„Turcy wynoszą dumę narodową z domu. I ze szkoły. Na wiece i uroczystości z okazji świąt narodowych przyprowadza się nawet bobasy, ubrane przez rodziców w koszulki z Atatürkiem lub śpiochy z rysunkiem konturów kraju. W miastach, miasteczkach i wsiach jest wtedy dosłownie czerwono od flag”.

Z niekłamanym zainteresowaniem i dużą nadzieją sięgnąłem po najnowszą książkę Marceliny Szumer-Brysz pod tytułem „Turcja. Na wschód od Zachodu”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Muza. Autorka jest znaną dziennikarką i reporterką. Na początku mała dygresja. Otóż pierwsze swoje zagraniczne wakacje spędziłem właśnie w Turcji i ten kraj wywarł na mnie bardzo duże wrażenie. Wystarczyło dziesięć dni, aby Turcja mnie zafascynowała. Jej klimat, krajobrazy, ludzie i miejsca, potrawy i napoje. Turecka kawa, turecka herbata, tureckie bazary. Tureckie smaki i kolory – wszystko to sprawia, że Turcja jest doprawdy fascynującym krajem. Podczytuję więc książki poruszające tematykę turecką i wiele sobie obiecywałem po reportażu Marceliny Szumer-Brysz.

Po skończonej lekturze z całym przekonaniem stwierdzam, że się nie zawiodłem. Jest to naprawdę świetna pozycja, pozwalająca lepiej zrozumieć Turcję, chociaż autorka oczywiście nie wyczerpuje tematu. Jest to wręcz niemożliwe – podczas czytania uświadamiamy sobie, jak złożonym krajem jest Turcja. Skomplikowana historia, skomplikowana teraźniejszość i niepewna przyszłość – to właśnie Turcja dziś.

Książka rozpoczyna się od tureckiego patriotyzmu. Turcy są dumni ze swojego kraju i z tego, kim są. Wszędzie – dosłownie wszędzie – wiszą tureckie flagi. Widziałem to na własne oczy i bardzo mi się to podoba. Oczywiście nie jest tak, że mieszkańcy Turcji nie narzekają. Narzekają, ale mimo tego są dumni ze swojego państwa. Jeśli mowa o państwie, to jak w ogóle narodziła się współczesna Turcja? W jaki sposób ukształtowały się jej granice? Dlaczego wszyscy absolutnie wielbią Atatürka, ojca Republiki? Wreszcie dlaczego prezydent Erdogan zdaje się bardziej nawiązywać do tradycji Imperium Osmańskiego?

Podobała mi się „serialowa wersja historii Turcji” przedstawiona w książce. Tureckie seriale podbiły cały świat i bez wątpienia przyczyniły się do swoistej „mody” na Turcję. Również w Polsce „Wspaniałe stulecie” przyciągało rekordową widownię. Autorka pisze, jak powstały te seriale i jakie kontrowersje wywołały w Turcji – przede wszystkim za sprawą naginania prawdy historycznej. Pokusiła się także o „scenariusz” serialu o „ojcu Republiki”. Mustafa Kemal stworzył Republikę Turcji. Nadano mu więc miano „ojca Turków”. To jemu Turcja zawdzięcza swoje granice, swój alfabet, nowoczesne prawodawstwo i świeckie państwo. Chciał on uczynić z Turcji kraj na wzór zachodni i w dużej mierze mu się to udało. Dlatego dziś jego podobizna znajduje się naprawdę wszędzie.

Przeczytamy także o niezwykłej tureckiej kuchni i kulturze. Chociaż powszechnie kraj ten kojarzymy z kawą, to jednak dla Turków ważniejsza jest herbata. Miałem przyjemność próbować obu tych napojów i choćby dla nich warto odwiedzić Turcję. Kraj ten przyciąga turystów ciepłym morzem i pięknymi krajobrazami, z Kapadocją na czele.

Jednak państwo to ma także swoje problemy i wyzwania. Przede wszystkim historia ludobójstwa Ormian – niezabliźniona rana, która ciągle Turków uwiera. Podobnie jak napięte stosunki z Kurdami, narodem bez państwa walczącym z Republiką. Sporo miejsca autorka poświęca dzisiejszej sytuacji politycznej kraju, przy czym jej ocena prezydenta Erdogana wydaje się wyważona.

„Turcja. Na wschód od Zachodu” to rewelacyjna książka o tym fascynującym kraju. Autorka pisze ze swadą, przybliżając Turcję czytelnikom. Jest to kraj, który bez wątpienia warto poznać i odwiedzić. Polecam zarówno lekturę książki, jak i podróż do Turcji.

Wojciech Sobański