„Wyspa” – definicja słowa stanowiącego tytuł drugiej powieści Żanny Słoniowskiej, uznanej na świecie ukraińskiej tłumaczki, nie pozwala na romantyczne konotacje. Wyspa to według Wikipedii po prostu trwały fragment lądowej powierzchni Ziemi, który jest otoczony ze wszystkich stron wodą. Wyspy istnieją na rzekach, jeziorach, stawach, morzach i oceanach. Niemniej autorka w swojej „Wyspie” ukazuje metaforę – istnienie specyficznego lądu pojedynczej jednostki i przepastnego oceanu więzi międzyludzkich oraz relacji sztuka–życie. Jak jej to wyszło?

Zacznijmy od fabuły. Nie jest ona skomplikowana. Dawid, niespełniony – we własnej ocenie – pisarz koło czterdziestki, wyjeżdża z Krakowa na angielską wyspę tworzyć powieść o Łemkach. Tam poznaje sporo starszą od siebie kobietę – charyzmatyczną Muriel. Najpierw wydaje się, że ci dwoje nie powinni w sobie nic szczególnego zobaczyć, jednak potem pojawia się wyjątkowa chemia i pobudzające wyobraźnię niedopowiedzenie ich relacji. Zmusza to Dawida nawet po zakończeniu letniego turnusu literackiego do powrotu na wyspę. Nie żeby pisać, ale żeby spotykać się z Muriel. A w szarej, smutnej Polsce, gdzie Dawida nawiedzają wspomnienia z młodości i czyhają na niego rachunki oraz rutyna, zostały żona i córka. Agnieszka jest stewardessą, która kompletnie nie rozumie fascynacji męża literaturą, bo Dawid słowem pisanym żyje i oddycha. Kilkuletnia Kaja jest typową córeczką tatusia, traktowana często nieco przedmiotowo przez apodyktyczną matkę, a przez ojca jako ucieczkę i jedyny cel życia w ojczyźnie.

Mijają pory roku, jesień, zima. Dawid często mija się z Muriel, ale gdy się spotykają, nie umieją się rozstać ani pożegnać. Muriel jest w związku na odległość, często wyjeżdża, ale czy nie ucieka przed Dawidem? A może przed samą sobą? A Dawid? Co widział w blasku kobiecości Muriel, gdy ta niczym postać z dawnej mitologii częstowała go owocem morwy? Dlaczego tak bardzo przeżywa swój kryzys tożsamości twórczej, twierdząc, że brakuje jego dziełom ducha i artyzmu? Kim jest Filip i dlaczego Dawid nie umie w small talk? Ta z pozoru niewielka pozycja książkowa mnoży wiele pytań i na pewno nie jest to tylko prosta powieść o poszukiwaniu miłości i zgubnych skutkach fascynacji drugą osobą, a raczej wyobrażeniem o niej.

Największym atutem tej powieści jest to, że ilu czytelników, tyle jest możliwych interpretacji i różnych nastawień do zachowania Dawida. Mnie Dawid wydawał się chwilami bardzo bliski w swoich rozterkach moralnych i ucieczkach od ludzi i siebie. Sądzę jednak, że w dywagacjach o polskiej literaturze, szczególnie z profesorem Woodem, może wydawać się niektórym odbiorcom drażniący i przemądrzały. Nie mówiąc już o kontrowersji, jaką niesie sama w sobie niewierność, a której Dawid chce się oddać.

Językowo jest to kawał pięknej literatury, dosłownie. Rozbudowane metafory, cytaty z wierszy francuskich i angielskich, które idealnie oddają nastroje Dawida, jego gorączkę wewnętrzną i obsesję na punkcie Muriel, którą zdaje się może ugasić tylko chłód północnej wyspy i jej niebanalne krajobrazy. Czytelnik z łatwością może wczuć się w klimat mroźnego poranka nad plażą czy wiosennego szaleństwa przed sezonem turystycznym wyspy. Autorka w wiarygodny sposób, korzystając z wielu środków przekazu, od muzyki po bajki, przedstawia uniwersalną tęsknotę za prawdziwymi spotkaniami i inspirującymi rozmowami, a nie powierzchownym krzyżowaniem spojrzeń czy jednostajnością i monotonią w długich związkach.

Podsumowując, dawno nie czytałam tak dobrego kawałka polskiej prozy, a z pewnością zachęcił mnie on do sięgnięcia po poprzednie dzieło autorki, za które otrzymała Nagrodę Conrada. Jeśli „Dom z witrażem” jest tak dobry, jak „Wyspa”, to naprawdę Żanna Słoniowska zapowiada się na jedno z najciekawszych nazwisk współczesnej literatury. Pisać o relacjach mężczyzna–kobieta w tak piękny sposób to trzeba po prostu mieć talent!

Alicja Klebba