Można pisać o starości bez upiększeń i przemilczeń, a jednak pogodnie.
Porównuję sobie "Skarby" z "Ostatnim rozdaniem" Myśliwskiego i mam przed oczami żywy dowód, że smutek nie musi być brzydki, że może być piękny. Hrabal aplikuje nam zresztą również sentymentalizm drogi zamiast taniego, a i sama powieść zbudowana jest na zasadzie opozycji, starzy ludzie przeplatają się ze zdobiącymi dom starców, a dawny pałac hrabiego Szporka, wizerunkami postaci młodych i kipiących witalnością; przedwojenne stosunki społeczne zostają zestawione z pozornie bardziej sprawiedliwą, a jednak w pewien sposób ordynarną powojenną władzą proletariatu. W sposób bardziej subtelny poruszamy się pomiędzy światem rzeczywistym i wyimaginowanym, a w końcu sam tekst, rozpatrywany jako całość, jest niewesoły, a zarazem dodający otuchy. Istny festiwal ambiwalencji, jaką jest ludzkie życie.
I jak w tym wszystkim człowiek, szarpany sprzecznościami, rozdarty, ma pozostać spójną jednostką, jak ma pogodzić się ze sobą i swym losem, gdy wszystko wydaje się już dziś ledwie cieniem dawnej urody, dawnego szczęścia, tego, co było lepsze i co na zawsze zniknęło? Bohaterka próbuje tego dokonać poprzez zachowanie swojej odrębności, indywidualnej postawy, odnosząc jednak sukces ledwie połowiczny. Ukojenie przynosi jej też wskrzeszanie dawno minionych wydarzeń, w czym dzielnie sekundują jej panowie Otokar, Wacław i Karol, trzej znawcy i świadkowie dawnych czasów, którzy utrwalili przeszłość miasteczka dla Hrabala, on zaś uwiecznił ją w swej powieści.
Gdy czytam o zbawczej roli sentymentalnych podróży w przeszłość, zastanawiam się, co będą wspominać na stare lata zapaleni czytelnicy amerykańskich poradników i klienci znacznej części psychoterapeutów, jak mantrę powtarzający przykazanie, by żyć tylko w teraźniejszości. A przecież wspomnienia trzeba pielęgnować, przeglądać i od czasu do czasu odświeżać, bo pozbawione takiej opieki wykoślawiają się, więdną i w końcu gasną, i nie zostaje już nic poza pustką wyblakłych oczu.
Zarazem krzyczy jednak bohaterka "carpe diem", usiłując ustrzec młodych przed powieleniem swoich błędów, przed odkładaniem największych radości na potem, na lepszą okazję, na dogodniejszy czas. Ale młodzi i tak zrozumieją ją dopiero wówczas, gdy sami będą starzy...
Jest tu kilka niedoścignionych ustępów - ten o grzybobraniu czy ten o sile muzyki, o tym, jak potrafi ona przywieść duszę wrażliwą na skraj szaleństwa. Cała powieść jest przesiąknięta sugestywnym, nostalgicznym klimatem i nadaje się do smakowania, nie do galopowania.
Ja sam wyniosłem z niej coś jeszcze. Dzięki temu, że Hrabal połączył dwie miejscowości w jedną, będę miał okazję odbyć wzorem Sterne'a podróż sentymentalną, tyle że zamiast Francji i Włoch odwiedzę Nymburk i Kuks.

Można pisać o starości bez upiększeń i przemilczeń, a jednak pogodnie.
Porównuję sobie "Skarby" z "Ostatnim rozdaniem" Myśliwskiego i mam przed oczami żywy dowód, że smutek nie musi być brzydki, że może być piękny. Hrabal aplikuje nam zresztą również sentymentalizm drogi zamiast taniego, a i sama powieść zbudowana jest na zasadzie opozycji, starzy ludzie przeplatają się ze...