Eugeniusz Romer jako geograf społeczno-gospodarczy
Eugeniusz Romer (1871—1954) był bez wątpienia jednym z najwybitniejszych geografów polskich
pierwszej połowy XX wieku. Jego koncepcje i studia z zakresu klimatologii, glacjologii oraz kartografii
weszły na stałe do światowej skarbnicy myśli geograficznej. Odgrywał również ważną rolę w życiu
społecznym i politycznym, będąc nie tylko jednym z architektów odbudowy państwa polskiego,
lecz również surowym krytykiem tworzonego ładu społecznego i gospodarczego.
W dorobku naukowym E. Romera poczesne miejsce zajmują także prace z zakresu geografii społecznej
oraz gospodarczej. Problematyka ta zawsze była obecna w twórczości autora Ziemi i Państwa.
Stanowiła przy tym nie tylko jedną z dziedzin jego zainteresowań naukowych, lecz również
pole aktywnej działalności społecznej i politycznej.
Opisując i analizując zjawiska geograficzne, Romer zawsze miał na uwadze ich wpływ na życie
społeczne oraz gospodarcze ludzi, narodów oraz społeczeństw. W pierwszym jednak rzędzie
interesowała go kwestia związków między przestrzenią geograficzną a przestrzenią polityczną,
rozpatrywana z perspektywy możliwości odzyskania niepodległości przez Polskę,
a później jej egzystencji już jako niezawisłego bytu narodowego i politycznego.
Już od początków pierwszej wojny światowej Eugeniusz Romer był całkowicie pochłonięty przez
prace nad zagadnieniami terytorialno-politycznymi ziem polskich.
Wspominając wizytę wiosną 1916 roku u profesora Franciszka Smolki, na którego wykłady i seminaria
uczęszczał jeszcze w pierwszych latach studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim, E. Romer (1988, s. 104)
pisał, że nigdy, nawet w chwilach największego powodzenia, nie miał iluzji, co do wartości,
a już zgoła wyższej użyteczności tej nauki, w której usługi rzucił go dziwny zbieg okoliczności.
„Zapalony niegdyś jedynie do fizycznych problemów geografii — zanotował w wydanych dopiero
w 1988 roku pamiętnikach — straciłem w ogniu wypadków i interesów wojennych wszelki zapał
do teras rzecznych czy lodowców, deszczów, odpływu wód rzecznych itp., jeśli sprawy te
nie wiązały się lub nie wyjaśniały jakiegoś zagadnienia z życia człowieka, którego wola i działanie
na coraz bliższy i donioślejszy plan mi się wysuwały”. Myśl tę kończy znamiennym stwierdzeniem:
„Tą drogą poszła moja ewolucja naukowa (...)”.
E. Romera szczególnie interesowała historia polityczna Europy, która była historią jej granic
oraz treści, jakie nadawano jej słowem oraz czynem. Była także historią sił, które świadomie działały
na rzecz zjednoczenia pokawałkowanego znacznie obszaru, a także sił przeciwnych, które niszczyły,
to co zbudowały siły tamte. Jest to zatem historia konfliktów, konfliktów między Europą, a tym co
z zewnątrz hamowało ją lub odpychało, i wewnętrznego konfliktu między dążeniami ku zjednoczeniu
i ujednoliceniu Europy a tymi, które dzieliły ją i różnicowały.
Z tej też perspektywy lwowski geograf rozpatrywał problematykę społeczną, gospodarczą i polityczną
ziem polskich, pozbawionych od końca XVIII wieku własnej organizacji państwowej.
W swoich studiach z zakresu geografii społecznej i gospodarczej Eugeniusz Romer sięgał do początków
państwowości, kiedy to kształtowała się istota geopolityczna ziem polskich.
Polska leżała wówczas na dalszym jeszcze Wschodzie niż na przełomie XIX i XX wieku.
Wprawdzie położenie geograficzne jako takie zmianom nie ulega, nie posuwa się dalej ani bliżej,
posuwają się lub cofają natomiast prądy cywilizacyjne. Polska ówczesna, Polska X-XIII wieku,
leżała na samych już krańcach Europy, Europy łacińskiej, zachodniej.
Tę właśnie Europę miała kiedyś dalej na wschód posunąć. I to był dla Romera punkt wyjścia
nie tylko dla rozważań nad miejscem Polski w Europie, lecz także jej szeroko rozumiana misja cywilizacyjna.
Wyrazem uznania dla działalności E. Romera na polu geografii społecznej i gospodarczej,
a zwłaszcza politycznej, była propozycja wejścia w skład Komitetu Narodowego Polskiego,
który reprezentował Polskę na paryskiej konferencji pokojowej w latach 1918-1920.
Jednakże Romer zadowolił się skromną, lecz trudną i odpowiedzialną rolą rzeczoznawcy
do spraw terytorialnych i funkcją kierownika Polskiego Biura Prac Kongresowych,
czym dał wyraz woli służenia sprawie Polski nie w charakterze polityka, lecz uczonego.
Na podstawie zgromadzonych w Polsce i przywiezionych do Paryża materiałów sporządził
Eugeniusz Romer setki ekspertyz, dotyczących różnych problemów Polski: historycznych,
ludnościowych, etnograficznych, socjologicznych itp. Materiały paryskie zostały w większości
opublikowane w „Pracach Geograficznych”, które Romer wydawał we Lwowie. Część z nich
posłużyła także do dalszych studiów społecznych i gospodarczych, ukazujących się niemal
przez całe dwudziestolecie międzywojenne. Szczególną rolę odegrał Geograficzno-statystyczny atlas Polski,
przygotowany przez Romera wkrótce po wybuchu wojny w tempie niezwykłym, bo w ciągu roku.
Miał on charakter syntezy geograficznego obrazu Polski i dowodził w formie niezwykle czytelnej,
a jednocześnie bez zarzutu pod względem merytorycznym i formalnym, prawa Polski do istnienia
jako niezależny podmiot polityczny.
Po powrocie z Paryża E. Romer natychmiast przystąpił do dalszej pracy. Przede wszystkim
zaczął gromadzić i opracowywać materiały związane z problematyką Górnego Śląska.
Wśród prac z tego okresu na plan pierwszy wysuwał tematy dotyczące stosunków demograficznych
i gospodarczych Śląska. W okresie plebiscytu brał czynny udział w tej akcji, prowadząc
ożywioną działalność propagandowo-odczytową. Warto na marginesie podkreślić,
że pierwszym drukiem powstałego w 1921 r. wydawnictwa „Atlas” był masowo rozpowszechniony
kartogram, przedstawiający wyniki plebiscytu na Śląsku...
Porównaj ceny
W naszej porównywarce znajdziesz książki, audiobooki i e-booki, ze wszystkich najpopularniejszych księgarni internetowych i stacjonarnych, zawsze w najlepszej cenie. Wszystkie pozycje zawierają aktualne ceny sprzedaży. Nasze księgarnie partnerskie oferują wygodne formy dostawy takie jak: dostawę do paczkomatu, przesyłkę kurierską lub odebranie przesyłki w wybranym punkcie odbioru. Darmowa dostawa jest możliwa po przekroczeniu odpowiedniej kwoty za zamówienie lub dla stałych klientów i beneficjentów usług premium zgodnie z regulaminem wybranej księgarni.
Za zamówienie u naszych partnerów zapłacisz w najwygodniejszej dla Ciebie formie:
• online
• przelewem
• kartą płatniczą
• Blikiem
• podczas odbioru
W zależności od wybranej księgarni możliwa jest także wysyłka za granicę. Ceny widoczne na liście uwzględniają rabaty i promocje dotyczące danego tytułu, dzięki czemu zawsze możesz szybko porównać najkorzystniejszą ofertę.
Mogą Cię zainteresować
Książka na półkach
- 1
- 1
- 1
OPINIE i DYSKUSJE