Patrząc na okładkę tej niewielkiej książeczki, z motywem leśnym i intrygującym tytułem, zupełnie nie wiedziałam, czego się spodziewać. W każdym razie na pewno nie oczekiwałam tak bogatej treści, którą w pięknym stylu przedstawiła w swojej czwartej, a pierwszej dostępnej na polskim rynku powieści Jocelyne Saucier. Liczne nagrody i pochwały krytyków z całego świata nie zawsze idą w parze z gustem zwykłego śmiertelnika, a jednak „Ptaki padały deszczem” to arcydzieło, pod którą to oceną z pełną odpowiedzialnością się podpisuję.

Książka ta, tak naprawdę na jeden lub dwa zimowe wieczory, to przejmujące studium przemijania, opis historii Wielkich Pożarów w Ontario na początku XX wieku. Tajemnicze pejzaże kanadyjskich lasów są miejscem ucieczki dwóch staruszków – Toma i Charliego, którzy w poszukiwaniu wolności, a może rozgrzeszenia za grzechy przeszłości, dystansują się od cywilizowanego świata, aby żyć razem w przyjaźni w dalekiej głuszy.

Ich spokojną, ale naznaczoną trudnościami walki o przetrwanie egzystencję zakłóca wizyta fotografki o nieznanym imieniu. Kobieta w średnim wieku znużona wielkomiejskim zgiełkiem, zbierając świadectwa Wielkich Pożarów, szuka informacji o legendarnym Boychucku – „ani bohaterze, ani męczenniku”, ale chłopcu, który „przeżył własną śmierć” w najtragiczniejszym z Wielkich Pożarów – w Matheson w 1922 roku. Ed, Edward albo Ted Boychuck, gdyż imię nie jest pewne, pojawiał się we wszystkich opowieściach ocalałych z pożogi jako ten, który w obłąkańczej tułaczce przez sześć dni bez odpoczynku po utracie rodziny i ukochanej przemierzał pieszo zgliszcza Matheson.

Niestety, Ted Boychuck zmarł przed przyjazdem fotografki, jednak jej fascynację wzbudziły życiorysy Toma i Charliego, toteż podjęła próbę zaprzyjaźnienia się z nimi pod pretekstem fotografowania ich psów – wiernych obrońców i towarzyszy. W wyniku splotu okoliczności, w które zamieszani są okoliczny kierownik upadającego hotelu Steve oraz jego przyjaciel, diler marihuany Bruno, do dwójki staruszków dołącza niespodziewanie równie wiekowa ciotka tego ostatniego – urocza pani po traumie wieloletniego pobytu w zakładzie psychiatrycznym, która każe nazywać siebie Marie-Desneige. Jak ułożą się relacje między dwójką przyjaciół a delikatną kobietą śpiewającą do gwiazd i księżyca oraz regularnie przeżywającą nocne koszmary, która zawitała do ich małego, ukrytego w głębokim lesie mikrokosmosu? Jakie będą tego konsekwencje dla mężczyzn pustelników i jak potoczą się losy ich przyjaciół? Czy fotografka dowie się czegoś więcej o Boychucku? Gorąco zachęcam do odkrycia odpowiedzi na te pytania.

Powieść ta to jednak nie tylko oryginalna fabuła, lecz także przepiękna, pomysłowa struktura, która zachwyca niczym dzieło malarskie. Lekturę można właściwie podzielić na dwie części – w pierwszej w każdym rozdziale zatytułowanym imieniem bohaterów lub ich roli, jak obrazy na ścianie galerii lub oddzielne sale muzealne, poznajemy osoby powieści i ich życie. W drugiej głos każdej postaci zostaje powiązany z większą historią niż ich życie – z przerażającymi opowieściami o wielkim ogniu, pełnymi dymu i śmierci, choć autorka zręcznie zestawia tę ciemność i mrok ze sposobami bohaterów na przeżycie nawet najgorszego cierpienia oraz odwieczną ludzką tęsknotą za miłością, światłem i lepszym jutrem.

Niejednokrotnie podczas lektury zastanawiałam się, jak moi dziadkowie czy pradziadkowie, którzy doświadczyli tragedii dwóch wojen światowych, nazistowskiego Holocaustu czy Wielkiego Głodu na Ukrainie, potrafili się podnieść po takich zdarzeniach i znaleźć w sobie duchową siłę, by stworzyć rodziny i być szczęśliwi w społeczeństwie. Opisane w książce Wielkie Pożary w Ontario również skłaniają do poszukiwania odpowiedzi na te metafizyczne pytania i refleksje o swoich przodkach. Nie wolno nam oceniać – ani nie czyni tego autorka – czy ucieczka bohaterów w głuszę, z dala od ludzi jest metodą na przetrwanie, ale codzienne rozmowy i tajemniczy pakt Toma i Charliego pokazują, jak można pogodzić się z upływem czasu i nieuniknioną śmiercią.

Saucier, stosując sugestywne metafory ciemności i światła czy gorąca i zimna, sprawia, że końcową historię miłosną, a w szczególności ostatnie pięćdziesiąt stron, czyta się jednym tchem, zaś zakończenie zostaje z czytelnikiem na długo po przewróceniu ostatniej kartki. To piękna, niesamowita opowieść o wielkich tematach egzystencjalnych przedstawiona w krótkiej artystycznej formie dostępnej dla każdego. Chylę czoło przed geniuszem Jocelyne Saucier.

Alicja Klebba