Afryka, Czarny Ląd, Krwawy Kontynent.

Zamknij oczy i pomyśl o Afryce. Co widzisz? Porastające dziką roślinnością sawanny, stada lwów, słoni, a może rozległą pustynię, spękaną, rozgrzaną do czerwoności ziemię. A jej mieszkańcy? Chudziutkie, niedożywione dzieci z rozdętymi, opuchniętymi brzuchami, władcę plemienia odzianego w skórę tygrysa, kobiety o długich szyjach, przyozdobionych metalowymi bransoletami… Afryka, nam Europejczykom jawi się jako odległy, tajemniczy kontynent, pełen magii, tajemniczych rytuałów a jednocześnie wojen, śmierci i ubóstwa.

„Heban” Ryszarda Kapuścińskiego to zbiór reportaży o Afryce. Jak sam podkreśla autor: „Heban” (…) jest pierwszą z cyklu książek podsumowujących, które mam zamiar napisać. Spędziłem w krajach Trzeciego Świata 40 lat. Przyszła pora żeby podsumować doświadczenia z tych kontynentów i pokazać ich historię i ewolucję. To jest reportaż, który dzieje się równocześnie we współczesności i przeszłości. Chcę uwypuklić wszystko co się w tych kulturach zmieniło i wciąż zmienia. Chcę po prostu przedstawić historię w jej dynamicznej przemianie.”

Książka jest niezwykle syntetyczna i różnorodna. Każdy reportaż opatrzony jest tytułem, porusza odrębne zagadnienia, dotyczy ściśle określonej społeczności, grupy etnicznej, ludu, państwa. Odkrywa drobną cząstkę która składa się na całościowy obraz Afryki. Jak sam autor wyjaśnia we wstępie książki: „Ten kontynent jest zbyt duży, aby go opisać. To istny ocean, osobna planeta, różnorodny, przebogaty kosmos. Tylko w wielkim uproszczeniu, dla wygody, mówimy- Afryka. W rzeczywistości, poza nazwą geograficzną, Afryka nie istnieje.”

Kapuściński posługując się prostym, konkretnym a zarazem bardzo plastycznym językiem stara się przybliżyć czytelnikom, ten nieznany, owiany tajemnicą kontynent. Opisuje własne doświadczenia, rozterki, uczucia, prowadzi dialog z czytelnikiem co pozytywnie wpływa na odbiór treści oraz wzmacnia jej autentyczność. Z wielką wnikliwością i szczerością przedstawia nam Afrykę taką jaka jest, z jej problemami, codzienną walką o przetrwanie, starciem z siłami natury. Ukazuje punkt widzenia tubylca, logicznie wyjaśnia przyczyny opisywanych zjawisk, konfrontuje codzienną szarą rzeczywistość mieszkańców Czarnego Lądu z naszą europejską. Co ważne Kapuściński działa w myśl zasady relatywizmu kulturowego. Nie ocenia, nie generalizuje, nie upraszcza, powstrzymuje się od krytyki.

Obraz Afryki jaki wyłania się z reportaży reportera nie jest optymistyczny. To obraz kobiety zmuszonej do ucieczki ze swojej lepianki, niosącej w blaszanej misce cały swój dobytek, obraz dzieci z karabinem w ręku, leżących na ziemi ciał umierających ludzi, trzęsących się w malarycznym ataku. Obraz wojen, głodu, pragnienia, beznadziejności, braku perspektyw. To trudna i przygnębiająca lektura.

„Z nowoczesnej cywilizacji- kończy- nie ma tu nic, ani światła elektrycznego, ani telefonu czy telewizora. Jedynie, co z niej dotarło, to broń maszynowa.” (str. 162)

Z drugiej jednak strony widać małe światełko w tunelu- to ludzie. Mieszkańcy Afryki- prości, często niepiśmienni, niewykształceni, jednak niezwykle ciepli i zaangażowani. Społeczności kolektywistyczne, gdzie nie ma zamkniętych w sobie, odizolowanych jednostek, ludzie tworzą jeden tętniący życiem organizm. Wspólnie przeżywają radości, smutki, troski dnia codziennego. To świat gdzie nikt nie odwraca oczu, a wręcz z radością wspomoże swojego pobratymca, choć sam niewiele posiada. Dzieci które chcą się uczyć, młodzież, która marzy o stypendiach, o zdobywaniu nowych doświadczeń, masa ludzi którzy chcą pracować, chcą czuć się potrzebni.
Heban to wyjątkowa publikacja. Wzbogaca czytelnika w zasoby pokaźnej wiedzy, poszerza horyzonty, kształtuje światopogląd oraz prowokuje do zadawania pytań, poszukiwania kolejnych informacji. Ja mam dodatkową motywację aby w końcu sięgnąć po trylogię Hatzfelda poświęconą ludobójstwu w Ruandzie, która od dawna czeka na mojej półce- chcę przeczytać. Jestem pod ogromnym wrażeniem dla determinacji autora, w dążeniu do dotarcia i poznania najmniejszych afrykańskich społeczności, małych osad zapomnianych przez świat. Warto zapoznać się z książką. Zachęcam do lektury.

Afryka, Czarny Ląd, Krwawy Kontynent.

Zamknij oczy i pomyśl o Afryce. Co widzisz? Porastające dziką roślinnością sawanny, stada lwów, słoni, a może rozległą pustynię, spękaną, rozgrzaną do czerwoności ziemię. A jej mieszkańcy? Chudziutkie, niedożywione dzieci z rozdętymi, opuchniętymi brzuchami, władcę plemienia odzianego w skórę tygrysa, kobiety o długich szyjach,...