Buła ma 13 lat i nie da się ukryć, że jest nastolatkiem z problemami. Niedawno przeprowadził się z matką poza miasto, gdy ta rozwiodła się z ojcem. Bule niełatwo odnaleźć się w nowym środowisku. Nie pomaga mu w tym ani jego sposób bycia, ani jego - rosnąca z każdym dniem - tusza. Wkrótce jednak odkrywa, że aby zostać zauważonym w szkole (nawet przez nauczycieli), a przez niektóre grupy nawet docenionym, trzeba wzbudzać szacunek. A źródłem tego szacunku dla Buły zaczyna być przemoc. Przez swoje zachowanie nastolatek trafia na terapię, a czytelnik zaczyna poznawać jego losy dwutorowo. To, co dzieje się aktualnie widzimy bezpośrednio i uczestniczymy w wydarzeniach razem z Bułą, natomiast przeszłość odsłania się przed nami powoli za sprawą terapii, na której jesteśmy trzecim, niewidzialnym gościem.

Gdyby „Szacunek ulicy” skierowany był do czytelników dorosłych, pozycja ta nie wyróżniałaby się niczym szczególnym, a niejednego by pewnie zanudziła. Jednak jest to książka zakatalogowana jako literatura dziecięca/młodzieżowa i jako taka spisuje się wcale nieźle. Zachęcająca okładka to dopiero początek zalet, bo mamy tu zarówno wyważony język, jak i tematykę, która uczy, ale nie poucza. Płynie z niej motto, ale nie jest utrzymana w tonie moralizatorskim. Język bardzo sprytnie trzyma się bezpiecznej granicy, na której nadal będzie ciekawy i - przede wszystkim - rozpoznawalny dla dzieciaków, które będą mogły się z nim identyfikować, ale jednocześnie unika wulgaryzmów, zastępując je zwrotami, które już od jakiegoś czasu, przestały budzić powszechny sprzeciw.

50 Cent czyli Curtis James Jackson III nie napisał książki o sobie. Inspirował się jedynie własnym dzieciństwem i zwraca uwagę na to, z czym mogą borykać się młodzi ludzie. Przemoc, strach mylony z szacunkiem i pogoń za markowymi rzeczami, to tylko niektóre z poruszanych w „Szacunku ulicy” problemów. 50 Cent pokazuje w swojej książce, że szkoła to nie tylko nauczyciele mający ocenić postępy dzieci w edukacji, ale w głównej mierze wielkie zbiorowisko rówieśników, wśród których znajdą się zarówno tacy, z którymi z chęcią usiądziemy przy stoliku podczas posiłku, jak i tacy dla których każde nasze potknięcie będzie pożywką dla niewybrednych żartów i obelg. Rodzice często zapominają, że inne dzieci potrafią być niekiedy bezlitosne (inna rzecz, że zazwyczaj przykład idzie z góry) i często źle interpretują u swoich pociech brak apetytu lub pyskowanie.

Im dłużej się zastanawiam nad „Szacunkiem ulicy”, tym głębszą książką się okazuje. Jest tu zarówno konflikt z rodzicem, jak i z rówieśnikami. Uciekanie się do przemocy i pierwsze, młodzieńcze zauroczenie. Są tu rozwijające się fascynacje, które mogą stanowić niezły fundament dla poważnego hobby, lub nawet zawodu w przyszłości. Jest także strach przed opinią publiczną. Strach, któremu ulegają zarówno dzieci, jak i dorośli. Jest w końcu walka o szacunek, ale nie tylko ten przysłowiowy już „szacunek ulicy”. Walka toczy się bowiem o szacunek do rodziców i ten, który chciałoby się wyczuwać od nich, szacunek dziewczyny, która wpadła nam w oko i szacunek kolegów, przed którymi drży cała szkoła. Jednak wbrew pozorom „Szacunek ulicy” to od początku do końca, w głównej mierze walka o szacunek do samego siebie.

Muszę przyznać, że choć lektura nie była wymagająca, to w kilku przypadkach udało się autorowi zaskoczyć mnie - czytelniczkę. Było to pozytywne zaskoczenie, bo byłam pewna, że po literaturze młodzieżowej nie mogę się spodziewać nic, czego sama bym nie przewidziała. Jednak - co tu ukrywać - literatura jest jak życie, a życie zaskakuje zarówno tych małych, jak i dużych. Czy kiedyś, w przyszłości podsunę tę książkę mojemu dziecku? Niewykluczone, bo choć literatura polska może pochwalić się wieloma świetnymi książkami młodzieżowymi, to „Szacunek ulicy”, na pewno w wielu przypadkach będzie łatwiejszy do przyswojenia dla młodego czytelnika. Poprzez język, w którym się odnajdzie, poprzez krótkie rozdziały, które nie będą dla niego męczące i nawet poprzez rysunki, które dla 12, 13-latków będą dodatkowym atutem.

Również rodziców zachęcam do sięgnięcia po „Szacunek ulicy”. Zajmie im to jeden wieczór, a być może uda im się nawiązać kolejną, dodatkową nić porozumienia ze  swoim dzieckiem. A tych przecież, jak wiadomo nigdy za wiele. Chcielibyśmy, aby nasze pociechy miały to, czego my nie mieliśmy, aby nie popełniały błędów, które my popełniliśmy. Niejednokrotnie z tych pragnień powstają utwory, które nie tylko są ich zapisem, skierowanym do konkretnej osoby, ale nabierają charakteru bardziej uniwersalnego. Taką książkę, z przestrogą, ale i nicią zrozumienia dwóch stron napisał 50 Cent. Taki wiersz napisał kiedyś dla swojego syna autor „Księgi Dżungli”, choć można go zacytować niejednemu dorosłemu:

Jeżeli pokory zniszczyć nie zdoła tłumu obecność,
       Pychy nie czujesz, z królem rozmawiając,
Jeżeli nie zrani cię wrogów ni przyjaciół niecność,
       I ludzi cenisz, żadnego nie wyróżniając.
Jeżeli zdołasz każdą chwilę istnienia
      Wypełnić życiem, jakby była wiekiem,
Twoja jest ziemia i wszystkie jej stworzenia
      I - mój synu - będziesz prawdziwym człowiekiem!*

*Joseph Rudyrd Kipling: Jeżeli, (fragment wiersza).

Sylwia Sekret