Stalin. Pierwsza pełna biografia oparta na rewelacyjnych dokumentach z tajnych archiwów rosyjskich Edward Radziński 8,0
ocenił(a) na 73 lata temu Mówiąc o tej książce, należy przybliżyć najpierw postać autora. Edward Radziński jest z wykształcenia historykiem, przepracował jednak lata jako dramaturg, pisząc sztuki teatralne oraz współpracując z telewizją tworząc scenariusze programów, zwłaszcza popularyzujące historię. Można zatem przyjąć, że jest człowiekiem żyjącym z pisania piórem i mającym nieśmiałe doświadczenie w tej dziedzinie. Po upadku Związku Radzieckiego, dzięki otwarciu archiwów, zwłaszcza Archiwum Prezydenta Federacji Rosyjskiej i Państwowego Archiwum Federacji Rosyjskiej, zawierające najważniejsze dokumenty wytworzone przez partię komunistyczną, napisał obszerną biografię Stalina. I choć jest solidnie oparta na źródłach historycznych, to nie jest w żadnym wypadku praca naukowa, gdyż pozbawiona jest typowego aparatu bibliograficznego. Z drugiej strony, pisarski styl biografisty Stalina oddala go od dzieł stricte popularnonaukowych. Mamy tu do czynienia z zbeletryzowaną biografią dyktatora ZSRR, którą autor podzielił na trzy części: Soso, Koba, Stalin; opisują kolejno jego najmłodsze lata, okres działalności rewolucyjnej i przejęcie władzy w kraju.
Największą zaletą tej pozycji jest fenomenalny styl pisarza, który tłumacze umiejętnie przełożyli z rosyjskiego (warto to podkreślić, bo książka ukazał się po raz pierwszy po angielsku). Radziński wciąga czytelnika w złożoną opowieść, niesłuchanie atrakcyjnie przedstawiając zarówno trudne spory ideologiczne w nurtach komunizmu, jak, walki frakcyjne bolszewików i konkurujących z nimi frakcji, jak i spory personalne. Z łatwością przyswoiłem sobie skomplikowany układ władzy formalnej i nieformalnej i wzajemnych relacji poszczególnych bolszewików, które przez kolejne lata nieustannie się zmieniał.
Jednak to, co rodzi wartość dodaną tej książki, to jest autentyczne zaangażowanie autora w temat i umiejętność snucia opowieści, jest też źródłem pewnej wady tej książki.
Otóż Radzińskiemu zdarza się korzystać z zasłyszanych, niepewnych źródłowo informacji, dla których szuka potwierdzenia tak, aby pasowały pod jego tezę, która idealnie wpłata się w jego opowieść. Tak jest w przypadku zasłyszanej przez autora od emerytowanego kolejarza historii o spotkaniu z Hitlerem, które miałoby się odbyć w październiku 1939 r. Radziński przyjmuje je za pewnik, gdyż przez dwa kolejne dni brak jest wizyt interesantów u Stalina na Kremlu. Biograf przyjmuje to pewnik, choć dla zawodowego historyka jest to zaledwie poszlaka do dalszych badań - trzeba byłoby sprawdzić inne źródła, które mogłyby wykluczyć inną wersję wydarzeń. Podobnie jest z tezą, że Stalin pracował jako agent carskiej Ochrany, która choć nie jest zupełnie niemożliwa, w tej biografii zbudowana jest przede wszystkim na intelektualnej spekulacji i analogiach życiorysów innych bolszewików. U autora można też zauważyć pewne przesadne apoteozowanie Stalina w okresie działalności partii bolszewickiej, nim zaczął pełnić autentycznie ważne funkcje - całość jego działalności jest opisywana jako zaplanowana z góry, albo przynajmniej sporym wyprzedzeniem. Na tym etapie życia Stalina jego błędy są marginalizowane, a wszelkie sukcesy zdają się być częścią przedsięwziętego i opracowanego z góry planu. To jest jednak przypadłość wielu biografów, którzy w działaniu dostrzegają w opisywanych przez siebie postaci schematy niekoniecznie istniejące w rzeczywistości.
Ogólnie jest to jednak dobra pozycja, która skupia się na budowie charakteru Józefa Dżugaszwilego, dlatego pewne sprawy o charakterze historycznym mają w tej książce ograniczone miejsce (jak np. kwestia katyńska, czy Hłodomor),podczas gdy większa uwagę koncentruje się na marginalnych postaciach z historii rosyjskiej, o ile miały kontakt z Stalinem. Warto jednak mieć pewne ograniczone zaufanie do autora, który choć umie i potrafi korzystać ze źródeł historycznych, to czasem podchodzi do niektórych z nich zbyt mało krytycznie, albo zestawia je z zasłyszanymi historiami, lub wypowiedziami anonimowych świadków.