Pisane w latach okupacji „Dzieje głupoty w Polsce” są gorzkim rozrachunkiem z tendencjami w narodowym wychowaniu historycznym, które raz po raz prowadziły Polaków do zguby politycznej i katastrofalnych strat demograficznych i kulturalnych. Po raz pierwszy ukazały się latem 1947 r., wzbudzając krytykę zarówno środowisk marksistowskich jak antykomunistycznych, krajowych i emigracyjnych. Już choćby z tego powodu warte są lektury.
Bocheński przed wojną był publicystą i ideologiem skupionej wokół Jerzego Giedroycia i redagowanych przez niego czasopism „Bunt Młodych” i „Polityka” grupy, określanej mianem mocarstwowców. Określenie to pochodziło od ideologii „Polski mocarstwowej”, którą wyznawali, a które oznaczało w polityce zagranicznej dążenie do przełamania tragizmu geopolitycznego położenia naszego kraju między Berlinem i Moskwą poprzez rozbicie tego z państw, które było na nie bardziej podatne, niewykluczone, że w sojuszu z drugim z historycznych przeciwników. Dla Bocheńskiego i jego grupy w latach trzydziestych państwem, wobec którego powinna zostać poprowadzona prewencyjna wojna, był Związek Sowiecki.
Jednakże, skutki II wojny światowej, fakt, że dominacja sowiecka nad Polską miała charakter trwały, a równocześnie, granica zachodnia Polski Ludowej była gwarantowana przez Moskwę, skłonił go do utworzenia i zaangażowania się w środowisko katolickich intelektualistów, które popierało władzę komunistyczną w imię narodowego, politycznego realizmu. Z tej koncepcji wykształciło się późniejsze Stowarzyszenie „PAX”, z którym autor „Dziejów głupoty” był przez lata związany, ale z którym nie zawsze się zgadzał. Wyrazem tych tendencji w jego politycznych poglądach była właśnie powyższa książka, która w pozytywnym świetle przedstawiała koncepcje porozumienia z Rosją w XVIII i XIX w.
Niezależnie od tego, była ona wyrazem racjonalnego i logicznego spojrzenia jej Autora na narodowe dzieje. Bocheński wskazuje w niej, w jaki sposób pozbawione chłodnego rozumowania decyzje polskich polityków doprowadziły najpierw do rozbiorów, a potem do zaprzepaszczenia szans na odbudowę polskiej państwowości w XIX w. Argumentuje, że kolejne pokolenia historyków wpajały w Polaków przekonanie o słuszności polityki konfrontacji z Rosją i kolejnych powstań, które w istocie umacniały jedynie rozbiorową koalicję Berlina i Petersburga, ku zgubie sprawy polskiej. Była i jest to surowa przestroga wobec tych wszystkich, którzy bezrefleksyjnie pochwalają koncepcje insurekcyjne, w imię obrony „narodowego honoru”, „walki do ostatka”, „dawania przykładu pokoleniom”. Narody nie mają honoru, mają jedynie interesy – podkreśla Bocheński. Szacunek należy się żołnierzom, którzy wykonywali często najbardziej absurdalne rozkazy, ale nie tym, którzy je wydawali. Gorzka to nauka, ale jednocześnie bardzo potrzebna, także w dzisiejszych czasach, kiedy decyzję o skazaniu na zagładę stolicy narodu uznaje się za słuszną, a jej przeciwników za zdrajców. Dlatego warto czytać także dzisiaj „Dzieje głupoty w Polsce”, aby samemu napisać rozdział „Dziejów rozumu w Polsce”.

Pisane w latach okupacji „Dzieje głupoty w Polsce” są gorzkim rozrachunkiem z tendencjami w narodowym wychowaniu historycznym, które raz po raz prowadziły Polaków do zguby politycznej i katastrofalnych strat demograficznych i kulturalnych. Po raz pierwszy ukazały się latem 1947 r., wzbudzając krytykę zarówno środowisk marksistowskich jak antykomunistycznych, krajowych i...