To już jest koniec. "This was a man" jest ostatnim tomem opowieści o splątanych losach Clifftonów i Barringtonów. Zwieńczenie całej sagi jest niezwykle udane i muszę przyznać, że książkę czytało mi się o wiele lepiej niż ostatnie dwa tomy. Wcześniej odnosiłem wrażenie, że Archer jest już bez pomysłów, no bo ile razy fabuła może zasadzać się na rozstrzygnięciu sporu sądowego, rezultatu wyborów parlamentarnych lub wyniku głosowania w zarządzie spółki giełdowej? W "This was a man" autor również sięga do ogranych już wielokrotnie chwytów, ale są one tylko pobocznymi wątkami i nie tworzą całej akcji, jak to bywało wcześniej.

Można powiedzieć, że w ostatnim tomie Archer ostatecznie rozprawia się z wrogami dwóch połączonych rodzin i nie zdradzę żadnej tajemnicy pisząc, że wszystko skończy się pomyślnie dla naszych bohaterów. Na uwagę zasługuje to, że w tej części kronik Clifftonów wspomniani wrogowie nie odgrywają aż tak istotnego znaczenia dla akcji powieści. Autor wprawdzie rozpoczyna także nowe wątki, ale można powiedzieć, że tylko je zajawia, ponieważ kończą się one tak samo szybko, jak się zaczęły. Ewidentnie Archer chciał zakończyć wszystko raz na zawsze, nie pozostawiając żadnych wątpliwości i pola do snucia przypuszczeń "co będzie dalej?" Z tego względu można odnieść wrażenie, że powieść jest "przegadana". Rzeczywiście, w "This was a man" znacznie więcej jest narracji w rodzaju swobodnej opowieści i suchej relacji z wydarzeń. Archer złagodniał tworząc losy bohaterów i może i nie jest to jeszcze sielanka, ale z pewnością czytelnik nie otrzymuje takiej dawki adrenaliny i emocji, jak wcześniej. Moim zdaniem to dobrze, bo dzięki temu zaoszczędzono mi wściekłości, która towarzyszyła mi za każdym razem, kiedy któremuś z postaci negatywnych udawało się zaszkodzić naszym bohaterom.

Ostatni tom nie pozbawiony jest humoru, jakim nacechowane są dialogi pomiędzy postaciami, ale przede wszystkim powieść ma charakter refleksyjny. Z pewnością będzie okazja do wzruszeń i niejednemu czytelnikowi popłynie łza. Co tu dużo pisać, akcja powieści kończy się na roku 1992, policzcie sobie sami... No i zwróćcie uwagę na sam tytuł.

To już jest koniec. "This was a man" jest ostatnim tomem opowieści o splątanych losach Clifftonów i Barringtonów. Zwieńczenie całej sagi jest niezwykle udane i muszę przyznać, że książkę czytało mi się o wiele lepiej niż ostatnie dwa tomy. Wcześniej odnosiłem wrażenie, że Archer jest już bez pomysłów, no bo ile razy fabuła może zasadzać się na rozstrzygnięciu sporu...