Właściwie to tyleż biografia Aleksandra II, co historia rewolucjonistów, którzy dokonywali na niego zamachów. Lektura ciekawa, ale jako biografia - powierzchowna. Nie dowiadujemy się prawie nic o stosunku monarchy do wydarzen w kraju i Europie, opisy jego linii politycznej są szczątkowe. Pojawiają się też różne drobne błędy rzeczowe (np. wnuczka wspomina w rozmowie dziadka, mimo że miała rok w chwili jego śmierci). Widać, że Radziński ma dość nonszalanckie podejście do szczegółów faktograficznych.
Ogólnie to duży brak, że nie mamy po polsku solidnej, starannej biografii tej bardzo ważnej postaci. Bo ta książka - mimo że wciągająca -nią nie jest.

Właściwie to tyleż biografia Aleksandra II, co historia rewolucjonistów, którzy dokonywali na niego zamachów. Lektura ciekawa, ale jako biografia - powierzchowna. Nie dowiadujemy się prawie nic o stosunku monarchy do wydarzen w kraju i Europie, opisy jego linii politycznej są szczątkowe. Pojawiają się też różne drobne błędy rzeczowe (np. wnuczka wspomina w rozmowie dziadka,...

Car Aleksander II Romanow to postać stosunkowo niezbyt znana w świadomości historycznej Polaków, pomimo tego, iż odegrał ogromną rolę w dziejach narodu polskiego: po pierwsze – brutalnie tłumiąc powstanie styczniowe i wprowadzając następnie szereg represji, po drugie – uwłaszczając chłopów oraz likwidując pańszczyznę, czym zakończył kilkusetletni okres dominacji feudalizmu na naszych ziemiach. Konsekwencje społeczne, gospodarcze, a z czasem i polityczne tych posunięć okazały się decydujące dla przyszłych losów narodu i państwa. Pomimo tego, Aleksander II nie doczekał się w Polsce szerszych opracowań biograficznych. Tym bardziej warto sięgnąć do obszernej biografii autorstwa rosyjskiego opozycjonisty, Edwarda Radzińskiego. To zarazem historyk oraz literat i w tekście biografii wdać duże obycie Autora z piórem. Książka napisana jest w sposób żywy i zajmujący, łączy poważne analizy historyczne z anegdotą i obserwacjami obyczajowymi. Tekst czyta się z prawdziwym zainteresowaniem, przyswajając zarazem rozliczne informacje.
Co prawda, widoczne są również minusy tego „lekkiego” stylu. Przede wszystkim, nieco chaotyczny układ monografii, której narracja często niezbyt ściśle trzyma się chronologii, pojawiają się niekonsekwencje faktograficzne, pewne fragmenty wydają się zbędne (np. obszerne wprowadzenie w XVIII-wieczną historię Rosji, sięgające ponad 100 lat przed opisywaną epokę),inne z kolei kwestie potraktowano powierzchownie (np. konkretne – poza uczuciowymi czy ideologicznymi – konsekwencje gospodarcze, społeczne i polityczne uwłaszczenia rosyjskich chłopów).
Warto podkreślić śmiałość i oryginalność tez Autora (np. bardzo krytyczny stosunek do powstania dekabrystów w 1825 r., nie tylko w odniesieniu do nieudolności czy niezdecydowania przywódców ale i do samego, nierealistycznego programu – a powstanie dekabrystów to wręcz ikona rosyjskich liberałów oraz inteligencji). Interesujące jest również szczegółowe omówienie narodzin rosyjskich organizacji rewolucyjno-terrorystycznych, które usiłowały obalić carat i cały porządek społeczny, dokonując zamachów na wyższych urzędników rządowych, a ostatecznie mordując w 1881 r. samego Aleksandra II. Pomimo całej sympatii dla ideowości „narodowolców” E. Radziński dostrzega naiwność ich postępowania, potępia też zamachy kosztujące niekiedy życie dziesiątek przypadkowych osób.
W kilku miejscach Autor szerzej zatrąca o sprawy polskie. Przede wszystkim przy omawianiu kwestii powstania styczniowego. Czyni to z pozycji liberalnego Rosjanina. Nie wnika w przyczyny wybuchu powstania. Oburza się, to trzeba docenić, na zastosowane, krwawe represje i podaje przykłady podobnego oburzenia ówczesnych opozycjonistów rosyjskich (przebywających głównie na emigracji) czy nawet co bardziej przyzwoitych członków aparatu rządowego. Musi jednak zarazem przyznać, iż postępowanie Aleksandra II czy gen. Murawjowa-Wieszatiela spotkało się z entuzjastyczną niemal aprobatą ogółu społeczeństwa rosyjskiego (czego wyrazem był nagły, przejściowy wzrost popularności cara). W kontekście obecnych wydarzeń nasuwa się nieodparty wniosek, iż w pewnych kwestiach kompletnie nic się w Rosji przez ostatnie półtora wieku nie zmieniło... Pewien niedosyt pozostawia natomiast przedstawienie postaci Ignacego Hryniewieckiego, o tyle pierwszoplanowej z punktu widzenia biografii Aleksandra II, iż to on właśnie, jako członek organizacji „Narodnaja Wola”, dokonał udanego zamachu na życie cara, również zresztą ginąc w eksplozji rzuconej przez siebie bomby. Była to ósma już czy dziesiąta próba zamachu na Aleksandra II (dotąd wychodził ze wszystkich cało, w cudowny zaiste sposób, obszerny opis tych prób w monografii to lektura prawdziwie sensacyjna). O ile sylwetki kilkunastu innych „narodowolców” E. Radziński przedstawił bardzo szeroko, o tyle w przypadku I. Hryniewieckiego poprzestał na lakonicznym stwierdzeniu, iż był Polakiem oraz wywodził się ze stanu szlacheckiego. Wypada natomiast zgodzić się z Autorem, iż cała historia konspiracji oraz kolejnych zamachów na życie cara dowodzą zadziwiającej nieudolności i niekompetencji tajnej policji, bardzo już wówczas rozbudowanej oraz posiadającej szeroką sieć informatorów. E. Radziński stawia tezę, iż nie był to przypadek i koła ultrakonserwatywne (posiadające silne wpływy w tajnych służbach) pozwoliły rewolucyjnym terrorystom na usunięcie cara o zbyt reformatorskich zapędach. Syn i następca, Aleksander III (człowiek o niezbyt szerokich horyzontach i ograniczonej inteligencji) powrócił do klasycznego samodzierżawia, co otwarło szeroką drogę wiodąca do nieodległej już rewolucji.
Książka ogólnie godna polecenia, dobrze napisana, warto jednak posiadać uprzednio pewną wiedzę na temat przedstawianych przez Autora wydarzeń, by nie ulegać bezkrytycznie jego sugestiom.

Car Aleksander II Romanow to postać stosunkowo niezbyt znana w świadomości historycznej Polaków, pomimo tego, iż odegrał ogromną rolę w dziejach narodu polskiego: po pierwsze – brutalnie tłumiąc powstanie styczniowe i wprowadzając następnie szereg represji, po drugie – uwłaszczając chłopów oraz likwidując pańszczyznę, czym zakończył kilkusetletni okres dominacji feudalizmu...

Dobrze napisana biografia Aleksandra II Romanowa. Sporo interesujących faktów, świetna, żywa narracja, choć można też dostrzec wyraźną fascynację autora tym carem. Nie jest to jednak zaskoczenie. Na tle innych Romanowów Aleksander II niewątpliwie wyróżniał się merytorycznym przygotowaniem do pełnienia swej funkcji czy inteligencją, która pozwoliła mu na nieco szerszą perspektywę od swych poprzedników, szczególnie swego ojca, mimo, że uważał Mikołaja za wzór władcy. Aleksander doprowadził do krwawego stłumienia polskiego powstania, kontynuował brutalny podbój Kaukazu. Jednocześnie wyzwolił chłopów i wprowadził szereg liberalnych reform w funkcjonowaniu państwa. W rosyjskim samodzierżawiu takie zmiany były zawsze ryzykowne. Każde poluzowanie rygorów bywało odczytywane jako przejaw słabości. Czy to jednak tłumaczy liczne zamachy na cara? Nie pada tu jednoznaczna odpowiedź. Radziński chyba jednak bardziej skłonny jest obarczać za to rosyjskie opóźnienie cywilizacyjne, będące konsekwencją wielu dekad nieudolnych rządów i braku reform, a także czynniki zewnętrzne. Książkę warto skonfrontować z innymi pozycjami na ten temat, chociażby nie tak dawno wydaną historią dynastii Romanowów S. S. Montefiore.

Dobrze napisana biografia Aleksandra II Romanowa. Sporo interesujących faktów, świetna, żywa narracja, choć można też dostrzec wyraźną fascynację autora tym carem. Nie jest to jednak zaskoczenie. Na tle innych Romanowów Aleksander II niewątpliwie wyróżniał się merytorycznym przygotowaniem do pełnienia swej funkcji czy inteligencją, która pozwoliła mu na nieco szerszą...

Znakomita biografia jednego z najwybitniejszych carów w dziejach Rosji. Autor dokonuje świadomego zabiegu, mającego na celu zrozumienie realiów Rosji przed objęciem władzy przez Aleksandra II. Zaczyna bowiem swą opowieść wiele dekad przed narodzinami tytułowego bohatera. Widzimy Petersburg i carski dwór XVIII wieku, siedlisko intryg dworzan i rozgrywek ambitnej gwardii, które kosztowały życie dwóch imperatorów: Piotra III i Pawła I. Poznajemy sylwetki Katarzyny II, która nie potrafiła lub raczej nie chciała uporządkować tej sytuacji. Nie uczynił tego też pogromca Napoleona - Aleksander I. Wreszcie na arenie pojawił się ktoś, kto to zmienił. Chodzi o Mikołaja I, ojca bohatera niniejszej książki. To on na zawsze utrącił kark wszechwładnej gwardii. Wreszcie, po obszernym wprowadzeniu, poznajemy młodość i charakter Aleksandra II - człowieka, który miał na zawsze zmienić Rosję, a zarazem uruchomić procesy, które w końcu wymknęły się spod jego kontroli. A przecież - zdawałoby się - w swoim ręku skupiał tyle władzy, jak nikt inny w Europie, a może i na świecie.
Jest oczywiste, że nam, którzy spędziliśmy 123 lata pod zaborami, rosyjscy carowie na ogół kojarzą się z uciskiem, zsyłkami, rusyfikacją itd. Sami Rosjanie często postrzegali cara jako półboga. Nie bez powodu Mickiewicz pisał o Mikołaju I: "Car dziwi się - ze strachu drżą Petersburżany. Car gniewa się - ze strachu mrą jego dworzany". Tymczasem na kartach książki poznajemy rosyjskich monarchów jako ludzi z krwi i kości, z całym wachlarzem targających nimi uczuć i rozterek. Jakie prawo natury miałoby sprawić, że car nie zakochałby się na zabój?... A jednak wszyscy jesteśmy ludźmi!
Car Aleksander II z kart tej książki to nie tylko energiczny reformator realizujący polityczny testament swojego ojca, ale i człowiek doznający wzruszeń, kochający, zmagający się z rozterkami... Był człowiekiem z krwi i kości, i takim go tu widzimy. Jednocześnie obserwujemy panoramę społeczną Rosji. Widzimy tragiczne położenie chłopów w przeddzień podpisania przez Aleksandra dokumentu, który wyzwolił więcej ludzi niż zniesienie niewolnictwa w Ameryce. To fakt, i tu i tam wolność w sensie formalnym niekoniecznie oznaczała faktyczną wolność. Jednak w rosyjskich warunkach i tak był to wielki przełom. Jednocześnie poznajemy rozkwitające życie kulturalne i intelektualne Rosji w II połowie XIX wieku - ten niepowtarzalny czas, który wydał tylu gigantów literatury, malarstwa czy muzyki. Bo czy tacy ludzie jak Tołstoj, Turgieniew, Dostojewski, Riepin, Czajkowski lub Rimski-Korsakow mogliby pojawić się i swobodnie tworzyć w takim stalinowskim ZSRR? A może raczej - jeśliby się pojawili, zaprzęgnięto by ich do masowej produkcji jakichś propagandowych gniotów?... Ale było też kipiące życie polityczne, w tym działalność elementów radykalnych, początkowo takich niewinnych jak "chłopomani", potem coraz bardziej skrajnych, dla których reformy Aleksandra II były zbyt powolne lub wręcz stanowiły oszukańczą maskaradę mającą utrwalić status quo i przywileje elit. Ludzie o takich poglądach zgotowali Aleksandrowi II tragiczny koniec...
Pan Edward Radziński jest Rosjaninem. To musi wpływać na treść i formę. Nie wykluczam, że wybiela opisywane postaci, zwłaszcza Mikołaja I i samego Aleksandra II - jakby nie patrzeć przecież to oni zdławili nasze powstania: listopadowe i styczniowe. Z kolei - w moim odczuciu trochę krzywdząco - pisze o Piotrze III. W świetle faktów nie był on takim nieudolnym carem, jakiego nam tu pokazano. Ale te braki wynagradza potoczysty, przyjemny w odbiorze styl. Dalece odbiega od poprawnego przynudzania, jakim raczą nas zachodni znawcy Rosji. Możliwe, że Pan Simon Sebag Montefiore, którego "Romanowów" obszerne fragmenty niedawno "zaliczyłem", jest bardziej obiektywny niż Pan Radziński. Montefiore pisze ciekawie, także i on opowiada o ludziach z krwi i kości. Ale jego pisanie się po prostu zapomina. Montefiore zarzuca czytelnika faktami, niekoniecznie podkreślając te najistotniejsze. Przez to nie porusza zbytnio uczuć ani wyobraźni. Radziński przedstawia mniej faktów, ale pisze o tym, co istotne dla ujrzenia pełni obrazu, a przy tym kreśli barwne postaci uczestników. Dlatego niniejsza książka nie tylko pozwala zrozumieć, "poczuć" epokę, ale pozostaje w pamięci na długo.

Znakomita biografia jednego z najwybitniejszych carów w dziejach Rosji. Autor dokonuje świadomego zabiegu, mającego na celu zrozumienie realiów Rosji przed objęciem władzy przez Aleksandra II. Zaczyna bowiem swą opowieść wiele dekad przed narodzinami tytułowego bohatera. Widzimy Petersburg i carski dwór XVIII wieku, siedlisko intryg dworzan i rozgrywek ambitnej gwardii,...

Historia Rosji to historia jedynowładztwa. Jedynowładztwo z kolei kojarzy się z krwawymi tyranami. Czy więc władca absolutny może być dobrym i mądrym człowiekiem? Na dodatek w Rosji? Czytając książkę Radzińskiego można dojść do wniosku, że to jest możliwe choć bardzo trudne.

Aleksander II był człowiekiem dużego formatu, z wyobraźnią i umysłem sięgającym dalece poza swoje czasy. Jest to historia człowieka nieszczęśliwego, który nawet jako władca absolutny nie mógł postępować w 100% w zgodzie z własnymi przekonaniami. działo się tak, gdyż jego najbliższe otoczenie jak też całe społeczeństwo nie było gotowe na tak daleko idące zmiany. Te czynniki ludzkie nie pozwalały Aleksandrowi w pełni zrealizować swoich zamierzeń czego najlepszym przykładem jest kadłubowa reforma agrarna znosząca pańszczyznę. Ale czy znosząca ją skutecznie? Z książki Radzińskiego wynika, że nie.

Jednym z najlepszych przykładów działań Aleksandra II mających na celu wyjście cara do obywateli było utworzenie specjalnej skrzynki pocztowej do której każdy Rosjanin mógł napisać osobisty list do monarchy. Pomysł wychodzący poza swoją epokę szybko okazał się... niewypałem. Dlaczego? Odpowiedź na to i na inne kluczowe pytanie- dlaczego tak dobrego cara nękały liczne zamachy można poznać czytając biografię Aleksandra II.

Ale na jedno pytanie po lekturze losów ostatniego z wielkich Romanowów wciąż staram się wyszukać odpowiedzi samemu: czy tylko autorytarny sposób sprawowania władzy pozwala uniknąć prób pozbawienia władzy w myśl zasady, że dając drugiemu palec, ten na drugi dzień zażąda całej ręki? Jeśli odpowiedź byłaby twierdząca, to mniej dziwią decyzje i rządy współczesnych "Imperatorów".

Historia Rosji to historia jedynowładztwa. Jedynowładztwo z kolei kojarzy się z krwawymi tyranami. Czy więc władca absolutny może być dobrym i mądrym człowiekiem? Na dodatek w Rosji? Czytając książkę Radzińskiego można dojść do wniosku, że to jest możliwe choć bardzo trudne.

Aleksander II był człowiekiem dużego formatu, z wyobraźnią i umysłem sięgającym dalece poza swoje...

To nie jest zła książka. Niemniej zgadzam się z opiniami, że trochę za mało w tej biografii jej tytułowego bohatera, który przed długie okresy zupełnie ginie za natłokiem wydarzeń.
Przyznam też, że miejscami mam wrażenie, jakby autor nie mógł się zdecydować, czy pisze "poważną biografię", czy rubrykę w magazynie plotkarskim - gdy nad wyraz barwnie rozpisuje się o tych wszystkich carskich i wielkoksiążęcych kochankach.
W sumie pozostał mi niedosyt - całkiem sporo dowiedziałam się z tego dzieła o Rosji drugiej połowy XIX stulecia. Natomiast o Aleksandrze II - zdecydowanie mniej.

To nie jest zła książka. Niemniej zgadzam się z opiniami, że trochę za mało w tej biografii jej tytułowego bohatera, który przed długie okresy zupełnie ginie za natłokiem wydarzeń.
Przyznam też, że miejscami mam wrażenie, jakby autor nie mógł się zdecydować, czy pisze "poważną biografię", czy rubrykę w magazynie plotkarskim - gdy nad wyraz barwnie rozpisuje się o tych...

Dla mnie, w tej biografii za mało "człowieka" za dużo "świata". Wiem, że nie da się oderwać jednego od drugiego, ale u E. Radzińskiego obraz Rosji za mocno przygniata obraz Aleksandra.

Dla mnie, w tej biografii za mało "człowieka" za dużo "świata". Wiem, że nie da się oderwać jednego od drugiego, ale u E. Radzińskiego obraz Rosji za mocno przygniata obraz Aleksandra.

"W Rosji wszystko jest sekretem, nic jednak nie jest tajemnicą" - cytat ten najtrafniej odzwierciedla klimat książki Edwarda Radzińskiego "Aleksander II. Ostatni wielki car".

Paryska Cyganka wróżąc Aleksandrowi II z ręki, przepowiedziała mu siedem zamachów na jego życie. Sześć z nich przeżyje, ale siódmy będzie dla niego śmiertelnym.

Zamachy (daty według kalendarza juliańskiego):
I. - 4 kwietnia 1866 r.
II. - 25 maja 1887 r.
III. - 2 kwietnia 1879 r.
IV. - 19 listopada 1879 r.
V. - 5 luty 1880 r.
VI.- 17 sierpnia 1880 r.
VII. - 1 marca 1881 r.

I na koniec cytat, który genialnie ocenia skutki zamachu na cara Aleksandra II:
"Spośród sławnych postaci terroru przeżyją nieliczni skazani na bezterminową katorgę: Wiera Figner spędzi dwadzieścia, a Nikołaj Morozow - dwadzieścia trzy lata w Szlisselburgu. Dosięgnie ich jeszcze jedna kara. Dożyją do lat czterdziestych XX wieku i zobaczą na własne oczy "wspaniałe drzewo wolności" i "świetlane czasy" zwycięstwa rewolucji w Rosji, o którym pisał, idąc na śmierć, zabójca cara Hryniewiecki. Zobaczą, jak pod "wspaniałym drzewem" w stalinowskich łagrach zginie cała partia socjalistów-rewolucjonistów, umiłowanych spadkobierców "Narodnej Woli". I jak w "świetlanych czasach" będą stawiani pod ścianą na rozstrzelanie wspaniali rewolucjoniści. I jak ginąć będzie w piekle kolektywizacji chłopstwo rosyjskie. Jednakże "uroczą parę" Stalin oszczędzi. Będą pełnić obowiązki żywych muzealnych eksponatów. W 1939 roku umrze dziewięćdziesięcioletnia Aleksandra Korba, również skazana przez los na przyglądanie się wszystkim "rozkoszom" wojny domowej i stalinowskiego terroru."

"W Rosji wszystko jest sekretem, nic jednak nie jest tajemnicą" - cytat ten najtrafniej odzwierciedla klimat książki Edwarda Radzińskiego "Aleksander II. Ostatni wielki car".

Paryska Cyganka wróżąc Aleksandrowi II z ręki, przepowiedziała mu siedem zamachów na jego życie. Sześć z nich przeżyje, ale siódmy będzie dla niego śmiertelnym.

Zamachy (daty według kalendarza...