Czy można podjąć psychoanalizę cywilizacji? Cywilizacji, która w rozpędzeniu, w napięciu woli mocy wpierw przeorała cały świat, a potem, jak szalona, wymordowała miliony swoich dzieci? Christopher Bollas pokazuje, że można, że jest to działanie płodne, pozwalające rozumieć przeszłość i myśleć o przyszłości. Zjawiska kliniczne, takie jak maniakalne pobudzenie, psychoza czy melancholijne zapadanie się w siebie, mogą opowiadać za stany ducha wielkich zbiorowości składające się na Zeitgeist. Ten wypowiada się w słowach i dziełach artystów, w teoretycznych traktatach, ale przede wszystkim – w czynach. Często strasznych, pozornie niemieszczących się w granicach racjonalności. Właśnie rozumienie tego, co najtrudniejsze do zrozumienia, jest stawką tej książki. Temu służy tu psychoanaliza. Rozumienie pozwala zaś stawiać postulaty dotyczące przyszłości.

prof. Andrzej Leder

Bollas w fascynujący sposób opisuje nasz dzisiejszy świat, korzystając z narzędzi psychoanalitycznych. „Normopatia i syndrom grodzonego osiedla” – to mój ulubiony fragment tej książki. Jest też o fenomenie Trumpa, wielkich korporacjach, przekleństwie deregulacji, zjawisku normopatii i powszechnej depresji pomieszanej z paniczną i maniakalną aktywnością. Podejrzewam też, że każdy odnajdzie na tych stronach jakiś komentarz na temat własnych kłopotów z rzeczywistością i własnych deficytów psychologicznych. Świetna książka.

Grzegorz Sroczyński, dziennikarz