Strach padłby na tyranów, gdyby musieli być sądzeni przez poezję Victora Hugo. Jej zdolność do wybaczania ludzkiej krzywdy jest tak niewielka, jak nadzieja na to, że gnębiący ludzkość ciemiężyciele pójdą na barykady z hasłami wolności na ustach. Zaangażowanie tej poezji wynika zapewne z faktu, że jej twórca w swoim długim życiu przemierzył wystarczająco wiele systemów politycznych, żeby doceniać swobodę wolnej wypowiedzi. Dlaczego miałby nie korzystać ze swego prawa myśliciela ten, który żył ideami równości i tworzył wiersze pod ich wyjątkowym wpływem? Dlaczego poezja, której ciężar gatunkowy jest tak olbrzymi, nie miałaby równie ciężką ręką torować drogi do sprawiedliwości? Jej wolno wszystko, obalać stare światy, czerpać natchnienie z czego tylko chce. Ponieważ to właśnie Hugo był wizjonerem, którego później wskazał palcem Arthur Rimbaud. Z poezji francuskiego poety czerpali symboliści i nadrealiści. Dlatego teraz, pomimo upływu stu kilkudziesięciu lat, również my możemy obserwować jej starania o to, aby pochowana już dla nas teraźniejszość Victora Hugo, mogła się przemienić może nie w świetlaną ale w zdecydowanie lepszą przyszłość.

Wiele czasu poświęcił Victor Hugo rozmyślaniom nad formami istnienia. Być może dlatego momentami jego poezja przybiera kształty biblijnej Księgi Rodzaju skrzyżowanej z "Boską komedią" Dantego Alighieri. Jako traktat filozoficzny dowodzi celowości istnienia wszechrzeczy. Jako przejaw ludzkich wątpliwości, ginie w nieskończoności bezmiaru. Szuka przyczyny, rozgarnia tajemnice niemożliwości. Próbując poznać myśli wszechświata dowiaduje się o słabości człowieczego istnienia. "Ja jestem bytem ułomności, Upadłem i upadać będę nieraz jeszcze". Taka jest ludzkość a Hugo jedynie schylając się nad głębią pojęcia nieskończoności, przenikliwie bada stan umysłu człowieka. Jakby przy okazji spogląda na drabinę bytu i zestawia na jej szczeblach przeróżne odmiany towarzyszących etapom życia emocji. Bo na jej najwyższym podium stoi śmierć, ponury kpiarz.

Niewprawnemu w czytaniu ciężkiej poezji czytelnikowi może się zakręcić w głowie od niezliczonych proklamacji, jakie następują jedna po drugiej w obronie ludzkiej godności. Stawiając na ołtarzach moralności nowe hasła, francuski poeta wymaga skupienia od tych, którzy chcą przemienić spokojne dumania w krzyk cierpienia. Wiele wysiłku kosztowało mnie wsłuchanie się w protest, wydobyty spod pióra pisarza kreślącego wizje sprawiedliwej przyszłości. Jednak czasami warto poświęcić tych kilka chwil na bunt słów, wyrażony w małym objętościowo tomiku poezji jednego z największych myślicieli świata. Ukazane przez Victora Hugo ciemne strony historii poruszają emocje a jednocześnie kształcą umysły jego czytelników w duchu prawdy i wolności. To nie jest kolejny przykład klasycznego patosu ale próba umiejętnego ukazania, potrzebnych każdemu człowiekowi cnót.

Sztuka to szczęście dające wielkość całym narodom. Zgadzam się w całej rozciągłości ze słowami twórcy, dla którego tak ważna była harmonia pomiędzy sercem a rozumem. Hugo wyrósł w spalającym się w poszukiwaniu ideału romantyzmie, więc dobrze znał wartość uczucia. Na styku przesuwających się w jego życiu literackich nurtów powstawały największe dzieła. Tam, gdzie iskrzyło od ścierających się stylów, tam rosła nie tylko nowa ale i pasjonująca sztuka. Dzięki temu paradującemu w jego poezji przemijaniu, mogłem obserwować postępy ludzkości w poznawaniu swojej własnej kultury. Cieszę się, że nie upadłem pod ciężarem a wręcz przeciwnie, wyszedłem wzmocniony wiedzą dotąd nieposiadaną. Chciałem stanąć na skrzyżowaniu wielu literackich kierunków i tego dokonałem a po drodze nie ominąłem żadnej okazji do rozmyślania nad istotą zawartego w poezji Victora Hugo piękna.

Strach padłby na tyranów, gdyby musieli być sądzeni przez poezję Victora Hugo. Jej zdolność do wybaczania ludzkiej krzywdy jest tak niewielka, jak nadzieja na to, że gnębiący ludzkość ciemiężyciele pójdą na barykady z hasłami wolności na ustach. Zaangażowanie tej poezji wynika zapewne z faktu, że jej twórca w swoim długim życiu przemierzył wystarczająco wiele systemów...