Walter Isaacson w przedmowie do napisanej biografii zwraca uwagę, aby bardzo ostrożnie posługiwać się słowem „geniusz” w kontekście Leonarda da Vinci. Dlaczego? Otóż to nie jest tak, że Leonardo od maleńkości przejawiał cechy, które wskazywałyby, że mamy do czynienia z jednym z największych przedstawicieli swojej epoki. Interesujące jest między innymi to, że Leonardo nigdy nie nauczył się łaciny na tyle, aby się nią płynnie posługiwać. W takim razie co tak naprawdę zaważyło na tym, że z takim podziwem opisujemy jego dokonania i zachwycamy się wszystkim, co osiągnął?

Doświadczenie nas uczy, iż tak naprawdę to bardzo ciężka praca jest tym, co odróżnia ludzi sukcesu od pozostałych. Wytrwałość, motywacja i ciekawość to ścieżka, która nie uznaje skrótów. Dlatego też jest tak mało chętnych, aby nią podążać. Leonardo chciał, próbował, uczył się, drążył, pytał, analizował, a przede wszystkim myślał inaczej. W końcu wyciągał wnioski i skrzętnie z nich korzystał. Sukces był tylko pochodną, a nie celem. Sukces, który stał się wieczny.

Tym, co jako pierwsze zwraca naszą uwagę, kiedy bierzemy opasłą książkę Isaacsona do ręki, jest wspaniała okładka. Chociaż wydanie lepiej by się sprawdziło, gdyby było szyte i w twardej oprawie, to jednak nie sposób odmówić grafikowi kunsztu w ukazaniu pomarańczowo-złotego profilu Leonarda na prostym, białym tle – pamiętajmy, że mniej znaczy więcej. Z samej lektury przekonacie się, że da Vinci preferował ukazywanie postaci w ujęciu trzy czwarte (tak naprawdę tym się również jego malarstwo charakteryzowało), więc myślę, że zgodziłby się z grafikiem, że w tej prostocie jest pewien magnetyzm i siła.

Ale przejdę w końcu do zawartości. Autor oparł biografię Leonarda da Vinci nie tylko na analizach i interpretacjach jego dzieł, ale przede wszystkim na zapiskach, które malarz „Mony Lisy” prowadził przez praktycznie całe swoje życie (a przecież wtedy papier nie był tak tani, jak teraz). Leonardo w ogóle miał ogromne szczęście do epoki, w której się urodził. Wystarczy spojrzeć na to, co się zadziało w latach 50. XV wieku w Moguncji za sprawą Johannesa Gutenberga. Drukowanie książek w dużej mierze pomogło młodemu Florentyńczykowi w zdobywaniu wiedzy, chociaż jako empirysta wolał opierać się na własnych doświadczeniach niż na słowie pisanym.

Isaacson niezwykle profesjonalnie zaplanował konstrukcję swojej książki, dzięki czemu możemy z łatwością zaobserwować, iloma tematami w ciągu swojego życia zajmował się Leonardo. Każde zagadnienie jest omówione, nie ma się poczucia skakania po tematach i omijania najważniejszych rzeczy, a autor nieraz serwuje nam swoje własne uwagi, często interesujące i jakby odrobinę złośliwe (ale wszystkie poparte przykładami potwierdzającymi jego teorie). Musicie wiedzieć, że da Vinci naprawdę interesował się wszystkim (nie ma w tym cienia przesady), dzięki czemu w pełni zasłużył na miano „człowieka renesansu”.

Ponadto Isaacson ukazuje Leonarda jako człowieka wielu sprzeczności. Był on dociekliwy i ambitny, ale bardzo często o słomianym zapale, a także wnikliwy i skrupulatny (momentami aż do przesady), przez co wiele jego dzieł powstawało długimi latami. Interesowało go wszystko, tak więc nigdy nie zdyscyplinował się na tyle, aby zebrać efekty swoich badań i wydać pracę dotyczącą np. ludzkiego ciała czy optyki. Wolał gonić króliczka niż go złapać. Isaacson celowo pisze o „Monie Lisie” na końcu książki (chociaż artysta zaczął nad nią pracować kilkanaście lat przed śmiercią), aby pokazać, iż tak naprawdę Leonardo praktycznie nigdy nie kończył pracy nad dziełem. W tym aspekcie przypomina go trochę George Lucas, który mawia, że filmu się nie kończy, a porzuca.

Artystów ocenia się na podstawie zostawionego dorobku, a osiągnięcia Leonarda są naprawdę imponujące. Wystarczy wspomnieć „Człowieka witruwiańskiego” czy „Ostatnią wieczerzę”. Isaacson naprawdę skrupulatnie opisał drogę, którą Leonardo pokonał, aby przygotować i namalować swe najznamienitsze dzieła. Można się nie znać na malarstwie lub mieć trudności z odróżnieniem dobrego rysunku od złego, ale autor wielokrotnie podkreśla, że wszystko, co da Vinci wypracował, jest zasługą nie tylko wielkich umiejętności w posługiwaniu się pędzlem, ale i niezwykłego zmysłu obserwacji i poszukiwania logiki w każdym aspekcie życia.

Leonardo to postać fascynująca. Jeszcze za życia dorobił się sławy, która z każdym wiekiem tylko rośnie. Jestem pewien, że każdy, kto kiedykolwiek odwiedził Luwr, w pierwszej kolejności chciał pójść zobaczyć „Monę Lisę”, a dopiero potem uświadamiał sobie, że przecież otoczony jest tysiącami równie interesujących i angażujących dzieł. Perfekcja, dziecięca ciekawość świata czy zamiłowanie do rozrywki to tylko niektóre z cech, które zagwarantowały Leonardowi miejsce w historii. Isaacson doskonale uchwycił wszystko to, co świadczy o jego geniuszu. Książkę momentami czyta się z wypiekami na twarzy – tak barwne i interesujące było życie mężczyzny, który był bękartem, lubił innych mężczyzn i chodził w różowych tunikach do kolan. Nic tylko czytać.

Michał Wnuk