Nie jest niczym szczególnym ta właściwość biografii słynnych ludzi, iż prawda i mit, zrastają się w nich niekiedy w tak ścisłą całość, że nie sposób wydaje się ich oddzielić. Bywają też jednak takie biografie, których różnorakie wersje i mity funkcjonują równoległe w różnych formach, a próba ich ogarnięcia to wejście do sali pełnej luster, w których każde odkształca jego obraz w innym sposób. Przyczyną tej dezorientacji są sprzeczne nieraz narracje, którymi obudowuje się te różnorakie wersje, ale niekiedy spora bywa i zasługa samego ich bohatera, jeśli miał talent do tworzenia mitów na własny temat. Takim przypadkiem są losy Zbigniewa Herberta, a koronnym dowodem jakie problemy może przysporzyć badaczom życie jednego człowieka jest swoisty dyptyk jaki tworzy książka Siedleckiej i późniejsza dwutomowa biografia Franaszka.

Siedlecka wydała swoją książkę w roku 2002, Franaszek w 2018 i w tymże roku Siedlecka (niejako w odpowiedzi) wznowiła swoją książkę poszerzając ja o nowe rozdziały. Jej „Pan od poezji” wydany w 2002 roku był swoistym szokiem, bo odbrązawiał Herberta pokazując jego skomplikowaną osobowość, także problemy psychiczne (cierpiał na chorobę dwubiegunową afektywną), wydobywając słabości i konfabulacje poety (m.in. demitologizując kwestię udziału w podziemiu). W kontekście ostatnich lat Herberta, kiedy wdał się w ostry konflikt z Adamem Michnikiem i jego „Gazetą Wyborcza” (trwał też jego zadawniony konflikt z Miłoszem) i przypięto mu łatkę prawicowego ekstremisty oraz zrobiono z niego niemal wariata publikacja Siedleckiej zdawała się być gwoździem do trumny. Niedoskonały orędownik moralnego porządku, był przecież idealnym celem dla złotoustych bojowników przeciw hipokryzji. A jednak człowiek nie zabił artysty i moralisty, okazało się tylko, że ideał spreparować można na papierze, bo w naturze nie występuje. Siedlecka wpuściła świeże powietrze do dyskusji, uczciwie pokazując człowieka pełnego wewnętrznych napięć, nie wolnego od wad, ale zdecydowanie broniącego pewnych ideałów. Później jednak nastąpiła kolejna petryfikacja Herberta jako autora jednego tematu, wieszcza moralności (w pakiecie z patriotyzmem). Ten spłaszczony obraz rodem ze szkolnych akademii był jednak zbyt ciasnym gorsetem dla tej twórczości i po 16 latach otrzymaliśmy swoiste przypomnienie w postaci obszernej publikacji Franaszka. Dwutomowa biografia odkurzała trochę tematy poruszane przez Siedlecką, wzbogacając je jednak o szerszą panoramę epoki, a także pełniejszy obraz uczuciowego, towarzyskiego i intelektualnego życia poety. Konserwowała jednak pewne punkty widzenia, co wynikało z sympatii samego Franaszka (Miłosz, Michnik) i zrzucała na karb choroby Herberta jego niepopularne do dziś w pewnych kręgach sądy.

Siedlecka nie dała jednak powiedzieć Franaszkowi ostatniego słowa w tych kwestiach, odgrzebała sprawę inwigilowania Herberta, porusza temat cokolwiek kontrowersyjnego zarządzania spuścizną po Herbercie przez jego żonę Katarzynę oraz dokonanej przez nią (w imieniu zmarłego już męża) swoistej „samokrytyki” złożonej przed Adamem Michnikiem (słynne „przepraszam za męża”, mające anulować jego definitywne pookrągłostołowe rozstanie ze środowiskiem ”GW”), tyleż niesmaczną, co nieuprawnioną. Ten konflikt trwa i pewnie trwać jeszcze będzie, choć w coraz bardziej kurczącym się gronie. Jedno jest pewne – Herberta nikt już nie zmarginalizuje, żaden spór polityczny zagrozić nie może jego miejscu w historii literatury. Jego twórczość i jego przesłanie wyrosły ponad bitewny krajobraz doczesnych sporów i jego własne życie.

Nie jest niczym szczególnym ta właściwość biografii słynnych ludzi, iż prawda i mit, zrastają się w nich niekiedy w tak ścisłą całość, że nie sposób wydaje się ich oddzielić. Bywają też jednak takie biografie, których różnorakie wersje i mity funkcjonują równoległe w różnych formach, a próba ich ogarnięcia to wejście do sali pełnej luster, w których każde odkształca jego...