„Projektantka” przemknęła przez księgarniane półki i kinowe ekrany niemal niezauważona. To dziwi, bo zazwyczaj mariaż literatury i kina odbija się większym echem. W ekranizacji „Projektantki” wystąpiła laureatka Oscara Kate Winslet, a jednak nawet jej nazwisko nie pomogło w tym, by film trafił do naszych kin. Największa w tym strata dla książki, która nie jest może powieścią wybitną, ale oryginalną i wartościową.

Myrtle „Tilly” Dunnage wraca po latach do rodzinnego Dungataru, małego miasteczka w Australii – już jako dojrzała kobieta z ugruntowaną pozycją w świecie mody. Przed laty opuszczała miasteczko niczym wygnaniec posądzany o najgorsze. Teraz powraca nie tylko po to, by zaopiekować się chorą matką, ale i po to, by dokonać zemsty – to pewne. Mieszkańcy miasta przyjmują ją niechętnie, wciąż mając w pamięci wydarzenia minionych lat. Co takiego zrobiła Tilly, że nie jest tu mile widziana? Jaką tajemnicę skrywa? Czy zasługuje na potępienie? Jedno wiadomo na pewno – nie tylko ona ma w Dungatarze coś na sumieniu. Miasteczko zamieszkuje kalejdoskop przeróżnych postaci: domowi tyrani, ukrywające się ze swoją orientacją lesbijki, zwariowane stare panny, skłócone małżeństwa i rodziny, a porządku pilnuje sierżant przebierający się w damskie ciuszki. Każdy ma swój mniejszy lub większy sekret, za który mógłby być napiętnowany, ale padło na nią. Mieszkańcy uwzięli się na Myrtle, ale los również nie jest dla niej łaskawy. Z ludźmi może wygrać, ale z fatum już nie. A ono niewątpliwie nad nią wisi. Ale w Dungatarze nikt nie jest szczęśliwy. Skrywając swoje pragnienia pod maską pruderii, mieszkańcy stają się niewolnikami własnych żyć.

Fabuła „Projektantki” to idealny materiał na film, o ile jednak bardziej zaakcentowano by jego walory dramatyczne. Rosalie Ham zabrakło bowiem warsztatu, by poradzić sobie z natłokiem rozpoczętych wątków. Siłą rzeczy wątki, które – jak intuicyjnie czujemy - powinny być kluczowe, opowiedziane są równie powierzchownie, jak te poboczne. Dramat Tilly ginie gdzieś pomiędzy problemami jej sąsiadów, choć jest nieporównywalnie większy. Ilość imion i nazwisk przytłacza, trudno się nie pogubić w gąszczu postaci, którym w sumie autorka poświęca więcej czasu niż samej Tilly. Zresztą przez pierwszą połowę książki fakt, iż jest ona tytułową projektantką nie ma w ogóle znaczenia dla fabuły. Choć jest główną bohaterką, jej postać nie dominuje. Bo Ham przygląda się bliżej każdemu z bohaterów, a w zasadzie za każdym z nich stoi jakaś ciekawa historia, którą można by rozwinąć, o ile byłoby to możliwe. Chce opowiedzieć o wszystkich, tym samym na żadnym z nich nie jest w stanie skupić się na sto procent, nawet na Tilly. Skrawki życiorysów mieszkańców Dungataru układają się w zlepek niedomówień, pozostawiając po lekturze pewien niedosyt.

Ale przecież napisałam, że „Projektantka” jest powieścią wartościową. Zdanie podtrzymuję, bo autorka mierzy się w niej z trudnymi tematami, które wybrzmiewają szczególnie mocno na tle prowincjonalnego miasteczka o dusznym, ciężkim klimacie lat 50. Do tego Rosalie Ham udało się ten klimat znakomicie zobrazować, nie tylko przedstawiając hipokryzję i głupotę mieszkańców Dungataru, ale także opisując ich codzienne obyczaje, wygląd czy posiłki. Stworzyła miasteczko i społeczność, w której nie chcielibyśmy się znaleźć i która tym samym mocna zapada w pamięć. „Projektantka” przynosi trochę zaskoczeń, wzruszeń i uśmiechu, a nade wszystko refleksji – nie tyle nad życiem, co nad ludźmi. Warto dać tej powieści szansę.

Malwina Sławińska