Nie lubię polskich nieszczęść narodowych. Drażni mnie ciągłe rozpamiętywanie klęsk przy jednoczesnym przemilczaniu sukcesów. Dlatego po tomik poświęcony klęsce maciejowickiej sięgnąłem tylko dlatego, ze wcześniej kolejno czytałem o powstaniu kościuszkowskim książki poświęcone bitwie pod Racławicami i insurekcji warszawskiej. Zresztą, książka wydana w 1991 r. jakoś długo nie mogła mnie zainteresować. A szkoda.
Na pewno pracę Mikuły warto przeczytać. Autor nie roztrząsa klęski jako nieszczęścia narodowego, ale szuka przyczyn niepowodzenia, winnych i konsekwencji wydarzenia. Inaczej mówiąc zajmuje się solidnym, zgodnym z zasadami warsztatu historyka, przedstawieniem genezy, przebiegu i skutków bitwy pod Maciejowicami. Robi to może bez fajerwerków, ale za to bardzo wnikliwie, odwołując się do źródeł, dokumentując swoje wywody i uzasadniając tezy. W rezultacie otrzymujemy solidny opis wydarzeń wraz z interpretacją autora. Do tego dochodzi jasność i konstrukcji pracy, i samego tekstu. Także trudno doszukać się błędów merytorycznych, choć Wieprza na stronie 39 jest najprawdopodobniej Wieprzem - ale to raczej niedokładność korekty niż autora.
To wszystko, co wyżej napisałem, nie wystarczyłoby do uznania monografii bitwy insurekcji 1794 r. za wyjątkowej - ot, solidna pracy i to wszystko. Ale jest jeden powód dla którego warto po książkę sięgnąć. Otóż autor konsekwentnie zwraca uwagę na winę Naczelnika jako najbardziej winnego klęski. Co ważne, nie jest to stanowisko typu "bo ja tak sądzę", lecz bardzo uzasadniona przez autora teza. Dowodzi bowiem Mikuła - na podstawie dokumentów, relacji i wspomnień, że nie Poniński zdradził i nie przybył na pole bitwy, lecz Kościuszko, planując, organizując, informując i prowadząc działania, popełnił karygodne błędy. Nie będę streszczał wywodów autora, dość, że wskazują wyraźnie na winnego. To nieco zmienia obraz Naczelnika jako wręcz świetlanej postaci polskiej historii. Ale może to dobrze. Zwłaszcza, że sądy Wojciech Mikuły są przekonujące. Mnie przekonały.

Nie lubię polskich nieszczęść narodowych. Drażni mnie ciągłe rozpamiętywanie klęsk przy jednoczesnym przemilczaniu sukcesów. Dlatego po tomik poświęcony klęsce maciejowickiej sięgnąłem tylko dlatego, ze wcześniej kolejno czytałem o powstaniu kościuszkowskim książki poświęcone bitwie pod Racławicami i insurekcji warszawskiej. Zresztą, książka wydana w 1991 r. jakoś długo nie...