Adama Rutherforda znamy już z ciekawych popularnonaukowych pozycji dotyczących genetyki: „Krótkiej historii wszystkich ludzi, którzy kiedykolwiek żyli” i „Księgi ludzi”. Jego najnowsza książka jest bardzo „na czasie” – odpowiada na narastający rasistowski trend w polityce i społeczeństwie. Jak sam autor pisze we wstępie, ma być ona swoistym orężem w walce z rasizmem.

Rutherford szczegółowo, ale w przystępny sposób, przedstawia genetyczne uwarunkowania dotyczące rasy. A raczej ich brak. Cała książka jest w zasadzie o tym, że podział ludzi na rasy nie ma racji bytu w świetle współczesnej wiedzy z zakresu genetyki. Jak dotąd udowodniono tylko tyle, że po kodzie genetycznym nie da się z całą pewnością orzec, jak wygląda właściciel tego DNA. A przecież po wyglądzie, zwłaszcza kolorze skóry czy kształcie nosa, przypisujemy ludzi do poszczególnych „ras”. Zatem twierdzenie, że nasz wygląd jest zapisany w DNA to bzdura.

Oprócz kwestii „rasy” autor koncertowo rozprawia się również z dwoma innymi powszechnymi stereotypami dotyczącymi sprawności fizycznej oraz inteligencji również rzekomo zapisanych w kodzie genetycznym. Wyniki badań naukowych w żadnym stopniu nie potwierdzają tych powszechnych przekonań. Rutherford w logicznym wywodzie udowadnia, że wszystkie różnice między ludźmi w znacznie większym stopniu wynikają z kultury i historii niż z samej genetyki. Dużo miejsca poświęca rodowodowi systemowego rasizmu (epoko Oświecenia, dziękujemy!) oraz analizie historyczno-kulturowych kontekstów, mających realny i zbadany wpływ na to, jak bardzo się między sobą różnimy.

Przygnębiające jest natomiast to, że ta książka powstała w odpowiedzi na zaobserwowane przez autora zapotrzebowanie. Naprawdę w XXI wieku potrzebujemy naukowych dowodów, by uznać rasistowskie postawy i komentarze za bezsensowne? A jeszcze bardziej niepokojące są opisane akty przemocy fizycznej i psychicznej wobec osób innego niż europejskie pochodzenia w USA. Choć Rutherford skupia się na Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, łatwo można odnieść te obserwacje do naszego zakątka świata. Tylko pozornie rasizm w naszym wykonaniu przybiera łagodniejszą formę. Wystarczy uświadomić sobie, jak często sugerujemy się krzywdzącymi stereotypami dotyczącymi osób z innych krajów. Nie tylko tych o innym kolorze skóry.

Jak powiedziała jedna z badaczek Angela Davies, „w rasistowskim społeczeństwie nie wystarczy nie być rasistą, musimy być antyrasistami”. Tak więc sięgajmy do tej książki, wedle życzenia autora, jak do arsenału argumentów przeciwko przejawom wyimaginowanej wyższości białych nad pozostałą, większą częścią świata.

Ewa Jemioł