Inne umysły. Ośmiornice i prapoczątki świadomości
- Kategoria:
- popularnonaukowa
- Tytuł oryginału:
- Other Minds: The Octopus and the Evolution of Intelligent Life
- Wydawnictwo:
- Copernicus Center Press
- Data wydania:
- 2018-09-04
- Data 1. wyd. pol.:
- 2018-09-04
- Data 1. wydania:
- 2017-03-09
- Liczba stron:
- 280
- Czas czytania
- 4 godz. 40 min.
- Język:
- polski
- ISBN:
- 9788378864035
- Tłumacz:
- Mikołaj Adamiec-Siemiątkowski
"Kiedy nurkujesz w oceanie, zanurzasz się w początek każdego z nas". - P. Godfrey-Smith
Mimo że ssaki i ptaki są powszechnie uważane za najmądrzejsze stworzenia na Ziemi, najnowsze badania dowodzą, że wyższa inteligencja pojawiła się na bardzo odległej gałęzi drzewa życia. Mowa o głowonogach, a przede wszystkim ośmiornicach, jednych z najbardziej zadziwijących zwierząt zamieszkujacych oceany. Są inteligentne, ciekawskie, mają zdolność uczenia się, odróżniania kształtów i rozpoznawania ludzi. Potrafią odkręcić słoik, pluć w żarówkę, by zgasić światło, znaleźć wyjście z labiryntu i brawurowo uciec z niewoli. W zdolności do kamuflażu nie mają sobie równych; w ciągu niespełna sekundy mogą upodobnić się do koralowca, kępki wodorostów czy piaszczystego morskiego dna. Jak to możliwe, że stworzenia obdarzone takimi zdolnościami wyewoluowały w linii tak radykalnie różnej od naszej?
Peter Godfrey-Smith zabiera nas w podróż przez oceany – zarówno te współczesne, jak i archaiczne – w poszukiwaniu prapoczątków świadomości. Opierając się na najnowszych badaniach naukowych oraz własnych podwodnych obserwacjach, odkrywa tajemniczy i fascynujący świat innych umysłów, pozwalając nam zrozumieć naturę naszych własnych.
"Zwięzły i elegancki przewodnik po ewolucji, świadomości i biologii morskiej". - Psychology Today
"Fascynujące i często zachwycające! "– The Times
Książka znalazła się na liście 10 najlepszych tytułów popularnonaukowych tygodnika „Publishers Weekly” w 2016 roku
Finalistka The Royal Society Book Prize 2017
Porównaj ceny
W naszej porównywarce znajdziesz książki, audiobooki i e-booki, ze wszystkich najpopularniejszych księgarni internetowych i stacjonarnych, zawsze w najlepszej cenie. Wszystkie pozycje zawierają aktualne ceny sprzedaży. Nasze księgarnie partnerskie oferują wygodne formy dostawy takie jak: dostawę do paczkomatu, przesyłkę kurierską lub odebranie przesyłki w wybranym punkcie odbioru. Darmowa dostawa jest możliwa po przekroczeniu odpowiedniej kwoty za zamówienie lub dla stałych klientów i beneficjentów usług premium zgodnie z regulaminem wybranej księgarni.
Za zamówienie u naszych partnerów zapłacisz w najwygodniejszej dla Ciebie formie:
• online
• przelewem
• kartą płatniczą
• Blikiem
• podczas odbioru
W zależności od wybranej księgarni możliwa jest także wysyłka za granicę. Ceny widoczne na liście uwzględniają rabaty i promocje dotyczące danego tytułu, dzięki czemu zawsze możesz szybko porównać najkorzystniejszą ofertę.
Mogą Cię zainteresować
Oficjalne recenzje
Bliskie spotkanie z obcą inteligencją
Mają trzy serca, które pompują zielononiebieską krew. Ich duży układ nerwowy może rywalizować pod względem zdolności poznawczych z niejednym ssakiem. Ich oczy czujnie obserwują, mackowate ciała z przyssawkami wciąż dokonują analizy chemicznej otoczenia. Potrafią w sekundę zmienić kolor, fakturę i kształt swojego ciała. Nie, nie mówimy tu o kosmitach z najnowszej książki science fiction, a o… ośmiornicach.
Wysłaliśmy ludzi na Księżyc, nasłuchujemy sygnałów z odległych galaktyk w poszukiwaniu inteligentnych form życia, chcemy terraformować Marsa, a tak naprawdę nie zdajemy sobie sprawy, co kryje się w głębinach tuż obok. Do tej pory zbadaliśmy mniej niż 5% obszaru oceanu. Biolodzy morscy ciągle odkrywają nowe, niezwykłe gatunki zamieszkujące wodne otchłanie. Czy wśród mieszkańców oceanu znajdują się inteligentne istoty? Czy są nimi ośmiornice?
Na te pytania stara się odpowiedzieć pisarz i filozof nauki Peter Godfrey-Smith. Swą niezwykłą podróż w poszukiwaniu obcych inteligencji zaczyna od przedstawienia drzewa życia i wyjaśnienia, kiedy rozeszły się drogi prowadzące do stworzenia homo sapiens i współczesnych głowonogów, po czym przechodzi do ewolucji umysłu i stawia pytania o narodziny świadomości.
„Inne umysły” zostały napisane tak, jak książka popularnonaukowa napisana być powinna – wprowadzenie i krótki wykład z ewolucji prostym i niezwykle obrazowym językiem na początek. Potem mnóstwo anegdot o zachowaniach ośmiornic oraz powołanie się na liczne eksperymenty. To wszystko okraszone szczyptą humoru, tylko szczyptą, by było smacznie i strawnie, a nie żenująco.
Ta książka zmusza do myślenia i zadawania pytań. Gdy zagłębiamy się w kolejne rozdziały, zaczynamy odrywać się od swojej homocentryczności i widzieć ludzkość jako jeden ze wspaniałych tworów ewolucji. A co najważniejsze, dostrzegać, że są inne, nierzadko wspanialsze jej twory.
O tym, jak mogą być niezwykłe, przeczytacie chociażby w rozdziale o kamuflażu i sposobie zmiany koloru skóry. Mogę tylko zdradzić, że ośmiornice są mistrzami w dopasowywaniu barwy ciała do otoczenia, mimo że są daltonistami! Jak więc to robią? Wytłumaczenie jest tak niesamowite, że nie zamierzam tu o nim pisać. Koniecznie musicie przeczytać o tym sami!
Czytając, przypomniałam sobie jeden z moich ulubionych cytatów z „Błękitnej kropki” Carla Sagana: Zdajemy się żądać dla siebie uprzywilejowanej pozycji nie z racji naszych dokonań, lecz z racji naszego istnienia, z racji bodaj samego faktu, że jesteśmy ludźmi i urodziliśmy się na Ziemi. Można by to określić mianem antropologicznej pychy.
„Innych umysłów” nie da się czytać szybko. A to dlatego, że strona po stronie pojawiają się idee, które każą przystanąć, zastanowić się, poszukać w innych książkach i Internecie dodatkowych informacji (no dobrze, przyznaję, dużo czasu schodzi również na oglądanie śmiesznych filmików z ośmiornicami w roli głównej. Ale nie da się nie sięgnąć do YouTube'a, kiedy czytacie o ośmiornicy otwierającej słoik od środka czy plującej strumieniem wody na eksperymentatorów. PS. Fraza klucz to octopus can open a jar).
Peter Godfrey-Smith kończy swą niezwykłą opowieść o ośmiornicach dość refleksyjnie – rozdziałem o umieraniu. Próbuje wyjaśnić, jaki ewolucyjny sens ma tworzenie sporego układu nerwowego u zwierząt, które żyją 2 do 4 lat. Opisuje również swoje spotkania (autor nurkuje i jego relacje są wielkim plusem tej książki) z umierającymi, a właściwie rozpadającymi się mątwami.
Ośmiornice od zawsze wydawały mi się kosmitami wysłanymi, by podbić Ziemię, ale nieopatrznie wylądowały w oceanie i tam im się spodobało na tyle, że zostały. Popatrzcie na Kanga i Kodosa z The Simpsons, najeźdźców z Nowego początku czy Wielkiego Przedwiecznego Lovecrafta – ośmiornice to urodzeni obcy. Wyciągają jedną (zawsze jedną) mackę w kierunku obserwujących ich ludzi, by ich poznać. A czy Wy chcecie poznać tych inteligentnych obcych?
Agnieszka Zienkowicz
Oceny
Książka na półkach
- 956
- 483
- 136
- 29
- 21
- 14
- 13
- 11
- 10
- 10
Opinia
"Chemia życia jest oparta na wodzie."
Już nie pamiętam, kiedy ostatni raz czytałam jakąś książkę z gatunku tych naukowych. Utarło się, że napisane one są w sposób nużący i w żaden sposób nie mogą człowiekowi sprawić radości z czytania. Już w momencie, gdy po raz pierwszy zobaczyłam ten tytuł wiedziałam, że to coś, co po prostu muszę mieć na swojej półce i szybko poznać historię ośmiornic, które na tyle zainteresowały autora, że zaczął wgłębiać się w ich przeszłość na tyle głęboko, że dokopał się do prapoczątków świadomości. Nigdy wcześniej nie interesowały mnie te zwierzęta i nie miałam z nimi żadnej styczności. Ba, byłam nawet przekonana, że mątwa i ośmiornica to to samo. W tym momencie aż mi głupio z powodu mojej ignorancji, a zarówno jedne jak i drugie głowonogi wylądowały na liście moich ulubionych zwierząt.
Utarło się, że to ssaki z ludźmi na czele są najinteligentniejszymi stworzeniami na Ziemi. Okazuje się jednak, że inteligencja pojawiła się na bardzo odległej od nas gałęzi drzewa życia. To oceny i zbiorniki wodne są kolebką wszelkich organizmów i to właśnie tam powstały pierwsze inteligentne formy życia. Badania dowodzą, że ośmiornice są jednymi z najbardziej zadziwiających stworzeń. Potrafią się uczyć, bawić, uciec z niewoli i nawet rozpoznają ludzi, chociaż ci są ubrani jednakowo. Peter Godfrey-Smith zastanawia się, po co właściwie ośmiornicom tak rozbudowany układ nerwowy, skoro żyją tak krótko i właściwie dlaczego ich ewolucja obrała taki, a nie inny kierunek.
Ośmiornice okazały się być tak intrygującym gatunkiem, że czytałam każdy kolejny rozdział z zapartym tchem, czytając na głos co ciekawsze momenty. Nie przyszło mi nawet na myśl, że autor wejdzie tak głęboko i naprawdę wyczerpie temat. Wprowadza nas w podwodne życie od samych początków, przytacza informację o pierwszych organizmach, które miały odwagę wyewoluować i - na przykład - porzucić swoje muszle i skorupy i pozostać całkiem bezbronnymi wobec nieprzyjaznych zwierząt, które tylko czekają na jeden nieostrożny ruch. Właśnie takim gatunkiem są głowonogi, które praktycznie w całości składają się z miękkich części ciała, które w żaden sposób przed zębami nie chronią, a mimo to udało im się przetrwać tak długo i - co więcej - mają się całkiem dobrze.
"Kiedy nurkujesz w morzu, zanurzasz się w początku każdego z nas."
Podoba mi się sposób, w jaki Peter Godfrey-Smith wprowadza nas w temat. Wszystko rzetelnie opisuje nie wywyższając się nad czytelnikiem. On to wie, zdaje sobie jednak sprawę z tego, że nie każda rzecz dla niego naturalna, jest czymś naturalnym i znanym dla innych. Poznajemy zwyczaje ośmiornic, kałamarnic i mątw równocześnie zagłębiając się w układ nerwowy - ssaków również - oraz zastanawiamy się razem z autorem nad świadomością i kontrolowaniem przez głowonogi różnych zjawisk, na przykład zmian kolorów skóry. Godfrey-Smith szczegółowo wgłębia się w sposób, w jaki jest to w ogóle możliwe i wyjaśnia to słowami tak prostymi, że nietrudno to pojąć i zrozumieć, a później przekazać dalej w świat.
Poznajemy głowonogi tak dobrze, że nie sposób jest nie poczuć współczucia do tych zwierząt, które kiedyś były z ciekawości rozcinane na żywca, bo świat uznał, że nie mają one uczuć i nie czują tego, co ssaki. Całe swoje życie byłam za równouprawnieniem zwierząt i ludzi, jakkolwiek dziwnie to brzmi. Według mnie każde żywe stworzenie odczuwa ból, emocje. Peter Godfrey-Smith kazał mi jednak zmienić swoje poglądy i wytłumaczył mi, że nie powinnam istnienia innych organizmów mierzyć swoją miarą i uznać, że odbierają świat tak samo jak ja. Pomogło mi to sporo rzeczy zrozumieć i w całkiem inny sposób podejść do tematu. Nie można jednak zaprzeczyć, że ośmiornice są zwierzętami rozumnymi i inteligentnymi. Chociaż żyją tylko dwa lata mają w sobie sporą dawkę ciekawości, zainteresowania światem. Jak można skrzywdzić istotę tak ciekawską, lubiącą się bawić i nawet potrafiącą być złośliwą?
"Ośmiornica żyje poza zwykłym podziałem na ciało i mózg."
Informacji w Innych umysłach jest mnóstwo, jednak nie nadmiar. Każdy będzie w stanie wszystkie je przyswoić, zapamiętać i - co najważniejsze - zrozumieć. Autor pisze w sposób lekki i przystępny, przez co czyta się tę książkę naprawdę szybko. Spędziłam z nią kilka dni, gdyż po prostu nie chciałam jej kończyć i jest mi przykro, że moja przygoda z podwodnym życiem właśnie się skończyła. Nigdy nie sądziłam, że ten gatunek może być tak fascynujący i pełen barwnych opisów, które w żaden sposób nie przypominają podręcznika, którego trochę się obawiałam.
Mam nadzieję, że to nie jest ostatnia książka Petera Godfreya-Smitha, która pojawi się na rynku. Udało mu się sprawić, że nie tylko zainteresowałam się głowonogami, ale również je pokochałam. Pokazał ich życie takim, jakim jest, bez niepotrzebnych upiększaczy. Dodatkowo sam zna się na nich, nurkuje z nimi, obcuje na co dzień. Dzięki temu Inne umysły to książka bardzo rzetelna, poparta wieloma doświadczeniami, gdzie pełno jest wypowiedzi ludzi znanych w popularnonaukowym środowisku oraz zdjęć. Równocześnie jest to po prostu historia ośmiornic, mątw i kałamarnic, które wiele potrafią i zachwycają swoim charakterem oraz odmiennością.
"Chemia życia jest oparta na wodzie."
więcej Pokaż mimo toJuż nie pamiętam, kiedy ostatni raz czytałam jakąś książkę z gatunku tych naukowych. Utarło się, że napisane one są w sposób nużący i w żaden sposób nie mogą człowiekowi sprawić radości z czytania. Już w momencie, gdy po raz pierwszy zobaczyłam ten tytuł wiedziałam, że to coś, co po prostu muszę mieć na swojej półce i szybko poznać...