową sytuacją, a tak często eksploatowany w powieści (choć to być może można wytłumaczyć nawiązaniami historycznymi, może ta dziewczyna rzeczywiście była już wcześniej tak określana)?

Właśnie, historia i jej rola w tym tekście. Uczciwie trzeba przyznać, że wyszło to nawet ciekawie. Wszystko jakoś tam się splata z teraźniejszością, co więcej zaś - dobrze czujemy atmosferę tamtych czasów (budowanie atmosfery to w ogóle generalnie jest mocna strona tej książki). Cóż, prowadzenie opowieści w kilku planach czasowych tyle razy było już we współczesnych kryminałach ćwiczone, że pisarze mieli czas się tej "sztuki łączenia" nauczyć. Choć trochę szkoda, że wątek ten kończy się około połowy tekstu. Pisarz o naprawdę dobrym warsztacie (a to zdaje się nie jest debiut pana Siembiedy, miał więc już okazję, by się w pewnych sprawach podszkolić) umiałby być może zrobić to tak, że prawdę o tamtych wydarzeniach do końca poznawaliśmy dwutorowo.

I tu przechodzimy właśnie do spraw czysto warsztatowych. Nie da się ukryć, że kilka rzeczy mi w trakcie lektury nader wyraźnie zgrzytnęło. Jeśli w powieści pojawia się, mające duże znaczenia dla rozwoju jej fabuły, małżeństwo, to ja mam chyba prawo oczekiwać, że o tym, że mają oni syna dowiem się nieco przed momentem, w którym tenże syn będzie bardzo potrzebny pisarzowi i zostanie włączony w akcję. No to nie w tej powieści.

Czasem daje to zresztą efekt wręcz humorystyczny, w uniwersum kreowanym przez "Kołysankę" w polskiej procedurze karnej jak najbardziej istnieje i jest wykorzystywana, znana z amerykańskich seriali prawniczych, instytucja "sprzeciwu" :) Tak, tak :) Ta sama instytucja "sprzeciwu", z której stosowania w polskich powieściowych realiach kpił sobie tak mocno Remigiusz Mróz we własnej osobie :)

Co do tej niezamierzonej śmieszności, to przypomnijmy jeszcze sposób w jaki pod koniec został przez los ukarany zarozumiały młody pan prokurator - coś słodkiego. I coś normalnie jak z powieści dla dzieciaków.

Zamierzonej śmieszności też w tym tekście miało swoją drogą trochę być. Parę razy pisarz chciał w ten sposób podkręcić dialogi, opisy, wydarzenia. Jednak robił to tak punktowo, tak bardzo bez jakiegoś większego konceptu, że wszystko to tonęło w morzu ledwopoprawności.

Za to plus za konstrukcję głównego bohatera. Mimo, że zacząłem cykl od któregoś tam tomu, to wiem dobrze kim jest Jakub Kania, co sobą reprezentuje i czego się po nim spodziewać. Nie jest superhero, a jego zalety (jako główny protagonista serii musi ich wszak mieć sporo) podano mi bez zadęcia i zwyczajnie sprawnie. Kupuję to, jego koleżankę z fajnym własnym powiedzonkiem podobnie.

Mocne 3/10, było to jakoś tam wymyślone i jakoś tam się złożyło. Nawet to skrytykowane przeze mnie wyżej zakończenie pierwszej części książki się na to złożenie w pewnym sensie... składało. Nie da się jednak ukryć, że miejscami męczyłem się podczas lektury. Szkoda. Tajemniczy, owiany mgłą zagadkowości, koncert dla dwóch tylko osób, o którym mówił tył okładki, był zapowiedzią czegoś o wiele większego niż to, co ostatecznie dostałem.

Ależ to było niewiarygodne! Serio, tak wiele rzeczy w tej książce krzyczało wręcz: "Nie mogłybyśmy się zdarzyć, jesteśmy nieprawdopodobne!", że szok. Międzynarodowa kariera dresiarza z blokowiska (swoją drogą to to był dresiarz z jakimś niewyobrażalnym wręcz dla przeciętnego czło...

Rozwiń Zwiń