Koncepcja „nieformalnego imperializmu” Wielkiej Brytanii w Ameryce Łacińskiej funkcjonuje w anglosaskiej literaturze historycznej od bez mała kilkudziesięciu lat. W Polsce problematyka ta nie jest szczególnie popularna, istnieje też niewielka ilość opracowań, które choćby napomknęłyby o istnieniu „informal empire”. Książka autorstwa Nowakowskiego i Gawryckiego stawia sobie za cel skrótowe zapoznanie polskiego czytelnika z tym procesem, który - jak wykazują latynoamerykaniści - odgrywał olbrzymią rolę na losy młodych państw powstałych na gruzach dawnego imperium kolonialnego Hiszpanii i Portugalii.

Wielka Brytania wykorzystując swoją dominującą rolę na morzach i oceanach w XIX w., postanowiła uczynić z państw latynoamerykańskich swoją wyłączną strefę wpływów. Recepty na to, w jaki sposób należy uzależnić od siebie młode państwa w Ameryce Południowej musiała poszukać. W pierwszych latach była gotowa wesprzeć emancypujące się państwa w walce o niepodległość, by niedługo potem posunąć się nawet do prób siłowego narzucenia niektórym krajom swojego zwierzchnictwa. Po kilku szybkich niefortunnych interwencjach zbrojnych Brytyjczycy doszli do wniosku, iż należy zmienić taktykę - stwierdzili, że korzystniejszą i mniej kontrowersyjną formą roztoczenia władzy w Ameryce Łacińskiej będzie uzależnienie jej od towarów i kapitału pochodzącego z Wysp Brytyjskich. Szybko okazało się, że był to strzał w dziesiątkę, ponieważ większość nowo utworzonych państw potrzebowało pieniędzy niczym wody na pustyni. Poza tym każde z nich usilnie zabiegało o uznanie na arenie międzynarodowej. W tych okolicznościach Brytyjczycy stali się najlepszym możliwym partnerem. Wyspiarze szybko narzucili państwom latynoamerykańskim preferencyjne warunki wymiany handlowej oraz liczne przywileje dla obywateli imperium brytyjskiego. Tym sposobem rozpoczął się okres gospodarczego uzależniania Ameryki Łacińskiej od Londynu, funkcjonujący w poszczególnych państwach z mniejszą lub większą intensywnością.

Wśród zwolenników koncepcji „nieformalnego imperializmu” na ogół zgodnie przyjmuje się, że rozkwit tego systemu trwał do wybuchu Wielkiej Wojny, a jego schyłek miał miejsce po II wojnie światowej. Choć rzadko zdajemy sobie z tego sprawę, w dobie nieformalnego imperializmu Wielka Brytania w dużej mierze zastąpiła imperializm hiszpański i portugalski, a później ten imperializm został zastąpiony przez supremację ze strony USA, pozostawiając państwa latynoamerykańskie w roli „tych gorszych” członków wspólnoty międzynarodowej, borykających się z problemem odnajdywania własnej tożsamości i budowania drogi rozwoju. Wobec prognoz politologów na swoją szansę państwa te w najbliższych dekadach mogą nie mieć szansy, by rozliczyć się z kolonialną przeszłością, bowiem na arenie będą zagrażały im w tym nowi kolonizatorzy gospodarczy z Państwa Środka.

Od strony technicznej: książka składa się z rozdziału wprowadzającego czytelnika w problem koncepcji nieformalnego imperium, rozdziału przestawiającego dzieje obecności Brytyjczyków w Ameryce Łacińskiej oraz kilku rozdziałów prezentujących najważniejsze państwa wchodzące w obręb nieformalnego imperium. Czyta się szybko, szczegółów nie jest aż tak dużo, by zanudzić czytelnika.

Znamienne jest, że opracowanie to powstało w dużej mierze na bazie innych opracowań, co jest charakterystyczne dla prac z zakresu politologii czy stosunków międzynarodowych. Można to uznać za małą wadę tej pozycji, która i tak pozostaje ważna, bo chyba tylko ona porusza ten problem w języku polskim. Być może w przyszłości ukaże się jakaś praca spod warsztatu historyka?

Ogólnie rzecz biorąc mogę tę książkę polecić. Problematyka jest bardzo ciekawa, zwłaszcza dla osób zainteresowanych historią powszechną. Rzuca na pewno dodatkowe światło na problem państw latynoamerykańskich, pozwala zrozumieć dlaczego do dziś zmagają się oni z tak licznymi problemami, choć oficjalnie uchodzą za kraje rozwijające się i posiadające duży potencjał gospodarczy. Dodatkową rekomendacją mogą być osoba zwłaszcza drugiego autora, wszak prof. M.F. Gawrycki jest autorem wielu książek dotyczących problemów Ameryki Łacińskiej - pisze dużo i z werwą, a to też dobra wizytówka, bo nie jest to pierwsza pozycja tego autora, którą miałem okazję czytać, odnajdując przy okazji sporo ciekawych myśli.

Koncepcja „nieformalnego imperializmu” Wielkiej Brytanii w Ameryce Łacińskiej funkcjonuje w anglosaskiej literaturze historycznej od bez mała kilkudziesięciu lat. W Polsce problematyka ta nie jest szczególnie popularna, istnieje też niewielka ilość opracowań, które choćby napomknęłyby o istnieniu „informal empire”. Książka autorstwa Nowakowskiego i Gawryckiego stawia sobie...