"Zasłona" zostanie jedną z moich ulubionych książek Kundery i książek traktujących o literaturze w ogóle (obok Jonathana Cullera). Jak na 200-stronicową pozycję w siedmiu częściach, wydaje się być dość malutka, ale podobnie jak i prozaiczne utwory Kundery, jest niesamowicie zwięzła - a w kwestiach historyczno- i teoretycznoliterackich mogłaby służyć za podręcznik dla raczkujących filologów. O tym, czym jest powieść, o której ostatnio tak dużo się pisze, o jej podłożu - o kulturowym aspekcie literatury, o Weltliteratur, o kulturowości, prowincjonalności, o tym co i jak kto powinien pisać.

Najsampierw gdzie szukać początków powieści? Rebelais, Fielding, Cervantes - te osoby niewiele mówią przeciętnemu polskiemu odbiorcy, może ten ostatni kojarzy się z tym, co wyśmiewał romanse rycerskie a sam napisał legendarną książkę o rycerstwie. O tym, że mógłby być prekursorem sztuki powieści, raczej niewiele. Tymczasem to oni stanowią szkielet całych rozważań Kundery na temat historii (i genezy) powieści, która jest dominującą formą współczesnej literatury. Czym jest proza i jaki jest jej cel? Odpowiedzi na to pytanie znajduje w formach (i słowach) Fieldinga i Cervantesa.

W kwestii teorii literatury Kundera pokazuje się jako wyjątkowy strukturalista - zresztą sam nie wykazywał nigdy chęci, żeby łączono jego biografię z literaturą, która ma mówić sama za siebie i powinna być odczytywana jak najbardziej bezkontekstowo - przykładowo mówiąc o Hašku zaznacza, że nie wiemy i nie możemy się dowiedzieć, czy Szwejk jest idiotą czy nie jest - niezależnie od tego, jaka jest intencja autora, czy powszechna opinia (a wbrew pozorom, opinie są różne, a każda w swojej istocie przekonana o swej nieomylności i powszechności) i że NIE MA TO ZNACZENIA dla konstrukcji powieści, bo ważne są w niej funkcje jakie spełnia Szwejk w otoczeniu, jak obnaża naturę i śmieszność ludzką.

Na słowiańszczyznę bicz ukręcił mocny - Kafka, Meyrink albo on sam uzyskali przecież sławę pisząc w obcym języku - Meyrink po niemiecku, Kafka po niemiecku (z niemieckim Maxem Brodem jako promotorem) a Kundera w Czechosłowacji napisał tylko 4 książki. "Nieznośna lekkość bytu" była pisana po czesku, ale już we Francji. Słowianie ze względu na swą tożsamość narodową i niepodległością chwiejną są tak nieważkie, że nie mają wystarczającego autorytetu i siły przebicia, żeby zdobyć sławę jako dzieła czeskie, polskie, słowackie - muszą się unieść w Weltliteratur (Goethe), żeby zostać uznane - inaczej zostaną niezauważone, źle zrozumiane i użyte jako narodowy business.

Kundera w dwustu stronach rozprawia się z powieścią w całej jej rozpiętości i w wielu aspektach, zahaczajączych również o narodowość i osobiste doświadczenia. Wyjawia swoje ulubione lektury, częściowo swoją historię i chyba najbardziej bezpośrednio ze wszystkich swoich tytułów wyraża samego siebie. Być może jest to najosobistsza książka Kundery, mimo że napisana jest podręcznikowo i pełno w niej faktów. Trudno o niej pisać, bo traktuje o tak wielu sprawach - sam zrecenzował wszystko to, co najistotniejszego dowiedział się o literaturze w swoich 76 latach (do 2005).

"Zasłona" zostanie jedną z moich ulubionych książek Kundery i książek traktujących o literaturze w ogóle (obok Jonathana Cullera). Jak na 200-stronicową pozycję w siedmiu częściach, wydaje się być dość malutka, ale podobnie jak i prozaiczne utwory Kundery, jest niesamowicie zwięzła - a w kwestiach historyczno- i teoretycznoliterackich mogłaby służyć za podręcznik dla...